با گسترش بیکاری و فقر در ایران میزان وقوع جرایم خرد نیز افزایش یافته و حتی چهره مشهوری چون علی دایی نیز از آن در امان نیست. مطابق پژوهشی که در یک فصلنامه وابسته به دانشگاه عالی دفاع ملی منتشر شده، ۱۲۴ نقطه در تهران جرم‌خیزتر از سایر مناطق پایتخت است و جرایمی نظیر سرقت، مزاحمت، کیف‌قاپی و نزاع در آنها بیشتر روی می‌دهد.
همین چند وقت پیش بود که فیلم زورگیری دو نفر از «علی دایی»، ملی‌پوش سابق فوتبال، منتشر شد, زورگیری، خفت‌گیری، کیپ‌قابی و موبایل‌زنی به پدیده‌ای شایع در تهران و برخی دیگر از شهر‌های ایران تبدیل شده است.
***
زورگیری، خفت‌گیری، کیپ‌قابی و موبایل‌زنی به پدیده‌ای شایع در تهران و برخی دیگر از شهر‌های ایران تبدیل شده است. پلیس میگوید این رفتارهای خلاف قانون در زمره «جرایم خرد» دسته‌بندی می‌‌شود.
تقریبا هفته و ماهی نیست که روایت، تصویر یا فیلمی از این نوع جرایم خرد در شبکه‌های اجتماعی منتشر نشود. همین چند وقت پیش بود که فیلم زورگیری دو نفر از «علی دایی»، ملی‌پوش سابق فوتبال، منتشر شد که البته بعد از خبرساز شدن پلیس گفت عاملان زورگیری را شناسایی و بازداشت کرده است.
زورگیری از علی دایی بار دیگر این باور عمومی را تقویت کرد که تقریبا کسی در ایران مصون از این‌گونه حملات نیست و هر لحظه ممکن است در کوچه و خیابان دارایی شخصی‌اش را از دست بدهد.
گسترش بیکاری و فقر در سال‌‌های اخیر متهمان ردیف اول گسترش جرایم خرد در ایران معرفی شده‌اند؛ دو پدیده‌ای که تقریبا همه‌گیر شده و خانواده‌ای نیست که خود یا نزدیکانش آن را تجربه نکرده باشد.
نشانه‌ای از اراده قاطع مقام‌های مسئول برای کاهش نرخ بیکاری و فقر دیده نمی‌شود اما پلیس و سپاه، تا بخواهید، برنامه‌های متنوع برای برخورد با جرایم خرد در دستور کار دارند. تشکیل قرارگاه برخورد با «اراذل و اوباش» یکی از این برنامه‌هاست.
پلیس در ایران بیش از هر کس دیگر می‌داند که این جرایم در چه زمان‌ها و مکان‌ها و شرایطی رخ می‌دهد. گزارش‌های پلیس در این زمینه نیز به بسیاری از نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی و نظارتی و تصمیم‌‌گیر ارائه شده است، اما خبری از سیاست‌های پیش‌گیرانه کارآمد و واقع‌بینانه نیست و هر چه هست، برخورد با گروهی از مجرمان پس از وقوع جرم است.
تابستان امسال فصلنامه «امنیت ملی»، وابسته به«دانشگاه عالی دفاع ملی»، پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه بین فضاهای بی‌دفاع شهری و رفتارهای خشونت‌آمیز شهر تهران» منتشر کرد که به بررسی جغرافیایی جرایم خرد در این شهر پرداخته است.
منظور از رفتارهای خشونت‌آمیز در این پژوهش چهار جرم سرقت، مزاحمت، کیف‌قاپی و نزاع است.
در این پژوهش ۱۲۴ نقطه جرم‌خیز شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است؛ نقاطی که براساس آمار‌های پلیس، میزان وقوع جرایم یادشده در آنها نسبت به دیگر مناطق تهران بسیار بیشتر است.
آن‌طور که در اسناد پلیس آمده، میزان سرقت در «خیابان وحیدیه» (تیرگان)، «خیابان ۲۰ متری افسریه»، «چهارراه ولیعصر» و «خیابان سبلان جنوبی» به طور چشمگیری بالاتر از سایر مناطق تهران است.
بر اساس همین گزارش، میزان مزاحمت در «خیابان مولوی»، «فلکه اول تهرانپارس»، «خیابان جشنواره» و «بلوار اندرزگو» بیشتر است.
گزارش‌های پلیس همچنان نشان می‌دهد که میزان نزاع و درگیری در چهار میدان «میدان امام حسین»، «میدان ابوذر»، «میدان تسلیحات» و «میدان آزادی» عمدتا بیش از سایر نقاط تهران است.
شاخص‌ترین مناطق از نظر میزان کیف‌قاپی نیز «چهارراه نظام‌آباد»، «زیر پل سیدخندان»، «خیابان شریعتی» و «میدان شوش» معرفی شده است.
این پژوهش همچنین درباره بستر‌های مشترک این جرایم خرد نوشته است که آنها در «ساختمان‌های مخروبه، رؤیت بصری محدود شده، ضعیف بودن ارتباط با فضاهای مجاور، وجود کُنج و گوشه و کمبود و فقدان نور و روشنایی» به وقوع می‌پیوندد.
فضاهای جرم‌خیز عمدتا چند ویژگی اجتماعی مشترک دارند: کم بودن قابلیت‌های نظارت و کنترل از سوی مردم، بی‌نظمی، نبود مامور انتظامی، وجود پارک و شهربازی و وجود ایستگاه‌های تاکسی.
این تحقیق در ادامه ویژگی‌های فیزیکی و اجتماعی فضاهای بی‌دفاع در شهر تهران را چنین تقسیم‌بندی کرده و چهار جرم مد‌نظر را براساس این ویژگی‌ها مورد بررسی قرار داده است.
بر اساس این تحقیق، در ساختمان‌های مخروبه جرایم خردی نظیر نزاع و درگیری، کیف‌قاپی، سرقت و مزاحمت شایع است.
میزان نزاع، درگیری و مزاحمت در خیابان‌ها و کوچه‌های پر پیچ و خم نیز بالاتر از سایر فضاهای شهری است.
این تحقیق میگوید بی‌نظمی‌های فیزیکی بستر‌ساز سرقت و تراکم ساختمانی بستر‌ساز مزاحمت‌ها در فضاهای شهری تهران هستند.
نداشتن علائم و تابلو‌های شناسایی هم به عنوان یکی از بستر‌های وقوع کیف‌قاپی، سرقت و مزاحمت طبقه‌بندی شده است.
دو جدول زیر نشان می‌دهد که در ویژگی‌های فیزیکی و اجتماعی فضاهای شهری در تهران چه جرایم شایع است و بیشتر از سایر جرایم رخ می‌دهد.
این تحقیق در پایان از شهرداری تهران خواسته نسبت به بهسازی فضاهای بی‌دفاع شهری اقدام کند و کلانتر‌های هم توجه ویژه‌ای به این مکان‌ها به منظور پیش‌گیری از وقوع جرم داشته باشند.
ایران‌وایر: بهنام قلی‌پور