همه چیز از یک خبر ساده آغاز شد. چندی پیش برخی از سایت‌های داخلی ایران خبر دادند که دختر جوانی، بدون شرکت در کنکور و بدون آن که دانشجو باشد، بارها سر کلاس‌های دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران حاضر شده. بحث در شبکه‌های اجتماعی بالا گرفت و از حضور مجدد این فرد در دانشگاه ممانعت به عمل آمد. مسئولین در آغاز، تلاش کردند مساله را به اهمال و غفلت دربانان دانشگاه تقلیل دهند. اما خیلی زود مشخص شد که قضیه فراتر از این حرف‌هاست.
این دانشجوی مشکوک به تقلب که به نوعی از اینفلوئنسرهای اینستاگرام هم محسوب می‌شود و دنبال‌کنندگان زیادی در این فضای مجازی دارد، تصاویری از قرارگرفتن نام خود در لیست حضور و غیاب را منتشر کرد و برخی از همکلاسی‌هایش هم اعلام کردند، او بارها گفته که با دادن وجه میلیاردی وارد دانشگاه شده است.
این شخص اما چند روز بعد و از طریق ویدئوهایی که منتشر کرد مدعی شد که یکی از استادان سطح بالای دانشگاه شهید بهشتی به دلیل سوابق علمی درخشان او به صورت افتخاری او را در دانشگاه پذیرفته است. وی نام این استاد را ذکر نکرد و از سوابق علمی مورد ادعای خود نیز مدرکی منتشر نکرد.
سابقه تقلب در این حوزه
به دنبال این اتفاق توییت عالی‌ترین مقام حوزه بهداشت و آموزش پزشکی نشان داد که مورد اخیر اولین مورد از این دست تقلب‌ها نبوده است.
سه ماه قبل پس از مقابله با اخلالگران در حوزه دارو، دستور برخورد با جریان‌های فساد در کنکور پزشکی و فروش صندلی دانشگاه را هم صادر کردم.
تاکنون نتایج مهمی حاصل شده و به زودی به قوه قضاییه ارسال خواهد شد.
عوامل قدرت و فساد در هر سطح و جایگاه بدانند ما تا آخر این راه خواهیم رفت.— سعید نمکی (@saeednamaki) 18 september 2019
سعید نمکی وزیر بهداشت، در این مورد نوشت:«سه ماه قبل، پس از مقابله با اخلالگران در حوزه دارو، دستور برخورد با جریان‌های فساد در کنکور پزشکی و فروش صندلی دانشگاه را هم صادر کردم. تاکنون نتایج مهمی حاصل شده و به زودی به قوه قضاییه ارسال خواهد شد.»
بدنبال این خبر روز گذشته هم روابط عمومی وزارت بهداشت ایران خبر داد که ۲۱۱ نفر که در جریان انتقال دانشجویان گروه پزشکی از خارج به داخل ایران با تخلف و مدارک جعلی وارد دانشگاه‌های کشور شده‌اند، مورد شناسایی قرار گرفته اند. علاوه بر این افراد ۳۸ دلال، یک آژانس مسافرتی، ۵ مدرسه و سه کارمند متخلف وزارت بهداشت هم به مراجع قضایی معرفی شده اند.
دلایل صندلی فروشی در رشته‌ی پزشکی
شواهد حاکی از آن است که درآمد پزشکان در ایران، یا لااقل بخشی از آنان، طی سالیان اخیر، فاصله معنی‌داری با دستمزد و درآمد صاحبان بسیاری دیگر از مشاغل بخش‌های خصوصی و دولتی پیدا کرده است. به عنوان مثال، یک جراح، می تواند در ساعات مختلف شبانه روز، در چندین شیفت، در چند بیمارستان کار کند و علاوه بر آن، در مطب نیز حضور پیدا کند. این مساله باعث شده که جذابیت اقتصادی این حرفه، بیشتر از مشاغل دیگر باشد.
در شرایطی که فارغ التحصیلان بسیاری از رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی، شانس چندانی برای شاغل شدن ندارند، سال به سال، شمار شرکت کنندگان در کنکور رشته تجربی، از داوطلبین علوم انسانی، رباضی و هنر و زبان، بیشتر می‌شود.
در سال ۹۸ و در کنکور سراسری، جمعاً تعداد یک میلیون و ۱۱۸ هزار و ۷۹۳ نفر در ثبت نام کردند که تفکیک رشته ها از این قرار بود:
تعداد ۱۶۴ هزار و ۲۷۸ نفر در گروه آزمایشی ریاضی و فنی.
تعداد ۶۳۷ هزار و ۹۴ نفر در گروه علوم تجربی.
۲۸۲ هزار و ۱۵۱ در گروه آزمایشی علوم انسانی.
تعداد ۲۴ هزار و ۷۶۹ نفر در گروه آزمایشی هنر .
تعداد ۱۰ هزار و ۵۰۱ نفر نیز در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی.
این در حالی است که برای ۶۳۷ هزار داوطلب گروه علوم تجربی، در کل دانشگاه ها و با احتساب دانشگاه آزاد، برای ۳ رشته پرطرفدار پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، کمتر از ۱۰ هزار کرسی ظرفیت وجود دارد. لذا رقابت سخت، نفس گیر است و از این رو بعضی‌ها در این میان به دنبال راه میان‌بر می‌گردند.
کسانی که درها برایشان به راحتی گشوده می‌شود
موضوع عدالت در نظام آموزشی و بحث سهمیه ها در کنکور، هم در این میان نقش مهمی ایفا می‌کند. علاوه بر سهمیه‌های خانواده‌های شهدا، جانبازان، ایثارگران و رزمندگان، راه‌هایی هم برای هموار شدن مسیر فرزندان اعضای هیات علمی برای ورود به این رشته‌های پرطرفدار وجود دارد. از این رو با توجه به ظرفیت محدود، به وضوح رقابت سخت‌تر می‌شود. حال در این میان به دست آوردن مدرک این رشته‌ها برای کسانی که توان مالی مناسبی دارند، مانند سرمایه‌گذاری برای تضمین اقتصادی و همزمان کسب منزلت اجتماعی برای آینده فرزندانشان است. از این رو به تمام رانت‌های ذکر شده، فساد اقتصادی و خرید صندلی‌هایی چنین پرمشتری هم اضافه می‌شود.
در این میان نابسامان شدن وضعیت اقتصادی کشور بعد از از سرگیری تحریم‌های ایالات متحده و کاهش ارزش پول ایران هم در دامن زدن به این مشکل بی‌تاثیر نبود. با بروز این بحرانها بسیاری از خانواده‌هایی که فرزندانشان در حال تحصیل در خارج از کشور بودند با چراغ سبز دولت به ایران بازگشتند. این اتفاق نقطه آغازی شد بر خبری که امروز وزارت بهداشت اعلام کرد که بر مبنای آن ۲۱۱ متخلف در جریان انتقال دانشجویان گروه پزشکی از خارج به داخل ایران شناسایی شدند.
به گفته کیانوش جهانپور، مدیر راوبط عمومی وزارت بهداشت و درمان ایران در حالی که در سال ۱۳۹۶ تعداد متقاضیان انتقال به داخل کشور ۶۲۴ نفر بوده در سال ۹۷ و همزمان با جهش قیمت دلار این تعداد به ۲۸۲۴ متقاضی افزایش داشته است و این جریان همچنان ادامه دارد به طوری که در نیمه نخست سال جاری تاکنون حدود ۱۳۰۰ تقاضا به این وزارتخانه که متولی دانشگاه‌های علوم پزشکی در کشور است ارسال شده .
چرا ظرفیت ها بیشتر نمی شود؟
ساده‌ترین پاسخ برای دلیل عدم افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی، شاید محدودیت منابع، تنگناهای اقتصادی و دشواری در ایجاد ظرفیت‌های جدید باشد. از آزمایشگاه و سالن تشریح و تجهیزات گرفته تا شیفت های کاری برای فعالیت بیمارستانی دانشجویان و انترن‌ها.
با این وجود این به نظر می‌رسد که این تمام مساله نیست و مساله فقط به دانشگاه مربوط نیست و بازار کار و احساس نگرانی پزشکان شاغل هم بر این ماجرا تاثیر می گذارد. ایجاد ظرفیت‌های جدید به معنی به میدان آمدن رقبای جدید است .
پزشکانی که کارت‌خوان نمی‌خواهند
عده ای معتقدند، وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی با پایین نگه‌داشتن ظرفیت دانشجو در این حوزه، به‌جای اولویت دادن به نیازهای مردم، به فکر حفظ موقعیت شغلی و سطح دستمزدهای پزشکان هستند. این در حالی است که بر اساس آمارهای موجود و مورد تایید نظام پزشکی در حال حاضر در کشور شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و دندانپزشک ۱.۶ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است. این درحالی‌ست که کف مورد نیاز در این زمینه ۲.۵ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر بوده و حتی بسیاری از کشورهای دنیا در این زمینه شاخصی بین ۳.۵ تا ۵ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارند.
زیتون ـ نیلوفر سعیدی: