«حسن روحانی»، رییس‌جمهوری ایران گفته است اگر تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی تمدید شوند، رهبران کشورهای عضو توافق «برجام» می‌دانند چه عواقب وخیمی برای آن‌ها دارد و چه شکست تاریخی برای آن‌ها خواهد بود.
روحانی در جمع وزرای کابینه‌اش گفته است: «تحریم تسلیحاتی بخواهد تحت هر عنوان، با هر بیان و مکانیزمی باز گردد، پاسخ ما همان است که در نامه به سران در پاراگراف آخر نوشته‌ام. گفتم اگر چنین شود، چنان می‌کنیم. آنان می‌دانند اگر خطایی کنند، چه شکست تاریخی برای آنان خواهد بود.»
تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران در مهر ماه ۱۳۹۹ پایانمی‌یابد اما ایالات متحده گفته درصدد است که این تحریم‌ها را تمدید کند.
اززمانی که موضوع تمدید تحریم‌ها از سوی آمریکا مطرح شده تاکنون ایران درباره چنین اقدامی هشدار می‌دهد و مقام‌های جمهوری اسلامی به صورت جسته گریخته طرف‌های خود را تهدید می‌کنند. اما اظهارات روحانی درباره ارسال نامه به رهبران پنج کشور باقی مانده در برجام نشان می‌دهد که تنش‌ها بر سر این موضوع تا چه حد قابلیت تبدیل به بحرانی تازه را دارد.
متن نامه از سوی ایران یا دریافت کنندگانش منتشر نشده است. اما عواقب وخیمی که روحانی می‌گوید برای رهبران پنج کشور نوشته، بر اساس الگوی رفتاری جمهوری اسلامی در ۴۰ سال گذشته، قابل پیش‌بینی است.
۱- کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: یکی از فوری‌ترین گزینه‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در موارد قبلی در پیش گرفته، کاهش همکاری با آژانس است. در حال حاضر بر اساس توافق اتمی برجام، شدیدترین نظارت‌های مستمری که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد، بر روی ایران برقرار است. بازرسان آژانس به غیر از بازرسی‌های دوره‌ای از مراکز اتمی ایران، به محض ظن به فعالیت اعلام نشده اتمی جمهوری اسلامی، درخواست دسترسی به آن محل را مطرح می‌کنند و اجازه دارند از محیط پیرامونی نمونه‌برداری کنند تا معلوم شود که آیا ذرات اورانیوم در محیط وجود دارد یا نه؟
پروتکل الحاقی به توافق‌های دوجانبه ایران و آژانس این امکان را به بازرسان می‌دهند که تلاش کنند از فعالیت اتمی احتمالی در مکان‌های اعلام نشده و غیررسمی مطلع شوند یا از بود و نبود کار با مواد رادیواکتیو اطمینان یابند.
این بخش از اجازه‌ای که ایران به آژانس داده، بر اساس توافق برجام است و تعهد حقوقی به ادامه اجرای آن ندارد. برای همین هر لحظه که مقام‌های جمهوری اسلامی تصمیم بگیرند، توان بازرسی آژانس در ایران به طور محسوسی کاهش پیدا خواهد کرد.
ایران با اطلاع از حساسیت کشورهای غربی، از این موضوع به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند و دور از انتظار نیست که در نامه روحانی به رهبران گروه ۱+۴، کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی اتمی به عنوان یکی از تهدیدهای ایران مطرح شده باشد.
۲- تولید اورانیوم غنی شده با خلوص بالا: جمهوری اسلامی ایران به فناوری تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد دست پیدا کرده است اما با شروع مذاکرات اتمی که به برجام منجر شد، قبول کرد که تولید اورانیوم با این میزان از خلوص را متوقف کند.
هرچه اورانیوم با خلوص بالاتری غنی شده باشد، امکان استفاده از آن در سلاح اتمی بیشتر می‌شود. پس از این که امریکا از توافق برجام خارج شد، جمهوری اسلامی ایران تصمیم به شروع تحقیقات بر روی موتورهایی گرفت که از سوخت اتمی استفاده می‌کنند. سوخت اتمی مورد نیاز چنین موتورهایی عمدتا بالای ۵۰ درصد است. مشخص است که این موضوع چه میزان از حساسیت بین‌المللی را در پی خواهد آورد. برای همین، به احتمال فراوان روحانی غنی سازی اورانیوم با خلوص بالا را به عنوان یکی دیگر از تهدیدهای ایران در صورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی مطرح کرده است.
۳- تهدید به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی: سنگین‌ترین تهدید جمهوری اسلامی ایران در مقاطع بحرانی در پرونده اتمی، خروج از معاهده «ان‌پی‌تی» بوده که ساخت سلاح اتمی را ممنوع کرده است و می‌گوید به دلیل تعهدی که با آن دارد، سلاح اتمی نخواهد ساخت.
خروج دولت‌ها از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی، به معنای تمایل به ساخت تسلیحات اتمی است. کره شمالی در حدود دو دهه پیش با خروج از ان‌پی‌تی، راه ساخت سلاح هسته‌ای را در پیش گرفت و به فاصله کوتاهی دست به آزمایش اتمی زد.
جمهوری اسلامی ایران هم دست کم دو بار در دو دهه اخیر به طور رسمی تهدید کرده که ممکن است از این معاهده خارج شود. بار اول زمانی بود که «شورای حکام» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درصدد ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت بود و بار دوم زمانی که «دونالد ترامپ» خروج از توافق برجام را ارزیابی می‌کرد. در هر دو مورد، خروج ایران از ان‌تی‌پی در حد تهدید ماند و عملی نشد چرا که چنین اقدام احتمالی با توجه به تجربه کره شمالی برای جامعه جهانی، اختلافات موجود را به بحران تمام عیار هسته‌ای بدل می‌کند.
آن‌چه روحانی به عنوان عواقب وخیم در صورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی به آن اشاره می‌کند، احتمالا خارج از این سه گزینه نیست.
البته امکان دارد که جمهوری اسلامی ایران در صورت تمدید تحریم خرید و فروش تسلیحات، به واکنش‌هایی از جنس افزایش دستگیری اتباع دوتابعیتی و صدور محکومیت‌های بلندمدت برای آن‌ها و یا تشدید تحرکات منطقه‌ای روی بیاورد. چنین تهدیداتی البته در نامه‌نگاری با رهبران به عنوان «واکنش رسمی» جمهوری اسلامی آورده نمی‌شوند اما در موارد پیشین حتی زودتر از تهدیدات رسمی به مرحله عمل رسیده‌اند.
فرامرز داور, ایران‌وایر: