وزارت خارجه هند سفیر ایران در این کشور را احضار کرد. علت احضار اعتراض به توئیت وزیر خارجه ایران در محکوم کردن خشونت علیه مسلمانان هند بود. چرا جمهوری اسلامی تنها به صرافت دفاع از حقوق مسلمانان هند افتاده است؟
توئیت وزیر امور خارجه ایران در محکوم کردن “خشونت سازمان‌یافته علیه مسلمانان هند” واکنش مقامهای هندی را در پی داشت. خبرگزاری تسنیم سه‌شنبه ۱۳ اسفند (سوم مارس) از احضار سفیر ایران در این کشور خبر داد.
به گزارش خبرگزاری “نور‌نیوز” دیپاک میتال، مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه هند، در دیدار با علی چنگی، سفیر ایران در هند، “مراتب ناخشنودی” مقامهای هندی نسبت به موضعگیری محمدجواد ظریف را به او اعلام کرده و خواستار «اعلام سریع این موضع» به دولت ایران شده است. سفیر ایران هم «اطمینان» داده که «نظرات طرف هندی را به تهران منتقل» کند.
جنایت و خشونت در قبال مسلمانان چین و هند؛ موضوعی تازه؟
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دوشنبه ۱۲ اسفند در حساب توئیتر خود نوشته بود: «ایران موج خشونت سازمان‌یافته علیه مسلمانان هند را محکوم می‌کند. ایران، قرن‌ها دوست هند بوده است. از مقامات هند می‌خواهیم که رفاه «همه» هندی‌ها را تضمین کنند و اجازه ندهند این آدم‌کشی بی‌معنا ادامه یابد، مسیر پیشِ‌رو باید بر اساس گفتگو و حاکمیت قانون باشد.»
خبرگزاری تسنیم هم‌زمان از تصمیم به برگزاری یک تجمع اعتراضی از سوی گروهی از “دانشجویان و طلاب” در مقابل سفارت هند در تهران خبر داده است. این تجمع، به نوشته تسنیم، در اعتراض به کشتار مسلمانان در هند برگزار خواهد شد.
روزنامه کیهان نیز که مواضع تندروترین جناح‌های قدرت در ایران را منعکس می‌کند در گزارشی با اشاره به سفر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، به هند نوشت که اوجگیری «جنایات سازمان یافته هندوهای متعصب علیه مسلمانان» در پی این سفر “بی‌سابقه” بوده است. به باور کیهان «با توجه به نزدیکی نارندرا مودی نخست‌وزیر هند، به آمریکا و رژیم صهیونیستی، احتمال اینکه این مسلمان‌کشی به دستور تل‌آویو صورت گرفته باشد، بسیار زیاد است».
در جریان درگیری‌های خونین اخیر بین مسلمانان و هندوها در دهلی نو دست‌کم ۴۶ نفر کشته و شمار زیادی زخمی شده‌اند. تصویب قانون شهروندی جدید توسط دولت هند خشم و نارضایتی مسلمانان ساکن این کشور را در پی داشته است. مسلمانان هند این قانون را تبعیض‌آمیز می‌دانند. حدود ۱۴ درصد از جمعیت هند (حدود ۲۰۰ میلیون نفر) مسلمان هستند.
اما اخباری نظیر این و خشونت علیه مسلمانان در هند، میانمار و چین سال‌هاست در رسانه‌های جهان منعکس می‌شوند. و مقامهای جمهوری اسلامی تاکنون در محکوم کردن این خشونت‌ها، به ویژه در قبال اویغورهای چین، کوچکترین واکنشی از خود نشان نداده‌اند. چرا وزیر امور خارجه ایران ناگهان به یاد دفاع از حقوق مسلمانان و آن‌هم فقط در هند افتاده است؟
مناسبات پیچیده میان ایران و هند تحت تاثیر نزدیکی هند با آمریکا
آزاده کیان، استاد جامعه‌شناسی سیاسی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله فارسی علت را نزدیکی فزاینده هند و آمریکا می‌داند که به ویژه در استقبال پر زرق و برق نارندرا مودی، نخست وزیر هند، از دونالد ترامپ در سفر اخیر رئیس جمهور آمریکا به این کشور خود را نشان داد.
هند پس از تحریم‌های آمریکا علیه ایران خرید نفت خود از ایران را به شدت کاهش داد و تقریبا به صفر رساند. به گفته آزاده کیان یک مجموعه مسائل سیاسی و اقتصادی هند و جمهوری اسلامی را بیش از پیش از یکدیگر دور کرد. از جلمه این که «برای هند داشتن مناسبات سیاسی و اقتصادی نزدیک با آمریکا اهمیت بسیار بیشتری از حفظ مناسبات با ایران دارد».
روابط تنگاتنگ اقتصادی و سیاسی ایران با چین نیز یکی دیگر از عللی است که آزاده کیان بر آن تاکید می‌کند. کشوری که روابطی خصمانه با هند دارد. او می‌گوید: «ایران در عین حال به پاکستان نزدیک‌تر شده است و در این میان نباید تلاش‌های پاکستان برای میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی را فراموش کرد. در عین حال که نمی‌توان مناسبات خصمانه میان پاکستان و هند در این معادلات را نادیده گرفت.»
هند که سومین کشور بزرگ مصرف کننده نفت در جهان به شمار می‌‌رود، علاوه بر این که واردات نفت خود از ایران را به صفر رسانده است، ظرف سال گذشته میلادی تلاش کرده تا وابستگی نفت خود به خاورمیانه را نیز بیش از پیش کاهش دهد.
هند در تلاش برای کاستن از وابستگی به منابع انرژی خاورمیانه
خبرگزاری ایرنا در گزارشی که ابتدای بهمن ماه سال جاری منتشر کرد نوشت: «با توجه به داده‌های کشتیرانی هند، واردات نفت هند از خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ به کمترین سطح خود در چهار سال گذشته رسید.»
ایرنا به نقل از احسان الحق، تحلیل گر موسسه “اینفینیتیو” نوشت: «ادامه کاهش تولید نفت سازمان اوپک به همراه حمایت عربستان سعودی و متحدان آن از این کاهش و همچنین کاهش واردات نفت از ایران به دلیل تحریم های آمریکا، از جمله عوامل تاثیر گذار بر واردات نفت هند از منطقه خاورمیانه بوده است.»
در ادامه همین گزارش به افزایش قابل توجه واردات نفت هند از آمریکا ظرف سال جاری میلادی و همچنین واردات کالاهایی مانند هواپیمای مسافر بری و تجهیزات جنگی اشاره شده است.
با توجه به مجموعه تحولات اقتصادی و سیاسی در روابط میان دو کشور هند و ایران، و همچنین در روابط بین هند و آمریکا، شاید بتوان به این نتیجه رسید که توئیت وزیر خارجه جمهوری اسلامی در حمایت از مسلمانان هند، موضعگیری روزنامه کیهان در همین زمینه و تجمع “دانشجویان و طلاب” احتمالا علل “موجهی” می‌تواند برای مقامهای ایران داشته باشد.
با این حال رسانه‌های ایران تا به حال بارها بر اهمیت مناسبات میان دو کشور تاکید کرده‌اند. دیماه گذشته وزیر امور خارجه هند به ایران سفر کرد و رسانه‌های ایران از توافق دو کشور «برای افزایش کارایی اقتصادی بندر چابهار براساس اراده دو طرف برای دستیابی به اهداف سیاسی توسعه بندر چابهار» خبر دادند.
در آستانه سفر وزیر امور خارجه هند به ایران خبرگزاری ایرنا به نقل از “یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه آمریکا” از موافقت واشنگتن با اعطای یک معافیت محدود برای هند و مستثنی کردن این کشور از تحریم‌های مربوط به پروژه توسعه بندر چابهار در ایران نوشت، «چراکه این منطقه برای انتقال کالاهای بشردوستانه به افغانستان اهمیت بسیار زیادی دارد.»
پیش از آن نیز رسانه‌های هند از دومین نشست کمیته اجرایی توافق سه جانبه چابهار میان هند، ایران و افغانستان گزارش داده بودند که در روزهای پایانی آذرماه سال جاری در دهلی نو برگزار شده بود. مدیرکل توافقنامه‌ها و توسعه بازار سازمان بنادر و دریانوردی ایران نیز از نهایی شدن سرمایه‌گذاری حدود ۸۵ میلیون دلاری هند در بندر چابهارخبر داده بود.
بانک‌های چینی حاضر به همکاری با هند برای اجرای تعهداتش به ایران نیستند
با این حال روز سه‌شنبه و هم‌زمان با احضار سفیر ایران در هند “آفتاب یزد” از احتمال «اخراج هندی‌ها از چابهار به علت تعلل» گزارش داد و نوشت که «عملکرد هندی‌ها در بندر چابهار چندان خوشایند نیست». علی محمد شامل، از فعالان اقتصادی در چابهار، به “آفتاب یزد” گفته است اگرچه آمریکا «ابتدا به هندی‌ها چراغ سبز» داد اما بعدا برای هندی‌ها روشن شد که هم‌‌چنان با محدودیت‌های زیادی روبرو هستند و «این مشکلات آنها را کلافه کرده است».
کلاف مناسبات میان ایران و هند مانند بسیاری گره‌های دیگر در گرو روابط میان جمهوری اسلامی با آمریکاست. “آفتاب یزد” این گره کور را چنین توضیح داده که «دیپلماتهای هندی می‌گویند روابط بین ایران و هند بسیار عمیق و جدی است و ما علاقه زیادی برای ادامه فعالیت در بندر چابهار داریم». اما؟ اما «مهم‌ترین بخش فعالیت آنها (هندی‌ها) در چابهار در راستای تکمیل تجهیزات بارگیری است که هنوز به جایی نرسیده است.» این بخشی دیگری از سخنان علی‌محمد شامل است که می‌گوید: «هندی‌ها باید تجهیزات خود شامل جرثقیل‌های تخلیه و بارگیری کالا را از شرکتی چینی خریداری کرده و آن را به بندر چابهار برای اجرای قرارداد خود بیاورند که این امر هنوز اتفاق نیفتاده است به این دلیل که بانک‌های چینی به خاطر تحریم ایران همکاری با طرف هندی را خطرناک می‌دانند چون خریدار یعنی طرف هندی باید اعلام کند که تجهیزات را برای چه منظوری می‌خواهد و وقتی پای فعالیت در یک بندر ایرانی در میان باشد بانک‌های چینی از بیم تحریم روی خوش نشان نمی‌دهند.»
دویچه وله :