– تحریمها، شیوع کُرونا، محدودیتهای صدور ویزا و توقف پروازهای بینالمللی باعث نشد رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران خود ر به هتل «اینترکنتیننتال» لندن محل برگزاری کنفرانس هفته نفتی نرساند.
-محمدعلی خطیبی مدیر امور بینالملل شرکت ملّی نفت میگوید کسری بودجه قطعاً کشور را با چالش جدّی روبرو میکند اما تحریم بخش پتروشیمی برای آمریکا آسان نیست و اقتصاد کشور مستعدتر از آن است که به مرز ورشکستگی عمومی کشیده شود.
-«تحریم نفت خام آسان است زیرا مبدأ، مقصد، کانال فروش، مبلغ و حتی واسطههای فروش نفت خام کاملاً روشن است اما در بخش پتروشیمی تحریم کار چندان آسانی نیست و آمریکا نمیتواند شبکههای صنایع پتروشیمی را به سادگی پیگیری کند».
– حسن روحانی میگوید درآمدهای پتروشیمی ایران به ۱۷ میلیارد دلار رسیده و محمدحسین باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی گفته صنایع نفت و گاز و پتروشیمی از مهمترین موارد مشارکت نیروهای مسلّح است.
– سعید قاسمینژاد و بهنام طالبلو دو تحلیلگر «بنیاد دفاع از دموکراسیها» میگویند تنها هفت ماه مانده به انتخابات آمریکا رژیم ایران به دنبال کانالهای غیرقانونی برای فروش محصولات پتروشیمی خود میگردد تا بتواند زیر فشار حداکثری آمریکا دوام بیاورد.
چندی پیش کنفرانس هفته نفتی لندن از ۲۵ تا ٢٧ فوریه ٢٠٢٠ (هفته دوم اسفندماه ۱۲۹۸) در هتل «اینترکنتیننتال» لندن در منطقه «پارک لِین» برگزار شد.
این کنفرانس که با سابقهای نزدیک به یک قرن با حضور مدیران شرکتها و صنایع نفتی بینالمللی برگزار میشود فرصتی است برای بحث و تبادل نظر میان سیاستگذاران بازار نفت و جذب سرمایهگذاری و معاملات نفتی. همزمان حاشیهی آن آن پاتوقی است طلایی برای دلالان و لابیگران.
این دوره از کنفرانس نفتی لندن تحت تاثیر شیوع کُرونا قرار گرفت و بسیاری از مدیران و نمایندگان دولتی و بخش خصوصی و مدیران صنایع نفتی قید حضور در آن را زدند.
از ایران رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران به نمایندگی از فعالان بخش خصوصی در صنعت نفت ایران در این کنفرانس حضور پیدا کرد. او در مصاحبه با وبسایت خبری اتاق تهران گفته «گروه بزرگ ویتول با توجه به شرایط پیش آمده در جهان و به ویژه در کشور چین، پیشبینی کرد که تقاضای نفت چین تا ۴ میلیون بشکه در روز کاهش مییابد که معادل حدود ۴ درصد کل تقاضای نفت جهان است. علاوه بر این، غیر از کُرونا نگرانیهای دیگری مثل تغییرات اقلیمی وجود دارد که یکی از اتفاقات مهمی است که میتواند در تولید و مصرف انرژی اثرگذار باشد».
رضا پدیدار در بخشی از این مصاحبه میگوید «به دلیل تحریم نفتی جمهوری اسلامی، امکان سخنرانی از سوی نماینده بخش خصوصی ایران در صحن اصلی کنفرانس ممکن نبود» اما پدیدار میگوید «با توجه به تفاهمنامه میان کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران و شرکت بینالمللی هاروی میلتون (Harvey Milton) برای توسعه فضای کسب و کار شرکتهای کوچک و متوسط، به عنوان نماینده اتاق تهران موفق شدم گزارشی تحلیلی در رابطه با نحوه همکاری میان شرکتهای کوچک و متوسط حوزه انرژی در ایران با اتحادیه اروپا ارائه دهم که مورد توجه شرکتکنندگان در نشستی که در حاشیه اجلاس اصلی برگزار میشد، قرار گرفت».
کنفرانس هفته نفتی لندن با ضیافت شام به میزبانی شرکت «کویتپترولیوم» به پایان رسید. فرصتی که به گفته رضا پدیدار نمایندگان و مدیران شرکتها و بنگاههای مهم نفتی از جمله BP، کردیت اگریکور، اکسون موبیل، ووپاک، آرامکو و سوکار در آن حضور داشتند و «قرارهای حرفهای، قرار معامله و ایجاد شبکههای دوستی و همکاری میان غولهای نفت جهان برقرار شد».
با خروج دونالد ترامپ از توافق اتمی و آغاز تحریمهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی نمایندگان ایران که پای ثابت کنفرانس نفتی لندن بودند نتوانستند سال ۹۷ در آن شرکت کنند. درواقع برگزارکنندگان این نشست از ترس تحریمهای آمریکا اجازه حضور نمایندگان جمهوری اسلامی ایران را ندادند.
اما امسال شرایط تغییر کرد و با وجود شدت گرفتن کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه جمهوری اسلامی رضا پدیدار به عنوان عضو اتاق تهران موفق به دریافت ویزای بریتانیا شد. حضور در این کنفرانس آنقدر اهمیت داشته که با وجود ریسک سفر در شرایط کُرونا و محدودیت پروازها از ایران به انگلیس او خود را به هتل اینترکنتیننتال رساند تا با وجود مجازات سنگین دولت آمریکا برای معامله نفتی با جمهوری اسلامی و همچنین قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه FATF در رابطه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، شاید شبکهها یا کانالهایی برای معامله با شرکتها و تجار نفتی پیدا کند.
همزمان سقوط شدید قیمت نفت در پی شیوع کُرونا از یکسو و افزایش تولید نفت توسط سعودی و روسیه از سوی دیگر ضربات سختی بر اقتصاد به هر حال بحرانزدهی ایران وارد آورده است.
تکیه بر پتروشیمیها برای جلوگیری از «ورشکستگی عمومی»
محمدعلی خطیبی نماینده سابق جمهوری اسلامی در اوپک و مدیر امور بینالملل شرکت ملّی نفت در مصاحبه با وبسایت «دیپلماسی ایرانی» با تاکید بر بینتیجه ماندن سیاستهای دولت برای عدم وابستگی به درآمدهای نفتی گفته ادامه تحریمها و کاهش بهای نفت یک «چالش جدی» برای دولت و اقتصاد کشور در سال پیش رو به همراه دارد.
پس از توییت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در مورد احتمال توافق با روسیه و عربستان برای کاهش ۱۰ میلیون بشکه تولید روزانه نفت و موافقت ضمنی ولادیمیر پوتین برای مذاکره، قیمت نفت اندکی در بازارهای جهانی افزایش پیدا کرد اما خطیبی میگوید «حتی اگر تلاشهای ترامپ [برای افزایش بهای نفت] مثمر ثمر باشد، مسئله کسری بودجه به قوّت خود باقی است… و قطعاً کشور با چالش کسری بودجه شدید در سال پیش رو مواجه خواهد بود، اما اقتصاد کشور مستعدتر از آن است که به مرز ورشکستگی عمومی کشیده شود».
خطیبی در همین مصاحبه میگوید «واقعیت آن است که تحریمهای آمریکا نتوانست محدودیتهای جدّی برای صنعت پتروشیمی ایران و صنایع تبدیلی ایجاد کند». به گفته این مقام نفتی، «تحریم نفت خام آسان است زیرا مبدأ، مقصد، کانال فروش، مبلغ و حتی واسطههای فروش نفت خام کاملاً روشن است اما در بخش پتروشیمی تحریم کار چندان آسانی نیست و آمریکا نمیتواند شبکههای صنایع پتروشیمی و محصولات تبدیلی نفتی را به سادگی پیگیری کند».
به گفته او حجم بالا و میزان تنوع و گستردگی محصولات در صنایع تبدیلی و پتروشیمی به قدری زیاد است که نمیتوان همه شرکتها را تحریم کرد. به اعتقاد خطیبی از دیگر موانع آمریکا برای تحریم صنایع پتروشیمی ایران خلاء جایگزینی محصولات پتروشیمی ایران است. البته این ادعا را بیژن زنگنه و اسحاق جهانگیری در مورد غیرقابل تحریم بودن و غیرقابل جایگزین بودن نفت ایران نیز میزدند. اما تصورات آنها خیال خام بود و تولیدکنندگان نفتی از جمله عربستان و روسیه به سرعت جای ایران در بازارهای جهانی را پر کردند.
فروش نفت ایران اکنون از ۲/۵ میلیون بشکه در روز پیش از تحریمها در نوامبر ۲۰۱۸ به حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز آنهم با «ارزانفروشی» و به کمک دلالها در بازار سیاه صورت میگیرد. از همین رو درآمدهای حاصل از فروش محصولات پتروشیمی برای جمهوری اسلامی طی یکی دو سال اخیر حیاتی بوده که آنهم زیر تیغ تحریمهای آمریکا قرار گرفته است.
تحریم زنجیرهای شرکتهای پتروشیمی دولتی و شبکههای تامین مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شبهنظامیان شیعه در منطقه که با صنایع پتروشیمی در ارتباط بودند از اوایل سال ۹۸ آغاز شد. تحریم پتروشیمی «خلیج فارس» به عنوان بزرگترین هلدینگ پتروشیمی ایران با ۳۹ شرکت وابسته و عوامل فروش آن در کشورهای خارجی توسط آمریکا چنان ضربه سختی به جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران زد که سخنگوی وزارت خارجه رژیم آن را دلیل «پوچ بودن ادعای آمریکا برای مذاکره» خواند.
در ماههای اخیر دهها شرکت داخلی و خارجی و شمار زیادی از افراد ایرانی و غیرایرانی که با دور زدن تحریمهای آمریکا خزانه ملایان را پر میکنند در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفتند.
تحریم پتروشیمیها که از اصلیترین منابع تامین مالی فعالیتهای سپاه قدس و صنایع هستهای و موشکی رژیماند سبب بیکاری هزاران کارگر نیز شد.
وزارت خارجه آمریکا، ۱۸ مارس (۲۸ اسفند ۹۸)، سه شخص حقیقی و ۹ شرکت فعال در فعالیتهای پتروشیمی رژیم ایران از جمله شرکت «سرمایهگذاری امنیت اجتماعی نیروهای مسلّح ایران» (شستان) را تحریم کرد.
سعید قاسمینژاد و بهنام بنطالبلو دو تحلیلگر سیاسی- اقتصادی از بنیاد دفاع از دمکراسیها (FDD) در مقالهای با اشاره به تحریم شرکت «شستان» به بررسی ارتباط شبکهای میان این مجموعه اقتصادی با دیگر بنگاههای اقتصادی تحت سیطره نیروهای مسلّح پرداختند.
آنها تخمین زدند که شرکت «شستان» از طریق ۹ شرکت هلدینگ و ۲۰۰ شرکت تابعه بین ۹ تا ۱۵ میلیارد دلار سرمایه دارد.
سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلّح (ساتا) در سال ۲۰۰۲ به عنوان شرکت تابعه وزارت دفاع و پشتبانی نیروهای مسلّح تأسیس شد. هدف از تاسیس این سازمان مشارکت در فعالیتهای تجاری و ایجاد درآمد برای تأمین بازنشستگی، بیمه و خدمات رفاهی اعضای نیروهای مسلّح ایران شامل ارتش، پلیس و سپاه است که طیف گستردهای داراییهای نامشخص دارد و از بورس گرفته تا بخشهای پتروشیمی، سیمان و نفت و گاز فعال است که همگی از منابع استراتژیک درآمد برای تهران هستند.
در این مقاله حتی با وجود تحریمها هم مبلّغان و همپیمانان آمریکا خریدار محصولات پتروشیمی ایران هستند. این یعنی بجز تحریمها به یک دیپلماسی بسیار قدرتمند نیاز است تا به همپیمانان آمریکا کمک کند که منابع جایگزین دیگری را پیدا کنند.
در این مقاله آمده است، این نه تنها یک سیاست خوب بلکه یک تجارت خوب هم هست. در طی این مباحث واشنگتن باید پیشزمینهای برای تحریم همهجانبه روی سرمایهگذاری بر بخش پتروشیمی ایران فراهم کند و همزمان واردات کالاهایی را که به این صنایع مربوط هستند محدود کند.
در این مقاله به ارتباط گسترده میان شرکاء خارجی جمهوری اسلامی در حوزه پتروشیمی و رابطه آنها با نظامیان در ایران نیز اشاره شده و آمده است که واشنگتن نیازمند آن است که بطور قابل توجهی سرعت و تعداد تحریمهای مربوط به صنایع پتروشیمی را افزایش دهد.
نویسندگان این مقاله یادآوری میکنند، تنها هفت ماه مانده به انتخابات آمریکا رژیم ایران به دنبال کانالهای غیرقانونی برای فروش محصولات پتروشیمی خود میگردد تا بتواند زیر فشار حداکثری آمریکا دوام بیاورد. تحریم «شستان» از قدمهایی بود که میبایست تهران را از رسیدن به رویاهای خود بازدارد اما قدمهای بسیاری نیاز است تا تحریمها کامل شوند.
جمهوری اسلامی ایران از هر فرصتی برای صادرات محصولات پتروشیمی استفاده میکند حتی اگر پول آن را نگیرد و مجبور به تهاتر و مبادلهی فقط کالا باشد. در اوج بحران کُرونا و با وجود تحریمهای آمریکا اخیرا ۷۲ واگن محصولات پلیمری از پتروشیمی از تبریز به ترکیه صادر شده است.
به گفته حسن روحانی درآمدهای پتروشیمی ایران به ۱۷ میلیارد دلار رسیده است. پتروشیمیها از واپسین کانالهای دولت و نیروهای مسلّح برای درآمدزایی و تامین مخارج هنگفت شبهنظامیان و فعالیتهای اتمی و موشکی جمهوری اسلامی هستند. از این رو دولت و نظامیها راهی ندارند جز اینکه با چنگ و دندان صنایع پتروشیمی را فعال نگه دارند.
محمدحسین باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی میگوید «علاوه بر توسعه توان فنی و صنعتی و تجهیزاتی خود همزمان مشارکت در حوزههای اقتصادی از جمله صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، تولید بنزین، احداث پالایشگاه از مهمترین موارد مشارکت نیروهای مسلّح است.»
از همین رو یکی از نگرانیهای اصلی رژیم ایران حمله نظامی آمریکا یا متحدان منطقهای ایالات متحده به تاسیسات نفتی به ویژه پتروشیمی است. گزارشها حاکیست همزمان با تقویت نیروهای نظامی آمریکا در عراق هرچند احتمال درگیری مستقیم میان طرفین داخل مرزهای ایران کم است اما استقرار سیستمهای پدافندی در سواحل جنوبی ایران از جمله در جزیره قشم برای دفاع از حملات احتمالی موشکی یا جنگندهها به این تاسیسات به دلیل تاثیر همین نگرانیهاست.
واشنگتن همچنان تاکید میکند به دنبال درگیری نظامی و جنگ با رژیم ایران نیست اما میگوید کُرونا هم دلیلی برای توقف تحریمها علیه جمهوری اسلامی ایران نیست و کارزار فشار حداکثری ادامه خواهد داشت.
کیهان چاپ لندن: