در چهار جلسه استماع دادگاه شکایت ایران علیه آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری، تصویری از بحران اقتصادی و اجتماعی پس از بازگشت کامل تحریم‌ها از ایران ترسیم شد که بی‌سابقه بود، چون از زبان نماینده مشاور رئیس جمهوری ایران در دادگاه بیان شد.
جنیفر نیوستد، نماینده دولت آمریکا، درباره اظهارات رهبران ایران درباره تاثیر تحریم‌ها گفت دولت ایران در داخل دادگاه چیزی می‌گوید و در بیرون چیزی دیگر
محسن محبی، نماینده دولت ایران، گفت تحریم‌ها اقتصاد ایران را به زانو در خواهد آورد و باعث ناآرامیهای اجتماعی خواهدشد. این بر خلاف گفته‌های اول شهریور آیت‌الله خامنه‌ای است که گفته تنها تحریم‌ها عامل مشکلات ایران نیست بلکه سوء مدیریت دلیل اصلی مشکلات است.
ژیار گل، بی‌بی‌سی:
نماینده دولت آمریکا با استناد به شکایت ایران و استدلال‌های هیئت ایرانی در دادگاه گفت که شکایت ایران، از خروج آمریکا از برجام است نه عهدنامه مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال ۱۹۵۵.
جنیفر نیوستد نماینده آمریکا گفت برجام برای آمریکا مسئله سلاح هسته‌ای است و این یعنی امنیت ملی آمریکا. او گفت دولت ایران در دادگاه چیزی می‌گوید و در بیرون چیزی دیگر. او گفت آمریکا به فشارها برای تغییر رفتار ایران ادامه خواهد داد.
دانیل بیتلیهم یکی از وکیل‌های آمریکا به صحبت‌های خامنه‌ای در اول شهریور اشاره کرد و گفت این ثابت می‌کند مشکلات ایران بر اثر تحریم‌های آمریکا نیست بلکه سوء مدیریت و فساد در دولت ایران است.
در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه پانزده قاضی از کشورهای مختلف پرونده شکایت ایران علیه آمریکا را قضاوت خواهند کرد. جمشید ممتاز، حقوقدان امور بین‌الملل از طرف ایران به عنوان قاضی تعیینی منصوب شده است. کشورهایی که قاضی دائمی در دیوان لاهه ندارند می‌توانند یک قاضی تعیینی معرفی کنند.
ایران در شکایت خود تحریم‌های آمریکا را خصمانه و مغایر عهدنامه مودت بین دو کشور خوانده است. ایران در محله اول تقاضای “اقدام موقت” دادگاه و تعلیق تحریم‌ها را مطرح کرده است.
استناد ایران به عهدنامه دوستی با آمریکا برای بسیاری از کاربران ایرانی در فضای مجازی عجیب بود. چرا که رهبران ایران برای چهار دهه دشمنی با آمریکا و مبارزه با منافع این کشور در منطقه را یکی از افتخارات جمهوری اسلامی ایران می‌دانند.
رسانه‌های دولتی ایران در چند روز گذشته در لاهه نبودند. مشخ ص بود حکومت نمی‌خواست صحبت‌های نمایندگان دولت درباره بحران اقتصادی در دیوان لاهه در داخل ایران شنیده شود.
از همان روز اول دادگاه، وکلای ایرانی با تکیه به مواد عهدنامه تلاش کردند ثابت کنند سیاست‌های آمریکا مردم ایران را نشانه رفته و در نتیجه این نقض عهدنامه است. آنها بعد انسانی تحریم‌ها را در دادگاه برجسته کردند. اما نمایندگان آمریکا با اشاره به صحبت‌های خامنه‌ای گفتند که دولت ایران در داخل دادگاه چیزی می‌گوید و در بیرون چیزی دیگر.
نماینده و وکیل‌های ایرانی ابایی از نفی سخنان رهبر ایران نداشتند. محسن محبی گفت صحبت‌های رهبران و مقامات رسمی ایران در باره بی‌اثر بودن تحریم‌ها برای تقویت روحیه مردمی است که زیر فشار اقتصادی کمرشان خم شده است.
ساموئل وردزورث وکیل دیگر ایران هم گفت “معلوم است که رهبران ایران به مردم نخواهند گفت تحریم‌های آمریکا اقتصاد ایران را فلج می‌کند. همان گونه که نماینده دولت ایران گفت این بخشی از مقاومت است.” نمایندگان دولت ایران به زبانی ساده به دادگاه گفتند که رهبران ایران واقعیت را به مردمشان نمی‌گویند.
در جلسه پایانی دونالد چیلدرز، وکیل آمریکا صحبت‌های روز چهارشنبه عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه را به عنوان سند به دادگاه داد. آقای عراقچی گفته بود، “شکایت از آمریکا صرفا برای اثبات حقانیت ایران به جامعه بین‌الملل است”.
آقای چیلدرز به رئیس دادگاه گفت صحبت‌های آقای عراقچی نشان می‌دهد ایران به دیوان لاهه به عنوان ابزاری برای تبلیغ اهداف خود استفاده می کند نه اجرای قانون.
ساموئل ودزورث، وکیل بریتانیایی ایران، به اثرات تحریم فروش هواپیمای مسافربری و قطعات آن به ایران پرداخت و تبعات انسانی آن را برجسته کرد. او گفت آمریکا اهمیتی برای امنیت و جان مسافران ایرانی قائل نیست، در نتیجه این تحریم‌ها مغایر عهدنامه دوستی است.
دانیل بیتلهیم یکی از وکیل‌های آمریکا گفت جایی که امنیت و سلامت مسافران مطرح باشد آمریکا استثناء قائل خواهد شد. او منع فروش هواپیما به ایران را نتیجه رفتار ایران در خاورمیانه خواند و گفت “ایران‌ایر و ماهان‌ایر دو شرکت بزرگ هوایی ایران فعالیت‌های نظامی دارند. ایران‌ایر تجهیزات نظامی برای سپاه پاسداران حمل می‌کند و ماهان‌ایر سلاح، نیروهای خارجی، مشاوران نظامی سپاه را به سوریه می‌برد”. او فعالیت ایران در سوریه را تهدیدی برای امنیت ملی آمریکا و متحدان این کشور در منطقه خواند.
جنیفر نیوستد، نماینده دولت آمریکا، ایران را به حمایت از “گروه های تروریستی” خاورمیانه متهم کرد که دشمن آمریکا هستند. او ایران را متهم به ترور احمد ملا نیسی یکی از رهبران عرب اهواز در لاهه کرد و به اخراج دو دیپلمات ایران از هلند اشاره کرد. آقای نیسی در سال ۲۰۱۶ مقابل خانه‌اش در لاهه هلند ترور شد. نماینده آمریکا همچنین به دستگیری ایرانی‌ها در اروپا و آمریکا به جرم تلاش برای بمب‌گذاری و جاسوسی اشاره کرد.
اما محسن محبی نماینده ایران این اتهامات را بی‌اساس و بی‌ریشه خواند و گفت این مسائل ربطی به موضوع مطرح‌شده در دادگاه ندارد.
تمرکز تیم ایران بر مواد عهدنامه بود و دشمنی آمریکا با شهروندان ایرانی. آنها می‌دانستند که برای قضات عهدنامه و بندهای آن ملاک است نه اتهامات، هر چند ممکن است صحت داشته باشد.
دونالد چیلدرز یکی دیگر از وکیل‌های آمریکا به یکی از بندهای عهدنامه مودت اشاره کرد که به روشنی می‌گوید دو کشور پیش از طرح شکایت در دادگاه باید تمام راه‌های دیپلماتیک و گفت‌وگو را امتحان کنند.
او گفت هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ایران برای حل اختلافات با آمریکا از راه گفت‌وگو تلاش کرده و ادامه داد “با وجود آمادگی آمریکا برای گفت‌وگو، رهبران ایران دولت را از هر گونه مذاکره با آمریکا منع کرده‌اند.”
خانم نیوستد نماینده آمریکا گفت دولتی که برای چهار دهه در حرف و عمل سیاست خصومت با آمریکا را پیشه کرده نمی‌تواند بر اساس عهدنامه دوستی اقامه دعوا کند. او گفت دادگاه صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد.
محسن محبی در سخنان پایانی خود بار دیگر خواهان “اقدام موقت” دادگاه و تعلیق تحریم‌های آمریکا علیه ایران شد. او گفت زمان برای ایران از دست می‌رود و ماه نوامبر تحریم‌ها کاملا بر می‌گردد. آقای محبی گفت “۵۲ کارمند سفارت آمریکا در سال ۱۹۸۰ در تهران در شرایط خاصی گروگان گرفته شدند. حال ۸۰ میلیون ایرانی در چنین وضعیتی قرار دارند.”
رئیس دادگاه روز پنج‌شنبه ۳۰ اوت (هشت شهریور) پایان جلسه را اعلام کرد و قول داد به زودی تصمیم بگیرند. انتظار می‌رود در دو تا سه هفته آینده دادگاه تصمیم بگیرد که آیا صلاحیت بررسی شکایت ایران را دارد یا نه. اگر پرونده در دادگاه پذیرفته شد دادگاه ممکن است سال‌ها طول بکشد تا به نتیجه برسد .