آخرِ حرف را همین ابتدا بگویم. اگر کسی فکر می‌کند روس‌ها (یا هر کشور دیگری) جدا از منافع‌شان به چیز دیگری می‌اندیشند، سخت در اشتباه است. در تصمیمات بین‌المللی، اشتراک و تضاد منافع است که کشورها را گاه به هم نزدیک و گهی دور می‌کند. پس «دل بستن روس‌ها در بخش نفت!»، بدون شناخت اشتراک منافع این کشور با سعودی، خطاست. رویترز دیروز با انتشار خبری، از «معامله خصوصی» روسیه و عربستان در ماه گذشته پرده برداشته است که بر اساس آن دو کشور برای توقف روند افزایشی قیمت نفت، تولید نفت‌شان را بالا ببرند. منابع این خبرگزاری حتی گفته‌اند که این توافق، پیش از اجلاس «کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیر اوپک» به اطلاع امریکایی‌ها هم رسیده است. من حالا می‌توانم معنی منتظر ماندن وزیر انرژی عربستان در آسانسور برای آمدن وزیر انرژی روسیه را درک کنم، وقتی در الجزایر بودیم.
روزنامه اعتماد:
1- روسیه ماه گذشته میلادی (سپتامبر)، 11 میلیون و 360 هزار بشکه در روز نفت تولید کرده است. این، بیشترین میزان تولید نفت پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است. نفت برنت دیروز حدود 85 دلار برای هر بشکه قیمت‌گذاری شد. روسیه تحت تحریم است. پس به درآمدهای نفتی‌اش نیاز مبرم دارد. همین دو گزاره کافی است که در این قیمت‌های بالا، تا می‌تواند نفت تولید کند. حالا در این میان چه باک که بازار نفت متحد سیاسی منطقه‌ای تحت تحریم خودش (ایران) را بگیرد! با همین رویکرد است که الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، دیروز به خبرنگاران گفت: «تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک، در صورت لزوم به سرعت می‌توانند درباره افزایش تولید نفت توافق کنند.» نفت اورال روسیه، قابلیت جایگزینی نفت ایران را دارد. این اخبار و استدلال‌ها، کافی‌است تا به کسانی که فکر می‌کنند روسیه در تحریم نفتی ایران، پشت ایران خواهد ایستاد و هزینه خواهند داد ، بگوییم اشتباه می‌کنند.
2- اینطور به نظر می‌آید که روس‌ها در عرصه بین‌المللی تلاش می‌کنند تا تحریم کشورشان را از خط تحریمی ایران جدا نشان دهند. یعنی با ابزارهای مختلف به دنیا نشان دهند که تحریم روسیه به خاطر مساله کریمه و اوکراین با تحریم‌های ایران از یک جنس نیست. روس‌ها به عنوان یک قدرت بین‌المللی نمی‌خواهند گوشه رینگ نشان داده شوند. جایگزینی بازیگر دیگر، با پروپاگاندای خبری می‌تواند یک راه برای حصول این هدف باشد.
3- وزیر نفت عربستان دیروز اعلام کرد که این کشور در چند روزه ماه جاری میلادی (اکتبر) تولید نفتش را به روزانه 10 میلیون و 700 هزار بشکه در روز رسانده است. یعنی فقط 20 هزار بشکه کمتر از رکورد تولید نفت این کشور در ماه نوامبر سال 2016 میلادی. روسیه در کنار عربستان به تنهایی حدود 22 ملیون بشکه نفت تولید می‌کنند. در الجزایر که بودم متوجه شدم سعودی با نزدیک شدن به روسیه ممکن است بخواهد ایده تشکیل یک Forum (انجمن یا تشکل) جدید را بین اوپک و غیر اوپک با محوریت خودش و روسیه پایه‌گذاری کند تا همکاری اوپک و غیر اوپک در سال آینده از طریق این نهاد پیش برود. با قراردادن دبیرخانه آن در دبیرخانه اوپک هم، آرام آرام این Forum تقویت شده و از قدرت اوپک در افکار عمومی کاسته شود. چنین طرحی برای عربستان چند منفعت دارد. اول اینکه می‌تواند خود را از احکام احتمالی دادگاه‌های امریکا بر اساس noopec اندکی رها کند و دوم آنکه، روسیه را به عنوان یک رقیب کنار خود بنشاند تا هرگونه ایجاد ثبات در بازارهای آنی نفت با مشارکت این دو کشور بزرگ تولید‌کننده نفت انجام شود. فراموش نکنید که در توافق سال 2016 برای کاهش تولید نفت، سعودی شرط کاهش تولید نفت خود را مشارکت روسیه در کاهش تولید نفت قرار داده بودند. منفعت سوم نزدیکی سعودی با روس‌ها آن قدر هست که نزدیکی دیدگاه‌های آتی سیاسی‌شان را هم در پی داشته باشد. پس، سعودی تلاش زیادی خواهد کرد تا روسیه را در بازار نفت کنار خود داشته باشد. روس‌ها هم به آن بی‌میل نخواهند بود. چرا که ممکن است چراغ سبزی باشد به امریکایی‌ها برای کاستن از تحریم‌های روسیه. حواس‌مان باشد که این روند برای ایران بی‌هزینه نیست.
4- صفحه سیاست بین‌الملل، سیاه و سفید نیست. با وجود آنچه گفته شد، معتقدم اگر ظرفیتی برای همکاری نفتی با روس‌ها در این شرایط تحریم وجود دارد، (که هست)، باید از آن استفاده کرد. اگر روسیه بتواند بخشی از نفت ایران را بخرد و در پالایشگاه‌هایش مصرف کند و به جای آن «اورال» خود را صادرکند، یک راه گریز برای ایران است؛ ولو اینکه تجربه قبلی نشان داده که آنها تخفیف‌های بزرگ می‌خواهند؛ ضمن اینکه صادرات «اورال» بیشتر در بازارهای نفتی ایران، باز‌پس‌گیری این بازارها را پس از دوره تحریم بسیار دشوار می‌کند. نفتی‌ها می‌دانند که بازارهای نفتی‌مان چقدر برای مصالح ملی کلان کشور استراتژیک است. با این وجود، اینها از هزینه‌های تحریم است. به دور از شعار باید نسبت به هزینه‌های تحریم واقع‌بین باشیم.
5- زنگنه برای شرکت در هفته انرژی مسکو که از دیروز آغاز شده است به مسکو نرفت و معاونش در بخش گاز را به روسیه فرستاد. او در مصاحبه اخیرش با خبرگزاری‌های خارجی پیش از اجلاس الجزایر، به عنوان وزیر کابینه سعی کرد نرم از روسیه بگذرد اما چند هفته پیش از آن مصاحبه، حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیات عامل اوپک در گفت‌وگویش با وال استریت ژورنال، شفاف و صریح نسبت به افزایش تولید نفت روس‌ها انتقاد کرده بود: «افزایش تولید نفت روسیه، با توافق جهانی کاهش تولید نفت مغایرت دارد و تحریم‌های ضد ایرانی امریکا را تقویت می‌کند.» حرف آخر را اول زده‌ام!