تحلیلگران معتقدند که احتمال تحقق یک بلوک عربی – اسرائیلی که می تواند توازن قدرت خاورمیانه را بیش از پیش به زیان ایران کند، انگیزه‌ای تازه به جمهوری اسلامی داده است تا مذاکرات هسته‌ای را با قدرت های جهانی را جدی‌تر بگیرد.
مذاکرات غیرمستقیم در دوجه قطر بین تهران و واشنگتن برای نجات توافق هسته ای ۲۰۱۵ روز چهارشنبه ۲۹ ژوئن بدون هیچ پیشرفتی به پایان رسید. ایران اراده ایالات متحده را برای رسیدن به توافق، زیر سوال برد و در واکنش واشنگتن از تهران می‌خواهد تا درخواست های اضافی خود را کنار بگذارد.
اما دو مقام و یک سیاستمدار که همگی ایرانی هستند، به رویترز گفتند که دشواری مذاکرات ایران را دلسرد نکرده است و افزودند که تشکیلات تندرو ایران همچنان در مسیر دیپلماسی و به دنبال یک توافق است. توافقی که منجر به لغو تحریم‌هایی شود که اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است و به ایران اجازه بدهد تا دوباره روزانه حدود ۲.۸ میلیون بشکه نفت صادر کند. یعنی همان میزانی که تا قبل از تحریم‌ها صادی می‌کرد و امروزه به کمتر از ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است.
به گفته مقامات و سیاستمداران، برای ایران جایگزین نامطلوب می تواند جنگ در منطقه ای باشد که در آن تغییرات ژئوپلیتیکی ممکن است به یک اتحاد خصمانه به رهبری ایالات متحده علیه تهران تبدیل شود
نگرانی‌های فزاینده در مورد گرم شدن روابط بین اسرائیل و دشمنان عرب سابق آن، از جمله توافق‌های عادی‌سازی بین اسرائیل و برخی از کشورهای عربی موسوم به توافق‌نامه ابراهیم، تهران را وادار کرده است که مسیر دیپلماسی را همچنان باز نگه دارد.
یک مقام ارشد ایرانی که به تصمیم گیرندگان ارشد ایران نزدیک است به رویترز گفت: «منطقه در حال تغییر است، اتحادها در حال تغییر است. اسرائیل در حال عادی سازی روابط با کشورهای عربی است و آمریکایی ها از همه این تحولات حمایت می کنند. اینها تهدیدهای جدی است که باید خنثی شود، دشمنان ما از خدا می خواهند که مذاکرات هسته‌ای پایان یابد، اما این اتفاق نخواهد افتاد.»
برای زنده نگه داشتن مذاکرات، تقریباً دو هفته قبل از سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی، ایران با برگزاری مذاکرات در دوحه با هدف یافتن راه حل دیپلماتیک برای این بن بست موافقت کرد.
یکی دیگر از مقامات ایرانی به رویترز گفت: «پیام نشست دوحه به کشورهای حوزه خلیج فارس ساده بود، برخلاف آنچه اسرائیل ادعا می‌کند ایران به دیپلماسی به عنوان راه حلی برای همه مسائل از هسته‌ای گرفته تا منطقه‌ای و فراتر از آن معتقد است.»
علی واعظ، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین‌المللی بحران، معتقد است که اعلام شکست مذاکرات هزینه واقعی دارد. این هزینه ناگزیر با هر شکستی افزایش می‌یابد، زیرا چشم‌انداز یک توافق باریک می‌شود و وسوسه یک جایگزین مخاطره آمیز و تقابلی افزایش می‌یابد.
وزیر دفاع اسرائیل در این ماه گفت که اسرائیل در حال ایجاد یک ائتلاف دفاع هوایی منطقه‌ای تحت حمایت ایالات متحده است و افزود که این سامانه‌های دفاع هوایی اسرائیل قبلا تلاش برای حمله ایران را خنثی کرده است.
اسرائیل در سال‌های اخیر به کشورهای عربی همسو با ایالات متحده نزدیک شده است، کشورهایی که نگران این هستند که ایران به یک هژمون جدید منطقه‌ای و متخاصم با منافع آنها تبدیل شود. اسرائیل همواره به این کشورها پیشنهاد همکاری دفاعی داده است.
واشنگتن امیدوار است همکاری بیشتر میان بیت‌المقدس و پایتخت‌های عربی، اسرائیل را بیش از پیش در منطقه ادغام کند. این تحرکات همچنین ممکن است مقدمه عادی‌سازی اسرائیل با برخی دیگر از کشورهای منطقه از جمله با عربستان سعودی شود.
اسرائیل که تصور می‌شود تنها کشور دارنده سلاح هسته‌ای در خاورمیانه است، ایران را به عنوان یک تهدید وجودی می‌بیند و تهدید کرده است که اگر دیپلماسی نتوانست جاه طلبی‌های هسته‌ای تهران را مهار کند، به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله خواهد کرد.
صنم وکیل، تحلیلگر چتم هاوس بریتانیا می‌گوید که ایران به نوبه خود به دنبال تضعیف هر بلوک منطقه‌ای ضد تهران خواهد بود و در صورت توسعه به دنبال راه های فرصت طلبانه برای تجزیه کشورهای منطقه و نفوذ در این اتحاد خواهد بود.
حاکمان تندرو ایران که به دلیل قیمت بالای نفت پس از حمله روسیه به اوکراین جرات یافته‌اند، شرط می‌بندند که پیشرفت سریع توانایی‌های هسته‌ای تهران می‌تواند واشنگتن را برای ارائه امتیازات تحت فشار قرار دهد.
یکی از مقامات ایرانی می‌گوید: «ما عجله نداریم. با توافق یا بدون توافق، جمهوری اسلامی زنده خواهد ماند. برنامه هسته‌ای ما هر روز در حال پیشرفت است. زمان به نفع ماست. اما ما خواهان توافقی هستیم که ۱۰۰ درصد منافع ملی ما را تامین کند.»
پس از این که ایالات متحده در زمان دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ برجام را زیر پا گذاشت و تحریم های آمریکا را دوباره اعمال کرد، تهران در پاسخ، از طریق با بازسازی ذخایر اورانیوم غنی شده، این توافق را نقض کرد.
طرح کلی احیای توافق برجام در ماه مارس و پس از ۱۱ ماه گفتگوهای غیرمستقیم در وین مورد توافق قرار گرفت.
اما پس از آن مذاکرات عمدتا به دلیل درخواست تهران مبنی بر حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست تروریسم ایالات متحده و امتناع ایالات متحده از انجام این کار با این استدلال که خارج از محدوده احیای توافق است، شکست خورد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قدرتمندترین نیروی نظامی ایران است و پاسخگوی رهبر ایران آیت الله علی خامنه‌ای است.
یک مقام امنیتی تندرو ایران هم که خواسته نامش فاش نشود، به رویترز گفت: «ما از طریق واسطه‌ها به آمریکایی‌ها پیام دادیم که لغو تحریم‌های قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا برای دستیابی به توافق ضروری است».
اما بایدن نمی‌تواند این قول را بدهد زیرا توافق هسته‌ای یک تفاهم سیاسی غیر الزام‌آور است، نه یک معاهده الزام‌آور قانونی.
یورونیوز: