دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، بار دیگر جمهوری اسلامی ایران را به زیر پا گذاشتن تعهداتش در چارچوب توافق هسته‌ای متهم کرده است.
رئیس جمهوری آمریکا در مطلبی در حساب توییتر خود در روز چهارشنبه، ١٢ تیر (٣ ژوئیه)، نوشت: “ایران مدت‌ها قبل از اینکه من رئیس جمهوری شوم مشغول زیر پا گذاشتن معامله هسته‌ای ۱۵۰ میلیارد دلاری (به اضافه ۱.۸ میلیارد دلار نقد از آمریکا) با آمریکا و دیگرانی بوده که چیزی هم نپرداختند – و حالا از محدودیت ذخیره‌سازی هم تجاوز کرده است. خوب نیست!”
ظاهرا منظور آقای ترامپ از “معامله ۱۵۰ میلیارد دلاری” آزاد شدن چند میلیارد عواید ارزی مسدود شده ایران در زمان تحریم هسته‌ای سابق بود که با دستیابی به برجام آزاد شد. مقامات آمریکایی رهبران جمهوری اسلامی را متهم کرده‌اند که به جای استفاده از این مبلغ جهت بهبود شرایط اقتصادی کشورشان، آن را برای حمایت و تامین مالی حکومت سوریه، “گروه‌های تروریستی” و “بی‌ثبات سازی منطقه” از طریق دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر و سوءاستفاده شخصی به کار برده‌اند.
در مورد پرداخت ۱.۸ میلیارد دلاری آمریکا نیز، در سال ۲۰۱۶ جمهوری اسلامی سرانجام چند ایرانی دارای تابعیت دوگانه آمریکایی را که به اتهامات امنیتی و جاسوسی در ایران زندانی بودند آزاد کرد.
در آن زمان فاش شد که دولت وقت آمریکا همزمان با آزادی این افراد، مبلغی را به صورت نقد با هواپیما به ایران فرستاده است. به گفته مقامات وقت آمریکا، این مبلغ بخشی از اموال مسدود شده ایران در آمریکا بود و ارسال آن به ایران به آزادی این گروه از زندانیان ارتباطی نداشت. آقای ترامپ که در آن زمان سرگرم مبارزات انتخاباتی بود، این اقدام را باج‌دهی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی توصیف و آن را محکوم کرد.
پیشتر، رئیس جمهوری آمریکا تجاوز ایران از سقف ذخایر اورانیوم غنی شده را “بازی با آتش” توصیف کرده بود.
دو روز پیش، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی – نهاد ناظر بر جنبه‌های فنی اجرای برجام – تایید کرد که ذخیره اورانیوم غنی شده جمهوری اسلامی از سیصد کیلوگرم سقف تعیین شده در توافق هسته‌ای تجاوز کرده است. جمهوری اسلامی پیشتر گفته بود که به خاطر خروج ایالات متحده از برجام و اقدام ناکافی کشورهای باقی‌مانده در تامین خواسته‌هایش به بخش‌هایی از تعهدات خود در این توافق عمل نمی‌کند.
مقامات جمهوری اسلامی کشورهای باقی‌مانده در برجام، به خصوص کشورهای اروپایی رامتهم کرده‌اند که در خنثی کردن و مقابله با تحریم‌های آمریکا به خصوص در زمینه ادامه فروش نفت و دریافت عواید نفتی اقدامات موثری صورت نداده‌اند و به این ترتیب، ایران نتوانسته است از منافع برجام به طور کامل برخوردار شود و حق دارد همکاری خود در این توافق را کاهش دهد.
در همانحال، مقامات جمهوری اسلامی، تاکید داشته‌اند که افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده در واکنش به خروج ایالات متحده به معنی نادیده گرفتن تعهدات ایران در این توافق نیست و خروج آمریکا از برجام مسئول تضعیف این توافق بوده است. برخی از مخالفان سیاسی آقای ترامپ در آمریکا نیز گفته‌اند که اقدامات منفی ایران واکنشی نسبت به تصمیم رئیس جمهوری در خارج کردن ایالات متحده از برجام و بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران بوده است.
به نظر می‌رسد که تاکید دونالد ترامپ بر اینکه تخطی ایران از این توافق “مدت‌ها قبل از” ریاست جمهوری او آغاز شده بود پاسخی به این انتقادات باشد. کاخ سفید نیز در اولین واکنش به افزایش ذخیره‌سازی اورانیوم توسط ایران، تلویحا منکر این شد که “تخطی ایران” با تصمیم آمریکا به خروج از برجام ارتباط داشته است هرچند نحوه بیان این نظر در بیانیه کاخ ابهاماتی را ایجاد کرد.
آقای ترامپ از زمان مبارزات انتخاباتی، بر این نظر بوده که برجام “بدترین توافق ممکن” بوده و مانع از دسترسی ایران به تسلیحات اتمی نمی‌شود. به گفته مقامات آمریکایی در پایان مدت این توافق ده ساله، ایران خواهد توانست فعالیت اتمی خود را به طور کامل و بدون موانع دیگر از سر بگیرد در حالیکه دوره اجرای برجام را به تحقیقات در زمینه ساخت تسلیحات اتمی و پیشبرد برنامه موشکی خود شامل موشک‌های قادر به حمل کلاهک اتمی اختصاص داده است. آنان خواستار مذاکره مجدد برای دستیابی به توافقی جدید شده‌اند اما مقامات جمهوری اسلامی مذاکره مجدد هسته‌ای در شرایط فعلی را مردود دانسته‌اند و رهبر جمهوری اسلامی همواره هرگونه مذاکره‌ای با آمریکا را رد کرده است.
پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات، مقامات دولت او ادامه برنامه موشکی بالستیکی به خصوص موشک‌های دوربرد جمهوری اسلامی را نشانه “تخطی از روح برجام” و تهدیدی مستقیم برای کشورهای منطقه توصیف کردند هر چند مقامات ایرانی تاکید داشته‌اند که این برنامه جنبه تدافعی دارد. آنان همچنین گفته‌اند که برنامه هسته‌ای را برای مقاصد غیر نظامی دنبال می‌کنند و در اثبات این نظر، به فتوای رهبری جمهوری اسلامی در مورد ممنوع بودن اسلحه اتمی استناد کرده‌اند.
در واکنش به تصمیم اخیر جمهوری اسلامی به افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده، کشورهای باقی‌مانده در برجام این اقدام را نگران‌کننده خوانده و کشورهای اروپایی خواستار آن شده‌اند که ایران به تعهدات خود پایبند بماند. بعضی از مقامات اروپایی هشدار داده‌اند که زیر پا گذاشتن تعهدات ایران در برجام، حفظ این توافق را به مخاطره می‌اندازد.
مقامات جمهوری اسلامی تهدید کرده‌اند که در صورتیکه خواسته‌های آنان برآورده نشود، مرحله به مرحله سطح عمل به تعهدات خود در برجام را کاهش خواهند داد و این اقدام را خلاف این توافق ندانسته‌اند.
در صورت خروج کشورهای اروپایی از برجام در اعتراض به تخطی جمهوری اسلامی از تعهداتش، این احتمال وجود دارد که پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شود. در همانحال، به نظر می‌رسد که برخی منابع جمهوری اسلامی انتظار دارند پیشنهاد احتمالی برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران با مخالفت روسیه و چین به تصویب شورای امنیت نرسد. البته در دور قبلی تحریم‌های هسته‌ای، فشار اصلی بر ایران ناشی از تحریم‌های یکجانبه و چند جانبه آمریکا و کشورهای اروپایی بود و تحریم‌های مصوب شورای امنیت کارآیی به مراتب کمتری داشت.
بی بی سی: