زرتشت، از سرشناسترین و تاثیرگذارترین بزرگان سرزمین ایران، پیامبر «نخستین» آیین مبتنی بر یکتاپرستی، زمانی بین ۱۷۰۰ (یا بیشتر) تا ۵۰۰ سال پیش از میلاد میزیستهاست. البته تاریخ دقیق حیات او مشخص نیست. زرتشتیان و دیگر دوستداران او ششم فروردین را زادروز و پنجم دیماه را روز درگذشت او میدانند.
زرتشتیان ایران، پنجم دیماه در گوشه و کنار کشور در مراسم درگذشت زرتشت شرکت میکنند.
روز ششم از فروردین ماه در گاهشماری ایرانی زادروز زرتشت است که «خورداد» نام دارد و در این روز مراسم مختلفی بهویژه از سوی پارسیان هند برگزار میشود. پنجمین روز از ماه دی نیز «خورایزد» یا درگذشت این پیامبر قلمداد میشود. طبیعتا بهطور قطع نمیدانیم زرتشت در چه زمانی و چگونه درگذشتهاست هرچند روایتهایی در این مورد نوشته شده. فردوسی در وصف «درختی» که از پندار زرتشت پدید آمد چنین سروده است: «همه برگ او پند و بارش خرد | کسی کز خرد برخورد کی مرد» «خجسته پی و نام او زردهشت | که اهریمن بدکنش را بکشت». در روز پنجم دیماه موبدان زرتشی برای درگذشتان اوستا میخوانند. در این روز مراسم نیایش همگانی نیز برگزار میشود. در مراسم درگذشت زرتشت، زرتشتیان ساکن تهران از جمله در آرامگاه قصر فیروزه گرد میآیند. عود و اسفند دود میکنند، دعا و نیایش میکنند و به رفتگان ادای احترام. پختن آشی که خیرات میشود؛ خیرات و وقفیات در میان باورمندان زرتشتی رایج است و تنها به درگذشت زرتشت محدود نیست. بنا بر برآوردهایی که حدد ۱۵ سال پیش انجام شده، بین ۱۴۵ هزار تا ۲۱۰ هزار باورمند زرتشتی در سراسر جهان وجود دارد؛ بسیاری از آنها ساکن هند هستند و شماری نیز ساکن ایران دیگر کشورها. با این حال تردیدی نیست که آرای زرتشت تاثیر زیادی از خود به جای گذاشتهاست. (فیلم زیر)
سالروز درگذشت زرتشت