وزارت بهداشت ایران متعهد شده میزان مصرف دخانیات را کاهش دهد
همزمان با بررسی بودجه سال ۱۳۹۹ ایران در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی، یک عضو این کمیسیون می‌گوید طرح افزایش مالیات بر دخانیت مجددا مورد بحث قرار گرفته است.
حیدرعلی عابدی می‌گوید طرح افزایش قیمت هر نخ سیگار خارجی ۷۰ ریال و سیگارهای خارجی تولید داخل ۴۰ ریال، مورد تایید قرار نگرفته است. او می‌گوید مخالفان معتقدند که اگر مالیات بر سیگار افزایش یابد همزمان شاهد تشدید قاچاق خواهیم بود. با این حال این عضو کیمسیون بهداشت و درمان مجلس ایران می‌گوید بهترین راهکار کاهش مصرف سیگار در ایران، همین افزایش قیمت است.
یکی از آن‌هایی که می‌گوید افزایش مالیات موجبات افزایش قاچاق را فراهم می‌کند، احمد انارکی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس است که دو سال پیش با اشاره به این که «مبادی ورودی قاچاق همچنان باز است»، اضافه می‌کند: «از آنجایی که بازار سیگار مافیای خاصی دارد هر کسی نمی‌تواند به این بازار ورود کند. آن‌ها با امتیازهایی که دارند، سیگار را با کمترین قیمت خریداری و در کشور با سودهای کلان به فروش می رسانند.»
نمایندگان مجلس شورای اسلامی از مافیای سیگار وحشت دارند. نمایندگانی که سال‌هاست مالیات سیگار را مطرح کردند و در آخر با در بسته روبرو شدند. مالیات یک سوی ماجراست؛ باید دید که اختصاص ارز دولتی (۴۲۰۰ تومانی) برای واردات سیگار بر چه مبنایی صورت گرفته است. با اینکه حتی احمد همتی، نماینده مجلس ایران، به صراحت می‌گوید رانت‌ها و باندهایی وجود دارد که در سال‌های گذشته به وارادت سیگار اقدام کرده‌اند.
علیرضا رئیسی، معاون وزارت بهداشت، با تایید این موضوع – با اینکه آنرا به سال‌های پیش ارجاع می‌دهد، اضافه می‌کند: «١۶ میلیون دلار ارز دولتی ۴٢٠٠ تومانی به کاغذ سیگار دادند. در حالی که ما برای ارز دولتی دارو باید چانه زنی کنیم.»
سوی دیگر مافیای سیگار در ایران را، رئیسی این‌طور بیان می‌کند که این مافیا اجازه حتی افزایش ۱۰ درصدی مالیات سیگار را نمی‌دهد. معاون وزیر بهداشت تاکید دارد، «اگر به جای گرانی بنزین، فقط ۱۰ درصد مالیات سیگار افزایش می‌یافت، درصد قابل توجهی از درآمد ناشی از گرانی بنزین به دست می‌آمد و طبیعتا نیازی به گرانی بنزین نبود.»
بنا به پیشنهاد وزارت بهداشت به مجلس، با افزایش سالانه ۱۰ درصد مالیات سیگار می‌توان حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد به حساب دولت روانه کرد. کافی‌ست برای فهم بهتر این عدد، به میزان درآمد حاصل از افزایش بهای بنزین اشاره کرد که بر اساس برآوردها ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال است.
با این حال عطاءالله معروفخانی، رئیس مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیات ایران، می‌گوید گردش مالی این بازار ۱۳ هزار میلیارد تومان است و کسب درآمد ۲۰ هزار میلیارد تومانی دست نیافتنی است.
البته مقامات وزارت بهداشت مدعی هستند که اگر افزایش پله‌ای قیمت سیگار از سال ۱۳۸۴ در دستور کار قرار می‌گرفت، امروز قادر به برداشت چنین درآمدی می‌بودند. بر اساس طرح وزارت بهداشت – که از سال ۱۳۸۴ پیگیر آن بود، اگر مالیات بر سیگار به صورت پله‌ای افزایش پیدا می‌کرد و با توجه به موقعیتی که امروز در آن قرار داریم، بین ۴ تا ۸ هزار تومان بر قیمت کنونی افزوده می‌شد.
در واقع در حال حاضر با توجه به آمار رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت، اگر مالیات سیگار در ایران ۱۰ درصد افزایش پیدا کند (با توجه به دسته‌بندی‌های گوناگون اعمال مالیات) دولت فقط چیزی نزدیک به یک هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت.
بنا به آمارهای رسمی، ایرانیان سالانه ۶۵ تا ۷۵ میلیارد نخ سیگار مصرف می‌کنند. این رقم در حالی از سوی مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیت مطرح شده، که سال ۹۶ همین مرکز میزان مصراف را ۵۵ میلیارد اعلام کرده بود. این افزایش میزان در حالی‌ست که بر اساس تعهد وزارت بهداشت جمهوری اسلامی به سازمان بهداشت جهانی، ایران باید با اِعمال سیاست‌های آموزشی و همچنین افزایش بهای سیگار، میزان مصرف را تا سال ۱۴۰۴ نزدیک به ۳۰ درصد کاهش دهد.
حالا در کنار افزایش مصرف باید به حدود سالانه ۲۰ میلیارد نخ سیگار قاچاق در ایران هم اشاره کرد. با اینکه این تنها رقم رسمی اعلام شده از سوی مقامات جمهوری اسلامی است، گزارش‌های دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد در ۷ ماهه نخست سال ۹۸، نسبت به مدت مشابه سال ۹۷، میزان قاچاق سیگار ۴۸ درصد کاهش یافته است.
این آمار با گفته‌های ناظران مستقل حوزه دخانیات در ایران نیز همخوانی دارد؛ آن‌هایی که بر این باورند که میزان اعلام شده قاچاق دخانیات بیشتر از حد ممکن اعلام می‌شود، تا نشان دهد هرگونه افزایش مالیات می‌تواند به نوعی بر میزان قاچاق تاثیر بگذارد. سوی دیگر ارائه آمارهای ضد و نقیض، در واقع راهی برای عدم شفافیت در میزان درآمدهای قاچاق دخانیات در ایران و گروه‌هایی خواهد بود که از آن منفعت می‌برند.
یکی از نشانه‌های گروه‌های صاحب قدرت در قاچاق سیگار را اولین بار محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران، علنی کرد؛ جایی که با اشاره به ۲ هزار میلیارد تومان هزینه مصرف سیگار گفت: « این رقم همه قاچاقچی‌های درجه یک دنیا را به طمع می اندازد، چه برسد به برادران قاچاقچی خودمان.»
در آن زمان استفاده از لفظ «برادران» در ادبیاتی که برای سپاه پاسداران استفاده می‌شد، جنجال به پا کرد. برخی معتقدند این حرف در واکنش به گفته‌های یک ماه پیشِ نایب رئیس وقت کمیسیون اصل ۹۰ مجلس زده شد؛ او نزدیکان اسفندیار رحیم‌مشائی را به تلاش برای وارادت سیگار مارلبرو متهم کرده بود.
بر اساس یکی از اسنادی که ویکی‌لیکس منتشر کرده است، محمد سعید العقیلی، که نقش مهمی در صادارات سیگار به ایران داشت، می‌گوید: « پخش سیگار جی تی آی در ایران، در اختیار مافیای لبنان [حزب‌الله لبنان] است و از سود حاصل از فروش قاچاق سیگار در ایران برای فعالیت‌های تروریستی در عراق استفاده می‌کنند.»
برای اهمیت نقش العقیلی در قاچاق سیگار به ایران می‌توان به نزدیکی او با محسن رضایی، فرمانده کل پیشین سپاه پاسداران، اشاره کرد. ارتباطی که حتی سایت رجا نیوز هم به آن اشاره داشته است. با توجه به نقشی که سپاه پاسداران در بازار سیگار ایران در دست دارد، شاید بازگشت به ابتدای این مطلب نشان بدهد چرا از سال ۸۴، هیچ دولتی امکان افزایش مالیات را به حد مورد نظر سازمان بهداشت جهانی نداشته و چرا آمار دقیقی از میزان قاچاق سیگار در ایران وجود ندارد.
ایندیپندنت فارسی: