رجب طیب اردوغان رئیس جمهور اقتدارگرای ترکیه٬ از مدت‌ها پیش تهدید کرده بود که شبی ناگهانی به مناطق شرق فرات در شمال جمهوری عربی سوریه حمله‌ور می‌شود. اما این حمله نه در تاریکی شب و با استفاده از اصل غافلگیری٬ بلکه در روز روشن آغاز شد و به روز چهارم رسیده است.
اردوغان بارها اعلام کرده که تمام شبه نظامیان کُرد در مناطق کردنشین شمال سوریه٬ به دستورهای قرارگاه مرکزی حزب کارگان کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) عمل می‌کنند و از دید آنکارا همه‌ی آنها تروریست هستند.
زمانی برای وداع آمریکایی‌ها
با این که اعراب و کردهای مسلح در شمال سوریه و در قالب «نیروهای سوریه دموکراتیک» (SDF) و «واحدهای مدافع خلق» (YPG) زیر چتر حمایت نظامی و سیاسی آمریکا قرار داشتند اما دونالد ترامپ با اتخاذ تصمیمی ناگهانی از آنها فاصله گرفت و ترکیه نیز دست به حمله زد. برخی از سناتورهای دموکرات و جمهوری‌خواه از این تصمیم ترامپ انتقاد کرده و اعلام کردند که کردها در آن مناطق متفق آمریکا هستند و نباید رها شوند. اما دونالد ترامپ اعلام کرد که این افراد در نرماندی و در جنگ جهانی دوم٬ یاری‌گر آمریکا نبوده‌اند و از این رو رها کردنشان توجیه‌پذیر است.
کارشناسان سیاسی منطقه معتقدند که توییت‌های پرشمار ترامپ٬ در واقع چراغ سبز به ترکیه بوده، روسیه و ایران نیز٬ نه به شکل قاطعانه با حمله مخالفت کرده و نه آن را محکوم کرده‌اند.
کارشناسان سیاسی منطقه معتقدند که توییت‌های پرشمار ترامپ٬ در واقع چراغ سبز به ترکیه بوده، روسیه و ایران نیز٬ نه به شکل قاطع با حمله مخالفت کرده و نه آن را محکوم کرده‌اند.
احتمال تغییر موقعیت ایران در بازی سوریه
اگر چه در شرایط فعلی نمی‌توان در مورد نتایج نهایی عملیات ترکیه در شمال سوریه نظر قطعی داد اما از حالا می توان گفت که به احتمال قوی٬ زمینه برای نفوذ و قدرت ترکیه و مخالفین سوری وابسته به این کشور در تحولات آینده ی سوریه٬ بیشتر از گذشته خواهد بود.
به نظر می‌رسد اردوغان علاوه بر تضعیف کردهای مخالف٬ کاری کرده که موقعیت بشار اسد در شمال سوریه نیز در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد و شانس بقا و قدرت گرفتن برای مخالفین او٬ بیشتر شود. با این حساب٬ ایران یکی از کشورهایی است که تحت تاثیر این تحولات قرار گرفته و با توجه به روابط نزدیک اقتصادی و دفاعی ترکیه و روسیه٬ می‌توان پیشبینی کرد که تهران در مذاکرات آینده و گفتگوهای آتی سوریه٬ از قدرت کمتری برخوردار خواهد بود. اما ظاهرا مساله به همین جا ختم نمی‌شود. چرا که علاوه بر تضعیف موقعیت ایران در گروه آستانه٬ ترس از تبعات داخلی تاثیرگذاری مسائل کردهای سوریه بر کردهای ایران٬ نگرانی‌های امنیتی جدیدی برای مقامات جمهوری اسلامی به وجود آمده است.
جنگ در سوریه٬ اعتراض در شهرهای کردنشین ایران
در مورد تلفات حمله ترکیه به کردها در کرانه‌ی شرقی رود فرات در سوریه٬ آمارهایی منتشر شده که شاید فعلا چندان موثق و قابل اطمینان نباشد.
بخش انگلیسی خبرگزاری رسمی آناتولی و بخش انگلیسی روزنامه‌ی دایلی صاباح ترکیه اعلام کرده‌اند که تا پایان سومین روز عملیات که اسم «چشمه‌ی صلح» برای آن انتخاب شده٬ ۳۱۴ نفر از کردها کشته شده‌اند اما از سوی دیگر در فضای مجازی و در رسانه‌های نزدیک به کردهای ترکیه و سوریه٬ گفته شده که ۲۳۵ تن از مخالفین سوری وابسته به آنکارا در این درگیری‌ها کشته شده‌اند.
درمورد آواره شدن یکصد هزار نفر از کردهای منطقه تل‌ابیض و احتمال مرگ صدها غیرنظامی در مناطق حسکه و کوبانی شک و گمانی وجود ندارد و شاید همین مساله است که امروز٬ کردهای ایران را نیز تحت تاثیر قرار داد.
درمورد آواره شدن یکصد هزار نفر از کردهای منطقه تل ابیض و احتمال مرگ صدها غیرنظامی در مناطق حسکه و کوبانی اما٬ شک و گمانی وجود ندارد و شاید همین مساله است که امروز٬ کردهای ایران را نیز تحت تاثیر قرار داد.
در بعدازظهر روز جمعه و در سومین روز حمله ترکیه به مناطق کردها در بخش شمالی سوریه، در شهرهایی همچون پیرانشهر، سنندج، مریوان٬ بانه و چندین شهر دیگر، مردم کُردزبان، علیه ترکیه شعار سرداده و از کردهای سوریه، اعلام حمایت کردند. در شبکههای اجتماعی هم تصاویری از معترضنین مناطق کردنشین ایرانی منتشر شده که پرچم ترکیه را به آتش کشیده و علیه اردوغان شعار سرمی‌دهند.
این نخستین بار نیست که کردها در ایران٬ تحت تاثیر مسائل و تحولات سیاسی مربوط به دیگر کردهای منطقه٬ صدای اعتراضشان بلند می‌شود.
آنها قبلا هم برای حمایت از کردهای کوبانی سوریه در جنگ با داعش به خیابان آمدند٬ هم با انتشار خبر برگزاری همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق٬ رقص و پایکوبی کردند. علاوه بر این٬ در سالیان دور و در سال ۱۹۹۹ میلادی و در اثنای دستگیری عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه و انتقال او به ترکیه٬ در تهران٬ ارومیه٬ سنندج و چندین شهر دیگر٬ هزاران نفر از کردهای ایرانی راهپیمایی کرده و با پلیس نیز درگیر شده بودند. بنابراین باید این موضوع را مانند یک حقیقت فرهنگی و اجتماعی پذیرفت که کردهای ایرانی٬ در غم و شادی کردهای عراق٬ ترکیه و سوریه شریک می‌شوند.
مواضع ایران در برابر ترکیه
روز جمعه٬ ائمه جماعات تهران و تبریز و برخی شهرهای دیگر٬ با لحنی شفاف٬ ورود نظامیان ترکیه به شمال سوریه را به عنوان تجاوز قلمداد کرده و آن را محکوم کردند. احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران دراین مورد گفت: «این کار ترکیه تجاوز به یک کشور است. یک نصیحت به دولت ترکیه دارم. نصیحتم این است که عربستان به عنوان نوکر آمریکا حرف آمریکا را شنید و در باتلاق افتاده است. یک هفته‌ای می‌خواست کار یمن را تمام کند و الان پنج سال است رزمندگان یمنی پیروز هستند. ترکیه به این دام نیافتد.»
آل هاشم امام جمعه تبریز نیز گفت:«ما از سران ترکیه خواهان حفظ خویشتن‌داری و احترام به مرزها و حاکمیت سوریه هستیم. همچنین به کردهای سوریه توصیه می‌کنیم که وقت آن رسیده تا در کنار نیروهای مسلح سوریه در برابر متجاوزان بایستند».
وزارت امور خارجه ایران٬ تاکنون دو بار علیه حمله ترکیه به شرق فرات موضع گرفته اما در هیچکدام از این دو بیانیه٬ ردی از واژه محکوم کردن٬ به چشم نمی‌خورد و فقط به این اکتفا کرده که از ترکیه بخواهد هر چه زودتر به عملیات پایان داده و خاک سوریه را ترک کند.
دستگاه دیپلماسی اما رویه‌ی نرم‌تری در پیش گرفت. وزارت امور خارجه ایران٬ تاکنون دو بار علیه حمله ترکیه به شرق فرات موضع گرفته اما در هیچکدام از این دو بیانیه٬ ردی از واژه محکوم کردن٬ به چشم نمی‌خورد و فقط به این اکتفا کرده که از ترکیه بخواهد هر چه زودتر به عملیات پایان داده و خاک سوریه را ترک کند. شاید به این خاطر که در اوضاع و احوال سیاسی و اقتصادی فعلی٬ ترکیه یکی از معدود دروازه‌ها و یکی از مهم‌ترین مجاری تنفسی اقتصادی ایران برای رهایی از شرایط دشوار تحریم‌های آمریکا است و در همین حال٬ اقدام ترکیه علیه کردهای سوری٬ به نوعی تضعیف حزب کارگران کردستان و پژاک است و شاید از دید برخی کارشناسان امنیتی٬ این موضوع می‌تواند به نفع ایران باشد. اگر در روزها و هفته‌های آتی٬ حملات ترکیه روندی گسترده‌تر و خشن‌تر پیدا کند٬ احتمالا باز هم شاهد واکنش‌های اعتراض‌آمیز از سوی کردهای ایرانی خواهیم بود.
زیتون ـ نیلوفر سعیدی: