این گزارش خلاصه‌ای از آمارها و اطلاعاتی است که نشان می‌دهد وضعیت فقر در استان‌های مختلف ایران چگونه است. این اطلاعات بر اساس داده‌های تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «خط فقر ایران در سال ۱۳۹۵» و تطبیق آن با سایر آمارهای رسمی، مانند سرشماری، تورم و بیکاری استخراج و محاسبه شده است.
علی رنجی‌پور, ایران‌وایر
منطقه خارج از محدوده
در ادبیات اجتماعی ایران، ایلام معادل واژه محرومیت است؛ منطقه‌ای با استعداد برای توسعه که طی ۶۰ سال تاریخ توسعه مدرن ایران، همیشه خارج از نقشه برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای قرار داشته است. ایلام می‌توانست سرزمینی توسعه‌یافته در مرزهای غربی ایران باشد که در آن کشاورزی و تجارت رونق فراوان دارد، اما از بد ماجرا در ۴۰ سال گذشته، عمر ایلام به جنگ و فقر و فلاکت پس از آن تباه شده است.
سال‌ها است که در میان اخبار و گزارش‌های رسانه‌‌ای، از فقر، بیکاری و بحران‌های اجتماعی ناشی از آن در ایلام صحبت می‌شود. از اینکه یک پنجم مردم ایلام تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند تا آمارها و گزارش‌های تکان‌دهنده‌ای که از شیوع خودکشی در این استان حکایت دارند، تا آنجا که گفته می‌شود ایلام بالاترین نرخ خودکشی را در سراسر جهان دارد.
بر اساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس، ایلام از نظر نسبت جمعیتی چهاردهمین استان فقیرنشین ایران است. خط فقر در این استان به نسبت سایر مناطق کشور در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد، با این همه در سال ۹۵ فقر مطلق در ایلام ۱۷درصد از جمعیت کل استان را برگرفته است، بر اساس برآوردهای سال ۹۵، درآمد حدود ۲۳ هزار خانواده با جمعیت حدود ۹۴ هزار کمتر از حداقل لازم برای تامین ۲۱۰۰ کالری غذا در روز است.
اگرچه به نظر می‌رسد وضعیت فقر روز به روز در این استان عمیق‌تر می‌شود. آمار تورم استانی آبان ۹۷ حکایت از آن دارد که ایلام بالاترین نرخ تورم را در میان استان‌های ایران دارد.
آمار اشتغال سال ۱۳۹۶ حکایت از آن دارند که ایلام بعد از لرستان پایین‌ترین نسبت اشتغال را در سراسر ایران دارد. تنها ۳۴.۳درصد جمعیت بالای ۱۵ سال استان صاحب شغل بوده‌اند که حدود یک پنجم آنها (۱۸.۳درصد) از سر ناچاری و به دلیل نبود کار دائم و تمام وقت تن به کار ناقص، موقتی و نیمه‌وقت داده‌اند. در واقع در استانی با جمعیت نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر، تنها حدود ۱۵۰ هزار نفر صاحب شغل‌‌اند که نزدیک ۳۰ هزار شغل هم شغل ناقص است.
با این حساب می‌هوان گفت در استان ایلام به ازای هر خانواده ۴ نفری یک نفر صاحب شغل است و به ازای هر پنج خانواده یکی از افراد شاغل، فاقد شغل کامل تمام‌وقت است.
فقر شهری
جزئیات آمار نشان می‌دهد گستردگی جمعیت فقیر در مناطق شهری استان ایلام بیشتر است و نرخ فقر در مناطق شهری استان بیش از ۲۰ درصد است. تعداد فقرای شهرنشین ایلام در سال ۹۵، بیش از ۱۸ هزار خانوار با جمعیت ۸۱ هزار نفر برآورد شده است.
خط فقر شهری در سال ۹۵ به ازای هر نفر ۳۶۵ هزار تومان و برای یک خانواده چهار نفری ۹۸۳ هزار تومان محاسبه شده است. اگر تغییر شاخص قیمت‌ها را در آبان ۹۷ به نسبت متوسط سال ۹۵ در نظر بگیریم، در شرایط فعلی خط فقر شهری سرانه باید بیش از ۵۸۰ هزار تومان و خط فقر خانوار چهار نفری حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان باشد. این رقم نزدیک ۵۰۰ هزار تومان بیشتر از حداقل نرخ دستمزد در سال ۱۳۹۷ است. با توجه به وضعیت اشتغال در ایلام می‌توان به این نتیجه رسید که حتما در حال حاضر نرخ فقر در ایلام بالاتر از آن چیزی است که در سال ۹۵ محاسبه شده است.
فقر روستایی
اگر چه نرخ فقر در مناطق روستایی ایلام پایین‌تر از مناطق شهری است، اما این به معنی آن نیست که روستاییان ایلام وضع بهتری نسبت به مردم شهرنشین دارند. پایین بودن نسبی هزینه‌های زندگی در مناطق روستایی، سبب شده تا نرخ فقر روستایی در استان ایلام حدود یک سوم مناطق شهری باشد.
در سال ۹۵ جمعیت فقر مطلق روستانشین در استان ایلام ۴ هزار و ۳۴۲ خانوار با جمعیت حدود ۱۳ هزار نفر برآورد شده است. خط فقر روستایی نیز حدود ۲۰۱ هزار تومان برای یک نفر و ۴۴۲ هزار تومان برای یک خانواده سه‌نفری (متوسط بعد خانوار فقیر روستایی) محاسبه شده است. اگر این آمار را بر اساس تورم آبان ۹۷ در مناطق روستایی به روز کنیم خط فقر سرانه بیش از ۳۰۵ هزار تومان و خط فقر خانوار بیش از ۶۷۰ هزار تومان خواهد بود.