هفت برابر شدن خرید خانه و ملک توسط ایرانی‌ها در ترکیه نسبت به دو سال پیش ظاهراً زنگ خطری را در گوش برخی دست‌اندرکاران در ایران به صدا درآورده به‌طوری که شاهد زنجیره‌ای از خبر و مقاله با تِم منفی در رسانه‌های داخلی ایران در این مورد هستیم.
این اخبار و مقالات عناوینی دارند چون «سراب خرید ملک در ترکیه»، «سراب خرید ملک در خارج»، «آنچه از خرید ملک در ترکیه به کسی نمی‌گویند»، «ایرانی‌های پشیمان، پرچمدار فروش آپارتمان‌های ترکیه و دبی»، «خرید مِلک در ترکیه؛ فرصت یا تهدید؟» و «خودنمایی تبلیغات فروش ملک در ترکیه؛ دلالان دروغگو در کمین ایرانیان» (خبرگزاری ایرنا، تسنیم، مهر و …)
در همین راستا، مصطفی قلی خسروی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک ایران، چندی پیش در یک نشست خبری گفت: «در ترکیه دو سند صادر می‌شود؛ یکی سند شهرداری که عموماً ایرانی‌ها فریب این سند را می‌خورند، سند اصلی هم است که باید حتماً تصرف شده باشد. برای سند اول یا همان شهرداری نیز به هیچ عنوان تابعیت داده نمی‌شود.»
او در ادامه خرید خانه توسط ایرانی‌ها در دیگر کشورها را «شتاب‌زده» دانست و گفت: «هیچ جای دنیا برای خرید ملک، ایران نمی‌شود.»
اشاره او به قانون جدیدی است که در سال ۲۰۱۸ در ترکیه تصویب شده که بر اساس آن یک تبعه خارجی می‌تواند با خرید خانه‌ای در ترکیه به ارزش ۲۵۰ هزار دلار حق شهروندی این کشور را دریافت کند.
خبرگزاری داخلی در گزارش‌های خود شیوه اخذ اقامت در ترکیه از طریق سرمایه‌گذاری را دارای جزئیات «پنهانی» می‌دانند و می‌نویسند که «فروش ملک در ترکیه، قبرس، دبی و اسپانیا، ترفند جذب سرمایه است و خرید خانه در خارج کشور به اقامت ختم نمی‌شود.»
این‌گونه هشدارها در حالی از سوی مسئولان ایرانی و رسانه‌های داخلی داده می‌شود که به گزارش خبرگزاری دولتی آناتولی، در بین ۹۸۱ نفری که در یک سال گذشته موفق به اخذ شهروندی ترکیه از طریق سرمایه‌گذاری شده‌اند رده نخست به شهروندان ایرانی اختصاص دارد.
بنابر همین گزارش، از سپتامبر سال میلادی گذشته تاکنون ۲۵۳ سرمایه‌گذار ایرانی شهروندی ترکیه را از این طریق به دست آورده‌اند.
روزنامه «دیلی صباح» ترکیه می‌نویسد: در حالی که سه میلیون گردشگر ایرانی هرساله از ترکیه بازدید می‌کنند، شمار ایرانیانی که در ترکیه سرمایه‌گذاری می‌کنند اوج چشمگیری گرفته است.
امسال ایرانی‌ها فقط در ازمیر ۸ هزار واحد مسکونی خریدهاند آن دسته از ایرانیانی که هنوز سرمایه‌ای دارند، به امید حفظ آن یا گرفتن اقامت در کشورهای همسایه اقدام به خرید خانه یا ملک می‌کنند. . https://t.co/w5apn8VmBi pic.twitter.com/gVZjLB5JPx
— Refugees News (@panahandegi_web) 14 december 2018
در مورد سرمایه‌گذاری ایرانیان در ترکیه، فاتح چایاباتماز، نماینده انجمن صنعتگران و بازرگانان مستقل ترکیه، در گفت‌وگو با روزنامه «دیلی صباح» توضیح می‌دهد که ایرانیان بیشتر در زمینه عمده‌فروشی و صادرات و واردات عمده فعالند. به گفته او تشدید تحریم‌ها علیه ایران باعث شده‌است که آنها برای صدور محصولات خود از ایران بیرون آمده و پایگاهی در ترکیه ایجاد کنند. واردات آنها نیز متعاقباً به بازار داخلی ترکیه انجام می‌شود.
به نوشته «دیلی صباح»، تعداد شرکت‌هایی که توسط ایرانیان در ترکیه تأسیس شده است در حالی که در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۹۸ مورد بود، در سال ۲۰۱۷ به ۳۵۷ رسید و در سال ۲۰۱۸، با شروع تحریم آمریکا، به رقم ۱۰۱۹ اوج گرفت.
بنا بر این گزارش، در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۱۹، در کل ۵۱۳ شرکت با سرمایه ایرانی در ترکیه ایجاد شده که تعدادشان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰٪ افزایش یافته است.
یکی از این سرمایه‌گذاران، با نام «حسین» که قصد دارد منزلی را نیز در منطقه اسن‌یورت در حومه استانبول بخرد و نخواسته نام کاملش فاش شود در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفت که دولت ترکیه راه سرمایه‌گذاری در این کشور را بسیار آسان کرده است.
او اضافه می‌کند که «اما برای من گرفتن گذرنامه ترکیه مهم‌تر از دلایل دیگر است. به‌ویژه برای انجام مسافرت خارجی و کسب‌وکار.»
این سرمایه‌گذار ایرانی می‌گوید «فاصله نزدیک ترکیه، فرهنگ غذایی آن کشور و فرهنگ مشابهی که با ایران دارد» از دیگر دلایل این تصمیم اوست.
از ژانویه تا ژوئن سال ۲۰۱۹، ایرانیان ۲۳۳ شرکت در بخش تجارت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، ۵۳ شرکت در بخش مالی و بیمه، ۵۳ شرکت در حوزه اقامت گردشگران و رستوران، ۴۸ شرکت در صنایع تولیدی، ۴۰ مورد در زمینه خدمات اداری و پشتیبانی و ۲۶ شرکت در بخش‌های حرفه‌ای، علمی و فنی در ترکیه تأسیس کرده‌اند.
یکی دیگر از دلایل پرجاذبه بودن انتقال پول از ایران به ترکیه کاهشی است که لیر ترکیه در ماه‌های گذشته شاهد آن بوده است و بنابر این ایرانیان اکنون برای هر تومان خود لیر بیشتری دریافت می‌کنند.
لیر ترکیه سال گذشته ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داد و در سال ۲۰۱۹ نیز تاکنون ۱۰ درصد دیگر نسبت به دلار آمریکا سقوط کرده است.
مجموع این دلایل سرمایه بسیاری از ایرانیان را به سوی ترکیه کشیده است و بازار بنگاه‌های معاملات ملکی که با ایرانیان سر و کار دارند در آن کشور رونقی بی‌سابقه به خود دیده است.
مرکز آمار ترکیه با انتشار گزارشی جدید می‌گوید ایرانی‌ها در هشت ماه سال جاری میلادی، سه هزار و ۱۳۵ واحد مسکونی در این کشور خریداری کرده‌اند که نسبت به دوره مشابه در سال گذشته و سال ۲۰۱۷ به ترتیب ۸۹ درصد و ۶۴۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
خبرگزاری ایرنا نیز می‌نویسد که بررسی‌های این خبرگزاری «نشان می‌دهد که ایرانی‌ها تنها طی ۶ ماه، ۲ هزار و ۲۰۲ خانه در ترکیه برابر با ۵۵۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار خریدهاند. خانه‌هایی که اگر با میانگین قیمت دلار ۱۲ هزار تومانی محاسبه شود، قیمت هر کدام از آنها حداقل ۳ میلیارد تومان است. با این حساب ۸ هزار و ۷۲۴ میلیارد تومان از منابع ارزی کشور، تبدیل به خانه در ترکیه شده‌است. در کنار این عددها، مهاجرت ایرانی‌ها به ترکیه نیز ۱۵۰ درصد افزایش یافته است.»
ماه گذشته، مریم علی‌پور، عضو هیئت رئیسه انجمن صنایع و اتحادیه صادرکنندگان کالاهای صنعتی و معدنی استان فارس درباره موج مهاجرت سرمایه ایرانیان به خارج از کشور به خبرگزاری ایلنا گفت: «در گذشته افراد معدودی سرمایه‌های خود را در دیگر کشورها هزینه می‌کردند اما در حال حاضر بعضی افراد به محض این‌که سرمایه‌هایشان به ۵۰۰ میلیون تومان می‌رسد، برای سرمایه‌گذاری، این مبلغ را به دیگر کشورها می‌برند.»
او افزود که «عدم امنیت فکری و سرمایه‌گذاری باعث شده که مردم ایران به فکر اخذ گذرنامه در دیگر کشورهای دنیا باشند.»
از میان خارجیانی که از این طریق شهروندی ترکیه دریافت کرده‌اند دومین رده به شهروندان عراقی با ۱۴۳ سرمایه‌گذار و رتبه‌های بعدی نیز به شهروندان یمن، سوریه، فلسطین، اردن، مصر و شماری دیگر از کشورها اختصاص دارد.
در حوزه خرید خانه در ترکیه، شهروندان عراق در صدر لیست قرار دارند و دومین جایگاه مخصوص ایران است. شهروندان روسیه، عربستان، افغانستان، کویت و آلمان در رده‌های بعدی قرار دارند.