– با اینکه مذاکرات برای احیای برجام در عمل به بن‌بست رسیده است، ولی تهران و واشنگتن از زوایای متفاوت هنوز امیدوارند توافقی به دست آید.
– جمهوری اسلامی با ماجراجویی و آشوب‌آفرینی در منطقه تلاش دارد اروپا و آمریکا را مجبور به پذیرفتن شرایط خود کند.
– اروپا هنوز می‌خواهد با استفاده از دیپلماسی جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار دهد. انریکه مورا در حالی برای مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی «قاضی مرگ» به تهران می‌رود که بریتانیا در نیویورک به شورای امنیت شکایت می‌کند.
– اسرائیل خود را آماده اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی می‌کند، حتا اگر اروپا و آمریکا حمایت نکنند.
ریاست ابراهیم رئیسی «قاضی مرگ» بر سیزدهمین دولت جمهوری اسلامی زیر سایه بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی آغاز شد. مذاکرات برجام در وین به بن‌بست رسیده است. در لبنان در تظاهرات گسترده‌ای که به مناسبت نخستین سالگرد انفجار مهیب بندر بیروت برگزار شد، شعار «ایران برو بیرون» در خیابان‌های این شهر طنین انداخت.
در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان، ماجراجویی‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمله پهپادی به نفتکش «مرسر استریت» دو قربانی، یک بریتانیایی و یک رومانیایی، گرفت.
تروریسم دریایی
این نفتکش که مالکیت آن با یک شرکت ژاپنی است، با مدیریت یک شرکت اسرائیلی و با پرچم لیبریا در تردد بود. در پیامد این حمله پهپادی، بریتانیا، رومانی و لیبریا از جمهوری اسلامی به شورای امنیت شکایت کردند. البته مشخص نیست چرا ژاپن در این رابطه سکوت اختیار کرده و هیچگونه اعتراضی به این اقدام تروریستی جمهوری اسلامی نکرده است.
دولت اسرائیل تنها پای سپاه پاسداران را به میان نکشیده بلکه بر نقش حمید آقاجانی که گویا فرماندهی «یگان پهپادی رعد» را که زیرمجموعه هوافضای سپاه پاسداران است برعهده دارد نیز تأکید کرده است. نام حمید آقاجانی در گذشته در رابطه با حمله پهپادی شهریور ۱۳۹۸ به تاسیسات نفتی آرامکو در پادشاهی سعودی نیز مطرح شده بود. بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل می‌گوید حمید آقاجانی مسئول تامین تجهیزات، آموزش و طراحی اقدامات تروریستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه است.
البته جمهوری اسلامی اتهام دست داشتن در این حمله پهپادی و همچنین تلاش برای ربودن کشتی «اسفالت پرنسس» را رد می‌کند. ۴۸ ساعت بعد از حمله پهپادی به «مرسر استریت» چند ایرانی «ناشناس» تلاش کردند در آب‌های مقابل بندر فجیره در امارات متحده عربی، کشتی «اسفالت پرنسس» را که قیر حمل می‌کرد دزدیده و به آب‌های ایران منتقل کنند. روزنامه تایمز لندن به نقل از منابع امنیتی بریتانیا می‌نویسد افراد مسلحی که قصد ربودن «اسفالت پرنسس» را داشتند پس از آنکه کشتی‌های جنگی آمریکایی و عمانی به کمک آمدند با قایق گریختند.
بن‌بست در وین
توقف مذاکرات برجام در وین و تشدید فعالیت‌های ماجراجویانه در منطقه، از تروریسم دریایی در خلیج فارس و دریای عمان تا راکت‌پرانی حزب‌الله به سمت اسرائیل و یا تشدید بحران‌های سیاسی در لبنان و عراق، همه را باید تلاش‌های جمهوری اسلامی برای بالا بردن هزینه‌های توافق احتمالی با غرب و آمریکا به حساب آورد. جمهوری اسلامی سخت در تلاش است که با طولانی کردن مذاکرات و بحران‌آفرینی هزینه‌های توافق احتمالی را بالا ببرد و اگر نمی‌تواند شرایط خود را تحمیل کند، دست‌کم از توقعات طرف مقابل بکاهد.
موارد اختلاف بین جمهوری اسلامی و آمریکا اگرچه از نظر کمّی زیاد نیستند ولی از نظر کیفی متفاوت و دارای اهمیت بالا برای هر دو طرف هستند. دو خواست عمده جمهوری اسلامی ایران از حیطه تصمیم‌گیری دولت جو بایدن خارج هستند. نمایندگان دولت آمریکا بارها تکرار کرده‌اند که نمی‌توانند تضمین بدهند که رئیس جمهور آینده از برجام خارج نخواهد شد زیرا از نظر قانونی امکانپذیر نیست. در رابطه با تحریم‌ها نیز اختلاف نظر وجود دارد. کاخ سفید نه می‌تواند و نه می‌خواهد در شرایط کنونی کلیه تحریم‌ها از جمله آنهایی را که در رابطه با نقض حقوق بشر و یا فعالیت‌های تروریستی تصویب شده‌اند لغو کند. از جمله این تحریم‌ها که بیش از ۵۰۰ مورد هستند می‌توان به تحریم «بیت رهبری» به اتهام نقض حقوق بشر و سپاه پاسداران به عنوان گروه تروریستی نام برد.
خط قرمز‌های علی خامنه‌ای
اگرچه بعید نیست که در نهایت علی خامنه‌ای تحت فشار تحریم‌های اقتصادی «جام زهر» را سر بکشد و ابراهیم رئیسی (قاضی مرگ) را وادار به «نرمش قهرمانانه» کند، ولی فعلا قصد دارد فشارها را برای وادار ساختن آمریکا و اروپا جهت عدم عبور از خط قرمزهایش افزایش دهد. علی خامنه‌ای در مراسم تنفیذ ابراهیم رئیسی به خواست‌های آمریکا که خط قرمز جمهوری اسلامی هستند اشاره کرد: « آمریکایی‌ها بر سر موضع عنادآمیز خودشان محکم ایستادند و یک قدم جلو نیامدند. روی کاغذ یا در مقام وعده می‌گویند بله، ما تحریم‌ها را برمی‌داریم، ولی برنداشتند و برنمی‌دارند و شرط می‌گذارند و می‌گویند اگر می‌خواهید تحریم‌ها برداشته بشود، باید الان در همین توافق یک جمله‌ای را بگنجانید که این جمله به معنای آن باشد که بعداً باید درباره‌ی این موضوعات با شما صحبت کنیم و توافق کنیم؛ اگر چنانچه این جمله را نگنجانید توافقی نخواهیم کرد.»
علی خامنه‌ای در ادامه افزود: «این جمله یک بهانه‌ای است برای مداخلات بعدی؛ درباره خود برجام، تمدید برجام ، درباره مسائل گوناگون، درباره موشک، درباره منطقه، که اگر شما بعداً گفتید که نه من در این مورد بحث نمی‌کنم یا مثلاً سیاست کشور اجازه نمی‌دهد یا مجلس اجازه نمی‌دهد، خواهند گفت خیلی خب شما نقض کردید، پس هیچ، توافق بی‌توافق.» البته جو بایدن نیز که تحت فشار بسیاری از نمایندگان کنگره و متحدین خود در منطقه، به ویژه اسرائیل و پادشاهی سعودی، قرار دارد، با وجود پافشاری و تاکید بر ادامه مذاکرات وین برای احیای برجام، احتمالا به این نتیجه رسیده است که با ادامه وضعیت کنونی خواهد توانست جمهوری اسلامی را وادار به پذیرفتن خواست‌هایش بکند.
فشارهای آمریکا
بخش‌هایی از دولت کنونی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که توافق سال ۲۰۱۵ میلادی دیگر قادر نخواهد بود جمهوری اسلامی را از دستیابی به سلاح هسته‌ای بازدارد و بنابراین باید به دنبال تغییراتی دراین توافق بود. نباید از نظر دور داشت که دو سال دیگر محدودیت‌های موشکی جمهوری اسلامی برداشته خواهند شد و توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ نیز ۹ سال دیگر به پایان خواهد رسید. با توجه به اینکه توافق کنونی، حتا در سال‌های قبل از خروج آمریکا از برجام، نتوانست مانع فعالیت‌های هسته‌ای غیرمجاز و مخفی جمهوری اسلامی شود، نگرانی‌های آمریکا بی‌مورد نیست.
برخی از رسانه‌های آمریکا می‌نویسند دولت جو بایدن در حال بررسی تحریم‌های نفتی جدیدی برای تشدید فشار بر جمهوری اسلامی است. البته این تحریم‌ها تنها در صورت شکست مذاکرات وین اجرایی خواهند شد، ولی انتشار این خبر را می توان تلاشی برای «فشار روانی» بر دولت ابراهیم رئیسی دانست که وعده حل مشکلات اقتصادی مردم را داده است. تحریم‌ها جدید، در صورت تصویب و اجرایی شدن، صادرات نفت ایران به چین را، که به گفته «تانکر تراکرز» به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است، هدف قرار خواهد داد. برخی منابع دیگر حتا از صدور یک و نیم میلیون بشکه نفت در روز به چین در ماه‌های اخیر صحبت می‌کنند. به گزارش خبرگزاری‌های رویترز و بلومبرگ بخش از نفتی که جمهوری اسلامی روانه چین می‌کند، از طریق عراق، مالزی و عمان صورت می‌گیرد.
مماشات اروپا
در حالی که برخی از کشورهای اروپایی گاهی از رفتار و اقدامات آشوب‌آفرین جمهوری اسلامی انتقاد می‌کنند، ولی دفتر مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا، سیاست مماشات را انتخاب کرده است. سفر سه مقام اروپایی از جمله انریکه مورا معاون جوزپ بورل که سکان سیاست خارجی اتحادیه اروپا را در دست دارد، به تهران و حضور در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی بسیار بحث برانگیز شده و برخی از أحزاب کشورهای اروپایی را وادار به محکوم کردن این تصمیم کرده است.
نبیله مسرالی سخنگوی مصری‌تبار سیاست خارجی و امنیت اروپا در گفتگویی چند دقیقه‌ای با کیهان لندن در توجیه سفر انریکه مورا، به گفتن این جمله بسنده کرد که «مذاکرات وین، تسهیل بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تمام مفاد این توافق از سوی ایران او لویت اتحادیه اروپا است و در این رابطه سفر انریکه مورا به تهران برای ارتباط با دولت جدید این کشور در جهت بازگشت در اسرع وقت به میز مذاکره می‌تواند نقش مهمی داشته باشد». این خانم سخنگو البته حاضر نشد به هیچکدام از دیگر پرسش‌های کیهان لندن پاسخ گوید.
تهدیدهای اسرائیل
در شرایط کنونی که مذاکرات وین به بن‌بست رسیده و در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان وضعیت بحرانی است، اسرائیل خود را آماده اقدامات نظامی جدیدی علیه جمهوری اسلامی می‌کند. در آخرین گزارش «انستیتوی امنیت ملی» اسرائیل که هفته گذشته منتشر شد، به آغاز جنگ نیابتی با جمهوری اسلامی در شمال این کشور در مرز با لبنان و سوریه اشاره می‌شود. در روزهای گذشته حزب‌الله چند راکت به سمت اسرائیل پرتاب کرد و جنگنده‌های اسرائیلی نیر بخشی از جنوب لبنان را بمباران کردند.
بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل می‌گوید کشورش آماده حمله به ایران است و زمان آن رسیده که نسبت به اقدامات جمهوری اسلامی واکنش سخت نشان داد. وزیر دفاع اسرائیل در گفتگو با یک شبکه تلویزیونی محلی گفت «رژیم ایران به خوبی می‌داند که ما قادر به انجام عملیات در خاک آنها هستیم.» او در همین گفتگو افزود «مقابله پایانی با ایران در نهایت رخ خواهد داد.»
نفتالی بنت نیز در حساب کاربری خود در توئیتر هشدار داد «دوران نشستن با خیال آسوده در تهران و شعله‌ور کردن تمام خاورمیانه بسر رسیده است.» نخست وزیر اسرائیل در جریان بازدید از مرزهای این کشور با لبنان و سوریه گفت: «ما در تلاش جهت بسیج جهان برای پاسخگویی به ماجراجویی‌های ایران هستیم، ولی قادریم به تنهایی نیز عمل کنیم.» کابینه اسرائیل که این روزها سرگرم تهیه لایحه بودجه است، به گفته رسانه‌های اسرائیلی، درخواست افزایش بودجه ارتش برای آمادگی حمله به ایران را پذیرفته است. البته رسانه‌های اسرائیلی می‌نویسند محتوای این درخواست و رقم پیشنهادی ارتش مشخص نیست، ولی می‌تواند بسیار بالا باشد.
تا لحظه تنظیم این گزارش خبری از گفتگوهای شورای امنیت سازمان در رابطه با حمله به کشتی «مرسر استریت» که پشت درهای بسته آغاز شده، منتشر نشده است.
احمد رأفت
کیهان لندن: