قوه قضائیه محاکمه می‌خواهد، مجلسی‌ها به دنبال استعفا ظریف هستند و دولتی‌ها در پی عاملان افشای فایل صوتی. لو رفتن فایل صوتی مصاحبه محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی که در قالب برنامه «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» انجام شده بود، بازتاب گسترده‌ای در داخل و خارج از ایران داشته است. دادسرای تهران از تشکیل پرونده قضایی در ارتباط با فایل صوتی طبقه‌بندی شده از وزیر امور خارجه ایران خبر داده و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از محمد جواد ظریف خواسته برای بررسی این مصاحبه خبرساز به این کمیسیون برود.
اگرچه بخش عمده سخنانی که ظریف بیان کرد موضوعات تازه‌ای نبود و در مورد آن بارها گفته و نوشته شده بود، اما بیان این مطالب از زبان یکی از بالاترین مسئولان جمهوری اسلامی مهر تاییدی بر تمامی گمانه‌زنی‌ها بود. سخنان ظریف در حوزه دیپلماسی دو بخش اصلی داشت؛ اینکه قاسم سلیمانی و سپاه قدس تصمیم گیرنده اصلی در سیاست خارجی ایران بوده و هستند. بخش دوم در مورد تلاش روسیه برای به بن‌بست رساندن مذاکرات هسته‌ای با دولت اوباما و همچنین دخالت روس‌ها در امور داخلی ایران از طریق سپاه بود. اشاره او به واقعه هواپیمای اکراینی هم در داخل ایران واکنش‌هایی را در پی داشت.
سال‌هاست که از سپاه به عنوان دولت در سایه یاد می‌شود و دست‌اندازی‌های بی حد و حصر آن در سیاست‌های داخلی و خارجی امری پوشیده نیست. اما نقش پررنگ روسیه در سیاست‌های جمهوری اسلامی تا کنون به این وضوح مطرح نشده بود، تا جایی که برخی از فعالان فضای مجازی پس از انتشار سخنان ظریف ایران را مستعمره روسیه نامیدند.
اگر چه واکنش‌ها در میان اهالی سیاست بیشتر معطوف به قاسم سلیمانی است، اما برخی انتشار این سخنان را در جهت ضربه زدن به مذاکرات وین می‌دانند. مذاکراتی که اکنون در قالب کمیسیون مشترک برجام در حال انجام است. انتشار فایل ظریف حتی با واکنش دو مقام آمریکایی نیز روبرو شده است.
انکار کری، خوشحالی پمپئو
پس از انتشار فایل صوتی ظریف، مایک پمپئو، وزیر خارجه پیشین آمریکا، در دولت ترامپ واکنش نشان داد و در توییتی با اشاره به عملیات دولت ترامپ در بغداد و کشتن قاسم سلیمانی نوشت: «حمله فوق العاده دولت ما به قاسم سلیمانی تاثیر بسیار زیادی بر ایران و خاورمیانه داشته است. اگر حرف من را باور نمی‌کنید، از جواد ظریف بپرسید. رئیس جمهور بایدن همچنان فکر می‌کند که کشتن سلیمانی کار اشتباهی بوده است.»
اما سخنان ظریف برای جان کری، وزیر خارجه دولت اوباما و نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور آب و هوا دولت بایدن دردسر ساز شد. تعدادی از اعضای جمهوری خواه کنگره آمریکا به انتقاد از جان کری پرداخته و حتی خواستار استعفای او شدند. ظریف چندین بار در سخنان خود از کری حرف زد اما انتقادات به آن بخش از سخنان ظریف بود که گفت جان کری، وزیر خارجه سابق آمریکا به او خبر داده اسراییل در سوریه ۲۰۰ بار به مواضع ایران حمله کرده است.
برخی جمهوری‌خواهان مانند سناتور دن سالیوان از آلاسکا، این سخنان را افشای اطلاعات محرمانه از سوی وزیر خارجه آمریکا به ایران خواند و آن را به خیانت تشبیه کرد. نماینده جمهوری خواه دیگری از ویسکانسین به نام مایک گلاهر نیز گفت غیرقابل درک است که یک دیپلمات آمریکایی اطلاعات محرمانه را به ضرر یکی از مهمترین متحدان ما به ایران بدهد که مهمترین دولت حامی تروریسم در جهان است.
جان کری در پیامی که در توییتر سخنان ظریف را تکذیب کرد و نوشت: «اینها هیچوقت اتفاق نیفتاده؛ چه زمانی که من وزیر خارجه بودم یا بعد از آن.»
دولت به دنبال عوامل انتشار
دولت از همان ابتدا از ظریف حمایت کرد، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه در کنفرانس خبری روز ۶ اردیبهشت تلاش کرد از پیامدهای انتشار این فایل بکاهد و آن را یک امر معمول و محرمانه در دولت خواند و تاکید کرد که نباید با استناد به بخش‌هایی از آن دست به قضاوت عجولانه زد.
علی ربیعی، سخنگوی دولت، صبح روز ۷ اردیبهشت در نشست خبری با اصحاب رسانه از «ربایش» و «پخش گزینشی» این فایل سخن گفت و افزود: «رئیس‌جمهور به وزارت اطلاعات دستور دادند که عوامل این توطئه را شناسایی کنند. ربایش این اسناد، توطئه‌ای علیه دولت، نظام و نهادهای سرافراز و توطئه‌ای علیه منافع ملی ماست. ما منتظر خواهیم بود که آقای ظریف به ایران برگردند و توضیحات لازم درمورد سوء برداشت ها را ارائه کنند.»
ربیعی: «ربایش این اسناد، توطئه‌ای علیه دولت، نظام و نهادهای سرافراز و توطئه‌ای علیه منافع ملی ماست. ما منتظر خواهیم بود که آقای ظریف به ایران برگردند و توضیحات لازم درمورد سوء برداشت ها را ارائه کنند.»
فایل صوتی بعدازظهر روز ۵ اردیبهشت منتشر شد و ظریف صبح ۶ اردیبهشت به عراق سفر کرد، اگر چه او در همین سفر نیز واکنش‌هایی غیرمستقیم به این موضوع نشان داد. او در بدو ورود به عراق به محل کشته شدن قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس رفت و آنها را نماد مقاومت ایران و عراق نامید. ظریف همچنین با انتشار کلیپ بسیار کوتاهی در اینستاگرام گفت: «معتقدم کاری به تاریخ نداشته باشید، چون خطاب به تاریخ می‌گویم؛ خیلی نگران تاریخ نباشید .نگران خدا و مردم باشید.»
ربیعی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «فایل گفتگوی آقای ظریف به دلایل کاملا روشن که البته همه ابعاد آن هنوز روشن نیست، ولی بعد توطئه‌آمیز بودن آن روشن است، توسط افرادی که هویت آنها در دست بررسی است به سرقت رفت و منتشر شد.»
ربیعی افزود که در همه جای جهان این اخبار وجود دارد و اختلافاتی که ظریف با سپاه قدس مطرح کرده بود را «اختلاف طلبگی» نامید که محدود به دستگاه وزارت خارجه نیست. او گفت که قرار بوده بخشی از مصاحبه‌ها فقط در قالب انتقال تجارب انتشار محدود داشته باشد و بخشی هم قرار بود پخش شود و پخش خواهد شد.
او گفت: «از عده ای که برای هر موضوع حمله‌ای برای دولت پیدا می کنند می‌خواهم تا به این موضوع به عنوان یک موضوع ملی توجه کنند چون از یک فایل گزینش شده و ناقص جنجال‌سازی‌هایی ایجاد کردند و باید به شیوه ای در این زمینه برخورد کنیم تا این توطئه‌ها را خنثی کنیم.»
ربیعی شائبه انتخاباتی بودن یا انتشار عمدی فایل از سوی دولت را خنده‌دار دانست و گفت که هدف انتشار این فایل به انحراف کشاندن فضای سالم و ایجاد بدبینی بین مسئولان و قطبی‌سازی کاذب بین آنها است. او تاکید کرد که کسی نمی‌تواند در عمق علاقه و دوستی ظریف به همه سربازان وطن و تبعیت از رهبری شک کند اتفاقا در همین فایل و فایل‌های بعدی که منتشر خواهد شد دوستی با سردار شهید و تبعیت از رهبری در سخنان ظریف کاملا موج می‌زند.
او با متهم کردن رسانه‌های منتشرکننده این فایل گفت: «افرادی با مقاصد مختلف این فایل ها را ربودند. این اتفاق توطئه آمیز روی داده که پیگیری می‌شود ضمن اینکه تکلیف رسانه‌های فارسی زبان خارجی به ویژه رسانه های معاند و وابسته به دلارهای نفتی و رسانه جاسوسی در این میان کاملا معلوم است که اختلاف، تفرقه افکنی و ناامیدی مردم در این مقطع زمانی را دنبال می‌کنند.»
حمله نمایندگان مجلس به ظریف
انتقادات به ظریف در مجلس گسترده است و همچنان ادامه دارد. او در فایل گفتگوی خود گفت مجلس فعلی حاصل قهر مردم با صندوق رای است. شاید بخشی از انتقادات نمایندگان را بتوان به دلخوری از این سخنان مربوط دانست. خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پس از انتشار این فایل با بسیاری از نمایندگان مجلس مصاحبه کرد که همگی ظریف را محکوم کردند. فارس سخنان ظریف را خلاف واقع دانست و نوشت انتشار چنین فایلی در ادامه پروژه جنون‌واری است که می‌خواهد سپاه را مقصر اصلی مشکلات نشان دهد.
مجتبی ذوالنوری رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس ظریف را به این کمیسیون احضار کرد و گفت: «ظریف را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دعوت می‌کنیم و کمیسیون نسبت به بررسی محتوای فایل صوتی و اینکه چرا و چگونه این فایل منتشر شده، ورود خواهد کرد. شاید انتشار این فایل خارج از اختیار آقای ظریف باشد اما ایشان گفتند که دو نسخه از این مصاحبه وجود داشته که یک نسخه در اختیار وی و دیگری در اختیار مجموعه حسام الدین آشنا بوده است لذا این نوع فاش شدن مسائل یا حاکی از نقش بازی کردن است تا تعمدی در انتشار دیده نشود و نگویند که چرا در آستانه انتخابات و در جریان مذاکرات با این اقدامات مشکل ایجاد می‌کنید؟»
محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس نیز ظریف را به «سیاست بازی» یا «ساده لوحی» متهم کرد و در توییتر خود نوشت: «تدبیر وشجاعت حاج قاسم میدان‌ها را فتح و معابر دیپلماسی را باز می‌کرد؛ چیزی جز سیاست‌بازی یا ساده‌لوحی نمی‌تواند این حقیقت روشن را کتمان کند. حالا که حاج قاسم نیست، نخواهیم گذاشت با فرصت‌طلبی برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود به او جفا کنند ونقش تاریخی شهید سلیمانی را وارونه جلوه دهند.»
حسین حق‌وردی نماینده شهریار گفت: «باتوجه به اینکه عملکرد ۸ساله محمد جواد ظریف در راس دستگاه دیپلماسی کشور نه تنها هیچ دستاوردی برای ملت ایران و نظام جمهوری اسلامی نداشته است، بلکه در آخرین ماه‌های فعالیت دولت هزینه‌های سنگین تری نیز به نظام تحمیل خواهد کرد، لذا بهتر است خود وی عاقلانه استعفا دهد. در غیر اینصورت استیضاح و برکناری ظریف توسط نمایندگان مجلس حتمی و ضروری است.»
احمدی امیر فراهانی یکی دیگر از نمایندگان مجلس وعده تحقیق و تفحص درباره درز اطلاعات محرمانه و سری کشور را مطرح کرده و گفته افراد خائن به ملت و کشور به قوه قضائیه معرفی می شوند. منصور حقیقت‌پور، از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس با تحقیر ظریف گفت «یک تار موی حاج قاسم سلیمانی را به آقای ظریف نمی‌دهیم» حقیقت‌پور ظریف را متهم کرد که تمامی خطوط نظام را زیر سوال برده است.
زهره اللهیان، از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی احتمال داده که درخواست «تعقیب قضایی و حقوقی» علیه ظریف مطرح شود و گفته است که اظهارات ظریف از محبوبیت سلیمانی نکاسته و نخواهد کاست.
محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی‌شهر از ظریف خواسته عذرخواهی کند و گفته که در سخنان ظریف به قاسم سلیمانی توهین و اهانت شده و از خطوط قرمز عبور کرده است او گفته است که وظیفه قانونی خود در این باره عمل خواهد کرد.
با وجود مطالبی که ظریف در این فایل صوتی درباره روسیه گفت، تا کنون مقامات روسیه واکنشی نشان ندادند، بعید نیست که روس‌ها پاسخ این سخنان ظریف را با کارشکنی در مذاکرات جاری بدهند.
منصور حقیقت‌پور، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم گفته است محمدجواد ظریف «تمام خطوط نظام را زیر سؤال برده و خطا و فول وی مستحق کارت قرمز است» او خواستار برخورد شورای عالی امنیت ملی با ظریف شده و گفته « یک تار موی حاج قاسم سلیمانی را به آقای ظریف نمی‌دهیم».
با توجه به مطالبی که ظریف در این فایل صوتی علیه روسیه مطرح کرد عجیب است که تا کنون مقامات روسیه واکنشی نشان نداده اند، بعید نیست که روس ها پاسخ این سخنان ظریف را با کارشکنی در مذاکرات جاری بدهند.
ظریف یکی از کارگزاران و وفادار به نظام است، او در مصاحبه خود از درایت رهبر جمهوری اسلامی سخن می‌گوید و با وجود انتقادات، از قاسم سلیمانی به نیکی یاد می‌کند. او بارها تکرار می‌کند که انتقاداتش هرگز نباید منتشر شود. او حفاظت از نظام را وظیفه خود می‌داند اگرنه می‌توانست مدت‌ها پیش استعفا دهد و نه اینکه بخشی از سیستمی باقی بماند که به منافع ملی ایران ضربه می‌زند. این مصاحبه نشان می‌دهد که اشتباهات بزرگ جمهوری اسلامی عرصه را بر وفاداران نظام نیز تنگ کرده است. ظریف از این پس بار سنگین برزبان آوردن تنها بخشی از حقیقت را به دوش می کشد.