چرا خروج از سوریه برای جمهوری اسلامی دشوار است؟

مقامات امنیتی اسرائیل می‌‌گویند برای نخستین بار از شروع جنگ سوریه از سال ۲۰۱۱ و تلاش رژیم ایران برای تبدیل کردن سوریه به پایگاهی جهت فعالیت‌‌های تروریستی و میدانی برای جابجایی تسلیحات نظامی شواهد نشان می‌دهد که نیروهای وابسته به حکومت ایران در حال عقب‌‌نشینی از سوریه هستند.

یک مقام بلندپایه اسرائیلی به المانیتور گفته است که فعالیت نیروهای ایرانی و شبه‌نظامیان شیعه در خط مقدم سوریه متوقف شده و حضور این نیروها کاهش چشمگیری یافته است.

شماری از مقامات نظامی اسرائیل می‌‌گویند حملات پی ‌در ‌پی جنگنده‌‌های اسرائیل به مواضع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نظامی‌های سوری در خاک سوریه این پیام را به تهران و همچنین رژیم بشار اسد داده که نظامیان وابسته به رژیم ایران نمی‌توانند در خاک سوریه حضور دائمی داشته باشند و باید عقب‌‌نشینی کنند. منابع اطلاعاتی می‌‌گویند ولادیمیر پوتین نیز برای خارج کردن نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران به دولت بشار اسد فشار می‌‌آورد.

نیروهای ایرانی و شبه‌نظامیان مورد حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مدام زیر آتش اسرائیل قرار دارند و المانتیور به نقل از منابع نظامی اسرائیل می‌نویسد تهران ظاهرا متوجه شده حضور نظامی در سوریه واقعاً ارزش این میزان تلفات را ندارد.

از سوی دیگر کارزار «فشار حداکثری ایالات متحده» به شدت اقتصاد بحران‌‌زده ایران را تحت تاثیر قرار داده است. بحران ناشی از شیوع ویروس کُرونا و کاهش قیمت نفت نیز باعث تشدید فشارها شده است.

همچنین به نظر می‌‌رسد اسماعیل قاآنی جانشین قاسم سلیمانی نتوانسته است جای خالی او را برای نیروهای «مقاومت» پُر کند و خلاء ناشی از فرماندهی واحد سبب شکاف در جبهه شبه‌نظامیان وفادار به حکومت ایران شده است. شاید از مهمترین پیامدهایحذف سلیمانی بتوان به جدایی چهار گردان اصلی حشدالشعبی از این سازمان و پیوستن آنها به نیروهای مسلّح عراق اشاره کرد.

برخی تحلیلگران معتقدند عقب‌‌نشینی ایران از سوریه می‌تواند مقدمه‌ای برای مذاکره با آمریکا باشد. یکی از ۱۲ شرط مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا برای آغاز مذاکره با تهران بر سر توافق اتمی جدید، خروج نیروهای نظامی جمهوری اسلامی از سوریه و توقف دخالت‌های سیاسی و پایان دادن به ارسال نیرو و تسلیحات به این کشور بود.

از دیگر شروط آمریکا، آزادی شهروندان آمریکایی و دوتابعیتی‌‌هایی بود که نهادهای امنیتی رژیم ایران به اتهام جاسوسی یا اقدام علیه امنیت ملی آنها را به گروگان گرفته‌اند.

روزنامه نیویورک تایمز ۶ مه (۱۷ اردیبهشت) در گزارشی نوشت ایران و آمریکا در حال مذاکره برای تبادل زندانیان هستند.

این روزنامه نوشت ابوالفضل مهرآبادی معاون دفتر حافظ منافع ایران در سفارت پاکستان در واشنگتن گفته است که مذاکرات بر سر مبادله مایکل وایت با یک ایرانی که تا کنون هویت وی فاش نشده جریان دارد. پاکستان حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران در آمریکاست.

مایکل وایت یک نظامی پیشین آمریکاست که برای ملاقات با دوست دخترش که اهل مشهد است به ایران آمد اما دو سال پیش بازداشت شد. با شیوع کُرونا در ایران و آزادی شماری از زندانیان او نیز موقتاً آزاد و به سفارت سوئیس که حافظ منافع آمریکا در ایران است تحویل داده شد.

مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه ۶ مه در جمع خبرنگاران گفت سوئیس به عنوان حافظ منافع ایالات متحده در ایران از تهران خواسته است تا با تمدید مرخصی پزشکی مایکل وایت موافقت کند.

خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد وزیر خارجه آمریکا از سوئیس بابت درخواست مرخصی برای دیگر شهروندان آمریکایی که در ایران زندانی هستند تشکر کرد.

این گزارش‌ها نشان می‌دهد که گفتگوهایی از طریق پاکستان و سوئیس بین تهران و واشنگتن بر سر مبادله زندانیان در جریان است و محتوای این گفتگوها می‌‌تواند از اینهم فراتر باشد. مراد طاهباز و سیامک نمازی دیگر شهروندان ایرانی- آمریکایی هستند که در بازداشت بسر می‌‌برند.

سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در سخنانی گفت آماده تبادل زندانیان هستیم. آذرماه ۱۳۹۸ نیز ژیائو وانگ و مسعود سلیمانی در زوریخ سوئیس مبادله شدند. بهمن‌ماه ۱۳۹۸ نیز احمد خلیلی شهروند ایرانی که به جرم دور زدن تحریم‌‌های ایران در آلمان بازداشت شده بود به ایران بازگردانده شد.

جمهوری اسلامی مجبور به عقب‌نشینی شده؟

پرسش این است که آیا اینها شواهدی برای عقب‌‌نشینی جمهوری اسلامی در برابر فشارهای آمریکاست؟ و اگر چنین است، آیا این عقب‌‌نشینی تاکتیکی است یا مقدمه‌‌ای برای مذاکره با آمریکا بر سر مسائل اساسی‌‌تر است؟

علی خامنه‌ای دی‌ماه ۹۷ گفته بود: «ایران و سوریه عمق راهبردی یکدیگر هستند و هویت و قدرت جریان مقاومت وابسته به این ارتباط مستمر و راهبردی است، بر این اساس دشمنان نخواهند توانست نقشه‌های خود را عملیاتی کنند».

علی خامنه‌‌ای آبان ۱۳۹۸ در سخنانی گفت «مذاکره با آمریکا صد درصد اشتباه است چون یقیناً و قطعاً هیچ امتیازی نخواهند داد!»

او همچنین گفت «طرف مقابل، نشستن مقامات ایرانی پشت میز مذاکره را به معنای به زانو درآوردن جمهوری اسلامی می‌‌داند که به جهانیان بگوید فشار حداکثری و تحریم‌‌ها سرانجام نتیجه داد و ایرانی‌‌ها [جمهوری اسلامی] به زانو درآمدند».

خامنه‌‌ای تاکید کرد «آنها فعلاً می‌گویند در منطقه فعال نباشید، به جبهه مقاومت کمک نکنید، در برخی کشورها حضور نداشته باشید و توان دفاعی و تولید موشک خود را متوقف کنید و بعد از این خواسته‌ها خواهند گفت از قوانین و حدود دینی دست بردارید و بر موضوع حجاب اسلامی نیز تأکید نکنید، بنابراین خواسته‌های آمریکا هیچگاه تمامی ندارد».