خطبه نماز جمعه اکبر هاشمی رفسنجانی در ۲۶ تیر ۸۸ را از مهم‌ترین سخنرانی‌های زندگی سیاسی او و تاریخ پس از انقلاب۵۷ توصیف کرده‌اند اما آغاز این سخنرانی را که در اوج جنبش سبز ایراد می‌شد، خیلی‌ها بخاطر ندارند.
آیت‌الله در آغاز سخنرانی‌اش از سرکوب مسلمانان در چین انتقاد کرد تا شعار «مرگ بر چین» وسیعا فریاد زده شود. صدا و سیما هم حرف‌های رفسنجانی را سانسور کرد و هم این شعار را. البته او نه در مدت پنج سال ریاست مجلس و نه در طی هشت سال رییس جمهوری هیچگاه درباره سرکوب مسلمانان چینی صحبت نکرده بود.
ایران‌وایر: آرش عزیزی
چین حدود ۲۰ میلیون شهروند مسلمان دارد که بیشترشان در منطقه خودمختار سین‌کیانگ در غرب کشور زندگی می‌کنند. اکثریت این منطقه نه از گروه قومی غالبِ «هان» که از اقلیت اویغور هستند که زبان‌شان جزو زبان‌های ترکی است و مذهب غالب‌شان اسلامِ سنی. اویغورهای سین‌کیانگ روابطی دیرین با فرهنگ ایرانی دارند که از نام آشنای شهرهایی همچون کاشغر و ختن پیدا است. مصرع معروفی از ملک‌الشعرای بهار می‌گوید «از حلب تا کاشغر، میدان سلطان سنجر است» تا یادآور آن پادشاه سلجوقیان قرن دوازدهم میلادی باشد و رابطه تنگاتنگ ممالک اسلام و ایران.
دولت چین پس از انقلاب کمونیستی در سال ۱۹۴۹ میلادی سعی کرده به انواع مختلف با رشد همه مذاهب، از جمله اسلام، در این کشور مبارزه کند. پس از تاسیس دولت کمونیستی، ده‌ها مسجد تخریب شد و داشتن مظاهر اسلامی مانند حجاب و حتی عرق چین در مناطق مسلمان نشین ممنوع شد.
این سرکوب در دوران انقلاب فرهنگی چین (سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶) به اوج رسید. در آن دوران بسیاری از مسلمانان چینی به دلیل طرفداری از بورژوازی، بی محاکمه اعدام شدند، رفتن به مسجد برای افراد پایین تر از هجده سال و داشتن اسامی اسلامی ممنوع و دولت چین بخش هایی از قرآن را سانسور کرد. از آن زمان تاکنون مسلمانان چینی تنها نسخه دولتی قرآن را می توانند داشته باشند. البته در آن زمان هم انقلابیون اسلام‌گرای ایران «انقلاب فرهنگی چین» را می‌ستودند. سعید محسن، از بنیانگذاران سازمان مجاهدین خلق، در دادگاه حتی انقلاب فرهنگی به رهبری مائو را مشابه «عدل علی» می‌شمارد و می‌ستود.
حتی پس از دوران گذار در اواخر دهه هفتاد که موجب رشد سرمایه داری آزاد و آزادی های اجتماعی شد، دولت چین همواره با مذهب مبارزه کرده است.
این سرکوب در سال‌های اخیر باعث رشد گروه‌های افراط‌گرای اسلامی و استقلال‌طلبان اویغور در سین‌کیانگ شده است.
دولت چین در پاسخ دست به روش‌های سرکوبی زده که به گفته مخالفین، باعث بیزاری بیشتر مردم منطقه از حکومت مرکزی شده است. این اقدامات اخیرا با برپایی اردوگاه‌هایی که چین «تحول از طریق آموزش» می‌نامد، به اوج رسیده‌اند.
ماه گذشته هیاتی از سازمان ملل گفت حدود یک میلیون نفر در این اردوگاه‌ها اسیر هستند و دولت در این‌جا دست به آزار و اذیت و شکنجه این افراد می‌زند. هدف اعلام شده این اردوگاه‌ها زدودن بخش عمده فرهنگ اسلامی اویغورها و ایجاد وفاداری نسبت به حزب حاکم کمونیست در میان آن‌ها است.
اما جمهوری اسلامی که مدعی حمایت از مسلمانان سراسر جهان است، در مقابل این اتفاقات همیشه ساکت بوده است.
آیت الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر فعلی ایران، آیت الله خامنه ای هرگز از حقوق پایمال شده مسلمانان چینی صحبت نکرده اند. البته بعضی از مقامات مانند آیت‌الله منتظری (پس از عزل از قائم مقامی رهبری) و معصومه ابتکار، معاون کنونی امور زنان رئیس جمهور ایران هر از گاهی در این مورد صحبت کردند. اما این سخنان در مواردی صورت گرفته که جناح رقیب در ایران در راس قدرت بوده است. مثلا آیت الله منتظری در ماه خرداد ۸۸ در زمانی که تظاهرات علیه دولت احمدی نژاد به اوج رسیده بود از سکوت ایران انتقاد کرد و گفت «نباید حرمت و حیثیّت و خون مسلمان‌ها را فدای روابط دیپلماسی خود نماییم.» در همان دوران معصومه ابتکار گفت «خبرگزاری دولتی ایران در خبر خود هیچ اشاره‌ای به مسلمان‌بودن معترضان (چینی) نمی‌کند و به رویش هم نمی‌آورد که یکی از اعتراضات در مسجد صورت گرفته است.»
اما مسلمانان چین امروز در وضعی بسیار بدتر از نه سال پیش به سر می‌برند و به نظر نمی‌رسد جمهوری اسلامی و دولت حسن روحانی قصد اعتراض داشته باشد. نتیجه سکوت سایر دولت‌های اسلامی در این مورد را هم در تیتر یک مقاله وب‌سایت «میدل ایست آی» به طور خلاصه می‌بینیم: «چین فکر می‌کند اسلام نوعی بیماری است و رهبران مسلمان به این اهمیتی نمی‌دهند.»
اما یکی از تکان‌دهنده‌ترین گزارش‌ها در مورد سرکوب اویغورها را «نیویورک تایمز» چند روز پیش منتشر کرد. گزارش این روزنامه نشان می‌دهد که مسلمانانی که به اردوگاه‌های «تحول از طریق آموزش» فرستاده شده‌اند، باید هر روز در کلاس‌های آموزشی اجباری شرکت کنند، مجبور به محکوم کردن بسیاری جنبه‌های اسلام می‌شوند و باید به حزب کمونیست چین سوگند وفاداری بخورند. این گزارش در ضمن خبر از شکنجه اسیران اردوگاه می‌دهد. نیویورک تایمز در ضمن از دانشجویی چینی در کانادا به نام شان ژانگ گفته که با جمع‌آوری تصاویر ماهواره‌ای وسعت عظیم بعضی از اردوگاه‌ها را نشان داد.
گزارش «نیویورک تایمز» از شهر ختنِ سین‌کیانگ نوشته و بر پایه گفتگو با کسانی است که در اردوگاه نزدیک این شهر بوده‌اند.
یکی از اسرای سابق این ارودگاه گفته: «آن‌جا جایی نبود که واقعا کمک کند از شر افراط‌گرایی خلاص شویم. برعکس، احساسات انقام‌جویانه همان‌جا رشد می‌کند و فرهنگ اویغور از میان می رود.»
روزنامه آمریکایی در ضمن به بعضی اسناد دولتی دسترسی پیدا کرده که شکی در مورد ماهیت این اردوگاه‌ها نمی‌گذارند.
مثلا چیو یونایوآن که از دانشوران مدرسه حزب کمونیست در سین‌کیانگ است، گزارشی در مورد وضع اردوگاه‌ها تهیه کرده که سال قبل منتشر شده. چیو در این گزارش انتقاد کرده که گستره وسیعی از مردم به این اردوگاه‌ها فرستاده شده‌اند و این می‌تواند باعث اثر منفی در میان مردم منطقه شود.
سند دیگری که گزارش از آن نام می‌برد، دستورنامه‌ای است که ۷۵ مورد نشانه‌های «افراط‌گرایی مذهبی» را نام برده، از جمله: ریش گذاشتن مردهای جوان، نماز خواندن بیرون مسجد و حتی قطع ناگهانی سیگار کشیدن یا مشروب خوردن. در کلاس‌های آموزشی به ساکنین اردوگاه گفته می‌شود که نماز خواندن در خانه اگر مهمان یا دوستی حاضر باشد، قدغن است.
مقامات حزبی در ختن در سندی که منتشر کرده‌اند، نوشته‌اند: «هر کس که به «ویروسی» ایدئولوژیک مبتلا شده باید سریعا به «قرنطینه» کلاس‌های «تحول از طریق» آموزش منتقل شود تا بیماری ظهور نکند.» در عمل اما این «ویروس» چگونه تشخیص داده می‌شود؟ به گفته گزارش «نیویورک تایمز»: از حجاب گذاشتن تا تی‌شرتی با هلال اسلامی پوشیدن، از خواندن کتاب در مورد اسلام یا فرهنگ اویغور تا بازدید از اقوام در خارج از کشور، انگار که از نظر دولت چین، خود مسلمانی جرم است؛ اما در میان کشورهای مسلمان، حامی‌ای برای پیگیری وجود ندارد.
در میان کشورهای غربی هم فعلا کنگره آمریکا هم از دولت این کشور خواسته تا مقام‌هایی را که در سرکوب مسلمانان در چین دست دارند، مورد تحریم قرار دهد.