همراه با شیوع گسترده بیماری کرونا در ایران خرافات، شایعات و تئوری‌های توطئه نیز در حال اشاعه هستند. برخی کرونا را سلاح بیولوژیک و ویروس دست‌ساز آمریکایی به همراه اجنه می‌دانند و گروهی مجازات الهی. عده‌ای نیز در این میان با درمان‌های غیرعلمی برای مرگ بازار گرمی می‌کنند.
اگرچه پلیس مبارزه با جرایم سایبری جمهوری اسلامی اعلام کرد که کارگروه ویژه ای در پلیس فتا برای مبارزه با شایعات تشکیل شده است و پس از رصد فضای مجازی روز چهارشنبه ۷ اسفند ۲۴ کاربر اینترنتی را به اتهام پخش شایعات هشدار دهنده درباره شیوع ویروس کرونا در ایران دستگیر کرده است. اما شایعات اصلی در جایی بالاتر از از صفحات مجازی و مردم عادی شکل گرفته است.
با همه‌گیر شدن ویروس کرونا مطالب بسیاری در برخی رسانه‌ها درباره این بیماری منتشر شده است، مطالبی با ادعای اینکه این ویروس حمله‌ای بیولوژیکی از سوی آمریکا بوده هدف آن ضربه زدن به تجارت چین است که بازارهای امریکایی را تهدید می‌کند. یا اینکه انتشار ویروس کار بریتانیا است و قصد دارد امپراطوری‌اش را در سرزمین‌های عربی بازسازی کند. بعضی هم گفتند که کار، کار اسرائیل است و قصد دارد بیماری را در منطقه عربی و جهان منتشر می‌کند تا در پایان از واکسن از پیش آماده، رونمایی کند و این به یهودیان امکان تسلط بر جهان را می‌بخشد. از آن سو هم گفته می‌شود که عدم قرنطینه شهرهای ایران از پیش برنامه‌ریزی شده و راه جمهوری اسلامی است برای برون‌رفت از بحران اقتصادی ناشی از تحریمها. به این صورت که با قرنطینه نکردن و مرگ تعداد زیادی از مردم، حکومت ایران می‌خواهد به جامعه جهانی و ترامپ فشار بیاورد تا تحریمها را بردارند.
پلیس فتا ۲۴ کاربر اینترنتی را به اتهام پخش شایعات هشدار دهنده درباره شیوع ویروس کرونا در ایران دستگیر کرده است. اما شایعات اصلی در جایی بالاتر از از صفحات مجازی و مردم عادی شکل گرفته است.
خرافات و تئوری توطئه در راس حکومت
رهبر جمهوری اسلامی از تئوری توطئه‌ای با کلیدواژه «دشمن» همواره در سخنان خود استفاده می‌کند، مصداق عینی این دشمن غالبا آمریکا و کشورهای اروپایی و حتی گاهی رسانه‌ها هستند. سخنان مبتنی بر تئوری‌های توطئه عموما ساده و برای عموم قابل فهم هستند و به شکلی اسرارآمیز اما ساده بیان می‌شوند. این تئوری‌ها پیش از این همواره در تقابل‌های سیاسی، امنیتی و نظامی با مخالفان حکومت مطرح می‌شد و کمابیش خریدارانی هم داشته. اما اینکه توهم توطئه و خرافات در مورد یک بیماری به رهبر و لایه‌های بالای مقامات یک حکومت نفوذ کند میتواند فاجعه آفرین باشد.
علی کرمی، فردی که خبرگزاری تسنیم او را یک متخصص بیوتکنولوژی پزشکی معرفی کرده در یک گفتگوی تلویزیونی با تاکید بر اینکه آمریکا اجازه نمی‌‌دهد سازمان‌‌های بین‌‌المللی، آزمایشگاه‌‌های بیولوژیک آنها را بررسی کنند، مدعی شده است که: سلاح نژادی میتواند در نژادهای خاص پاتوژنز و مرگ آوری بیشتری ایجاد کند؛ احتمال دستکاری ویروس کرونا وجود دارد.
کرمی با تاکید بر اینکه ژنتیک مردم ایتالیا و ایران به هم شبیه است می‌گوید: در حال حاضر ایران سومین کشور جهان از لحاظ میزان شیوع ویروس کرونا بعد از ایتالیاست و احتمال دستکاری ژنی این ویروس وجود دارد زیرا مهندسی ژنتیک این توانایی را دارد که ژن‌‌ها را دستکاری کند و فقط یک نژاد خاص را آلوده کند.
به نظر می‌رسد ادعاهای این فرد که رسانه‌های اصولگرا او را فوق‌تخصص مهندسی ژنتیک و استاد دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله معرفی می‌کنند، مبنای اظهارات روز گذشته رهبر جمهوری اسلامی قرار گرفته است.
آیت‌الله خامنه ای روز ۳ فروردین ماه در سخنان خود از خرافات و تئوری توطئه در مورد کرونا استفاده کرد. او دامنه دشمنان حکومت خود را به اجنه و عالم غیب گسترش داد و در سخنانی عجیب که با سرعت از خروجی تمامی خبرگزاری‌ها حتی سایت خود رهبری حذف شد، گفت: «ما دشمن زیاد داریم در قرآن خدای متعال می فرماید که وَ کَذٰلِکَ جَعَلنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیٰطینَ الاِنسِ وَ الجِنّ، دشمنانی، هم دشمنان جنی هم دشمنان انسی وجود دارند و اینها به هم کمک هم می کنند، سیستم های اطلاعاتی خیلی از کشورها علیه ما با همدیگر همکاری می کنند.»
او در بخش دیگری از سخنان خود در سخنانی متناقض به پیشنهادات مقام‌های آمریکایی مبنی بر آمادگی برای ارسال کمک‌های دارویی و درمانی در صورت درخواست ایران اشاره کرد و گفت: «صحبت‌های آمریکایی‌ها جزو حرف‌های بسیار عجیب است زیرا اولاً خودشان دچار کمبود شدید دارو و تجهیزات پیشگیری از بیماری هستند و برخی مسئولانشان صراحتا از این کمبودهای وحشت‌آور سخن به میان آورده‌اند، بنابراین آنها اگر امکاناتی دارند به مردم خودشان برسند.»
آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه در حالی که به همه‌گیری این ویروس در خود آمریکا سخن گفته بود، با مطرح کردن تئوری توطئه ساخت ویروس توسط آمریکا، افزود: «ثانیاً هنگامی که آمریکایی‌ها متهم به تولید این ویروس هستند، کدام انسان عاقلی، کمک از این کشور را قبول می‌کند. به آمریکایی‌ها هیچ اعتمادی نیست زیرا ممکن است داروهایی را ارسال کنند که ویروس را در ایران شایع‌تر و یا ماندگار کند و یا حتی ممکن است افرادی را به‌عنوان درمان‌کننده بفرستند تا ببینند اثرگذاری این ویروسی را که گفته می‌شود بخشی از آن فقط مخصوص ایران ساخته شده، چگونه بوده و اطلاعات خود را تکمیل و دشمنی خود را بیشتر کنند، بنابراین سخنان آمریکایی‌ها قابل قبول نیست.»
جنگ بیولوژیک
شایعه جنگ بیولوژیک پیش از آنکه توسط آیت الله خامنه‌ای مطرح شود توسط تعداد زیادی از مقامات جمهوری اسلامی مطرح شده بود. امیرعبداللهیان دستیار ویژه رئیس مجلس از نخستین چهره هایی بود که این احتمال را مطرح کرد، او در توئیتی مدعی شد: «شاید بعدا مشخص شود کرونا جنگ بیولوژیک آمریکا علیه رقبایش بوده است.»
ادعایی که غلامعلی جعفرزاده، رئیس فراکسیون مستقلین مجلس هم بر آن مهر تایید زد و گفت؛«روند همه گیر شدن ویروس کرونا در سایه تحریم ظالمانه عادی نیست و آن را نوعی حمله بیولوژیک از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌دانم.»
غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیر عامل در مصاحبه‌ای در پاسخ به این سوال که احتمال اینکه کرونا یک سلاح بیولوژیک باشد چقدر است گفت که به طور قاطع نمی‌شود گفت که این ویروس، یک سلاح بیولوژیکی است ولی بخش زیادی از این ویژگی‌ها را دارد که مطالعه روی آن نیازمند زمان است. یکی از اقداماتی که باید انجام دهیم این است که سیستم تشخیصیمان را هم به لحاظ ابزار و هم به لحاظ مهارت ارتقا دهیم.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز شیوع ویروس کرونا در چین و ایران را حاصل حمله بیوتروریستی دانست و مقامات آمریکایی را به دروغگویی در مورد آمادگی کمک به ایران برای مقابله با شیوع این بیماری متهم کرد و گفت: «ترامپ و پومپئو درباره کرونا دروغ می‌گویند زیرا کرونا یک عامل عادی بیماری نیست بلکه بیوتروریسمی است که در کشورهای ایران و چین توزیع شده و نباید این موضوع را نادیده گرفت.»
سردار سلامی فرمانده کل سپاه هم با کنایه به آمریکایی ها که سابقه بهره گرفتن از سلاح های بیولوژیک را دارند گفت که این ویروس ممکن است محصول تهاجم بیولوژیکی آمریکا باشد که در ابتدا به چین و سپس به ایران و سایر نقاط دنیا شیوع پیدا کرده.
در این میانه کرونا احمدی نژاد را دست به قلم کرد.
رییس‌جمهوری محبوب رهبر جمهوری اسلامی نامه ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل نوشت و در آن شایعه حمله بیوتروریسمی از طریق ویروس کرونا اشاره کرد و خطاب به آنتونی گوترش نوشت: «امروز برهمگان آشکار شده است که امثال ویروس جهش یافته و هوشمند کرونا ۲۰۱۹ ، ساخته و پرداخته آزمایشگاه‌ها و به تعبیر صحیح‌تر، زرادخانه‌های جنگ بیولوژیک برخی قدرت‌های سلطه‌گر جهانی و بسیار ضدانسانی‌تر، مخرب‌تر و وحشت‌آفرین‌تر از دیگر سلاح‌های ضدانسانی مانند هسته‌ای و شیمیایی و هارپ است.»
خرافات کرونایی
در مورد کرونا خرافات بسیاری بر پایه باورهای دینی مطرح شده است شبکه‌های اجتماعی پر است از انواع و اقسام دعاها، حتی گفته می‌شود که ویروس کرونا مومنان را مبتلا نمی‌کند.
خبرگزاری حوزه یادداشتی از محمد استوار میمندی، مدیر حوزه علمیه فارس با عنوان «کرونا عذاب یا امتحان الهی؟» منتشر کرده که در آن آمده است: «شرور و بلایای طبیعی یا انسانی اموری نسبی هستند که در بسیاری موارد دارای ابعاد مختلفی هستند که نگاه تک بعدی به آنها ممکن است ذهنیت های نادرستی برای جامعه ایجاد کند. این پدیده ها همانطور که ممکن است برای عده ای عذاب و تقاص عملکردشان باشد برای عده ای دیگر نیز می تواند امتحان و آزمونی باشد که برای شکفته شدن ظرفیت های بندگی و کمال انسانی به آن مبتلا شده اند.»
محمد جواد باقری، امام جمعه اسالم در یادداشتی تحت عنوان «کرونا بلای آسمانی یا امتحان الهی» سختی‌ها و مشکلات، امتحان الهی، بلا‌های جدید در اثر گناهان جدید و بیماری را کفاره گناهان مؤمن دانسته و نوشته است: «در روایتی که از امام رضا (ع) نقل شده است بلا‌های جدید و ناشناخته را معلول گناهان جدید عنوان کرده اند. یعنی وقتی مردم گناهانی که قبلا انجام نمی‌دادند را مرتکب شوند خداوند هم آنها را به بلا‌هایی که نمی‌شناختند گرفتار می‌کند.»
مولوی عبدالحمید نیز در مراسم نماز جمعه زاهدان (۱۶ اسفند ۱۳۹۸)، با بیان اینکه نافرمانی خدا تنبیه و مجازات دارد ویروس کرونا را هشدار الهی و نتیجه ظلم، فساد و عملکرد بنی‌آدم دانست و به توبه و استغفار و جدی گرفتن هشدار الهی تاکید کرد.
مولوی عبدالحمید نیز در مراسم نماز جمعه زاهدان (۱۶ اسفند ۱۳۹۸)، با بیان اینکه نافرمانی خدا تنبیه و مجازات دارد ویروس کرونا را هشدار الهی و نتیجه ظلم، فساد و عملکرد بنی‌آدم دانست و به توبه و استغفار و جدی گرفتن هشدار الهی تاکید کرد.
مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی نیز در پاسخ به این سوال که با توجه به آیه شریفه «ما أَصابَک مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَک مِنْ سَیئَهٍ فَمِنْ نَفْسِک» (نساء آیه ۷۹) آیا شروع بیماری کرونا از قم میتواند دلیل بر کثرت سیئات مردم و روحانیون این شهر باشد؟ آورده است: «انسان ها به واسطه بدرفتاری و سبک زندگی نادرست، فساد و مشکلاتی (همچون ابتلا به ویروس کرونا) برای خود یا دیگران ایجاد می کنند. ویروس کرونا به واسطه عدم اجرای تدابیر مراقبتی لازم، از کشورهای خارجی به شهر مقدس قم و سایر شهرهای ایران عزیز وارد شد. این بیماری برای مردم ایران، زمینه امتحان و تعالی روحی و معنوی است تا روشن شود در شرایط سخت، چه کسی با صبر و ایمان، این شرایط سخت را تحمل کرده و برای رضای خدا، در راستای بهبود بهداشت فردی و عمومی جامعه، اقدامات مفید و لازم را انجام می دهد و از احتکار و گران فروشی و رفتارهای پرخطر و آسیب زا (همچون سفرهای غیرضروری و آلوده کردن محیط پیرامونی و …) خودداری می‌کند.»
مثال هایی از این دست در مورد خرافات و شایعات مربوط به کرونا کم نیست، اما کنایه‌ای در این روزها در شبکه های اجتماعی مطرح شد که می توان نگاه بخشی از مردم ایران به بحران کرونا و حواشی آن دانست، این است که: «نمازجمعه‌ای که در طول چهل سال برای همه دنیا آرزوی مرگ می‌کرد، از ترس مرگ تعطیل شد».
امروز هم خبر تحت تعقیب قرار گرفتن فرد معممی که در بندر انزلی زیر بینی بیماران کرونایی عطر پیامبر می‌زد، منتشر شد.
به نظر می‌رسد که در سطوح میانی جامعه و یا حتی در بخشی از دستگاه‌های اجرایی عزمی برای مقابله با برخورد غیرعلمی با این پندمی و بحران پزشکی ـ بهداشتی وجود دارد. اما داستان وقتی به رده‌های بالاتر و محلی که سیاست‌گذاری‌ها در آن انجام می‌شود، می‌رسد با سیاست و خرافه در می‌آمیزد و فاجعه را رقم می‌زند.
زیتون ـ یلدا امیری: