– بر اساس این قرارداد، چین با بهره‌کشی از نیروی ارزان کار در ایران [به دلیل اختلاف ارزش ریال با دیگر ارزها] کارخانه‌هایی خواهد ساخت تا محصولات چینی را در ایران تولید کند و از طریق پروژه «یک کمربند، یک راه» به غرب بفرستد.
– مهمترین بخش گزارش «اویل پرایس» اما به امتیازات ویژه نظامی و امنیتی این قرارداد مربوط است که برای نخستین‌بار جزییاتی از آن فاش شده است؛ امتیازهایی که نه تنها به تسلط چین و روسیه بر زیرساخت‌های نظامی ایران منجر می‌شود بلکه در مناسبات ژئوپلیتیک خاورمیانه و امنیت جهانی نیز تغییراتی مهم ایجاد خواهد کرد.
دیدار شی جین پینگ رئیس‌جمهوری خلق چین با علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران بهمن ۱۳۹۴
– سایمون واتکینز در گزارش خود در توضیح این موضوع به نقل از «یک منبع» در وزارت نفت جمهوری اسلامی نوشته است که هفته گذشته، رهبر جمهوری اسلامی با گسترش ابعاد قرارداد فعلی موافقت کرد و محورهای نظامی که از سوی یک مقام ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای امنیتی پیشنهاد شده بود، به قرارداد افزوده شد. این محورها، همکاری کامل نظامی در حوزه هوایی و دریایی میان ایران و چین خواهد بود که روسیه نیز در این میان نقشی کلیدی بازی خواهد کرد.
– «منبع ایرانی» که اطلاعات خود را در اختیار گزارشگر «پرایس اویل» گذاشته افزوده است که اگر همه چیز بر اساس برنامه پیش رود، از ۹ نوامبر [نیمه مهرماه ۹۹] بمب‌افکن‌ها، جنگنده‌ها و هواپیماهای لجستیک چین و روسیه دسترسی نامحدودی به پایگاه‌های هوایی ایران خواهند داشت.
– در گزارش «اویل پرایس» ارزیابی شده که حمایت چین از جمهوری اسلامی و رویارویی چین و روسیه با ایالات متحده بر سر تمدید تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران ریشه در همین قرارداد ۲۵ ساله همکاری‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی میان تهران و پکن دارد.
– به نظر می‌رسد متنی که با عنوان «ویرایش نهایی برنامه همکاری‌های جامع (۲۵ساله) ایران و چین» ظاهرا به بیرون «درز» پیدا کرده و از دیروز به روزنامه‌نگاران و رسانه‌های فارسی‌زبان فرستاده می‌شود، با هدف خنثی کردن این گزارش نگران‌کننده‌ی «اویل پرایس» باشد چرا که از هیچ جزئیاتی در آن خبری نیست!
وبسایت تخصصی حوزه نفت و انرژی «اویل پرایس» در گزارشی به قلم سیمون واتکینز در روز ۶ ژوییه ۲۰۲۰ جزییات تکان‌دهنده‌ای از «برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین» را به نقل از یک «منبع آگاه» در ایران منتشر کرده است. در روزهای گذشته بخش‌های پراکنده‌ای از این گزارش در رسانه‌های فارسی‌زبان منتشر شده است. کیهان لندن متن کامل آن را به فارسی در دسترس همگان قرار می‌دهد.
به نظر می‌رسد متن ۱۸صفحه‌ای که به نام «وزارت امور خارجه» با عنوان «ویرایش نهایی برنامه همکاری‌های جامع (۲۵ساله) ایران و چین» به تاریخ «خرداد ۱۳۹۹» ظاهرا به بیرون «درز» پیدا کرده و از دیروز با پیام و ایمیل به روزنامه‌نگاران و رسانه‌های فارسی‌زبان فرستاده می‌شود، با هدف خنثی کردن این گزارش نگران‌کننده‌ی «اویل پرایس» باشد؛ چرا که در «ویرایش نهایی» وزارت خارجه از جزئیات قرارداد و آمار و ارقام و برنامه‌های افشاشده در گزارش «اویل پرایس» هیچ خبری نیست و یک تفاهم‌نامه کلی بدون هرگونه جزئیات است!
*****
بر اساس این گزارش در قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین امتیازهایی باورنکردنی در حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، حمل و نقل و حتی صنایع نظامی ایران به مدت ربع قرن به چین واگذار می‌شود.
در محورهای نظامی این قرارداد بخشی از پایگاه‌های همدان [نوژه]، بندرعباس، چابهار و آبادان در اختیار چین و روسیه قرار داده می‌شود و این دو کشور تجهیزات پیشرفته جنگ الکترونیک و سامانه‌های دفاع موشکی خود را در ایران مستقر می‌کنند.
همچنین در ازای آموزش سالانه ۱۱۰ افسر ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در چین و روسیه، ۱۱۰ مستشار از چین و روسیه در ایران مستقر خواهند شد.
در ابتدای این گزارش آمده که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اوت گذشته (ابتدای شهریور ۱۳۹۸) در دیدار با وانگ یی همتای چینی خود از ارائه یک نقشه راه برای مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله میان ایران و چین خبر داد که توافق اولیه آن در سال ۲۰۱۶ میان دو کشور امضا شده بود. در آن زمان این توافقنامه بطور عمومی منتشر نشد اما همزمان بخشی از آن توسط «اویل پرایس» منتشر شد.
محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری دولت‌های نهم و دهم هفته گذشته در نشستی در استان گیلان برای نخستین‌بار درباره این قرارداد و ابعاد پنهانش اظهار نظر کرد و گفت: «هر قراردادی که مخفیانه و بدون در نظر گرفتن خواست و اراده ملت ایران با طرف‌های خارجی منعقد شود و برخلاف منافع کشور و ملت باشد، معتبر نیست و ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت.»
این گزارش تکان‌دهنده و نگران‌کننده، در ادامه به نقل از منابع ارشد مرتبط با وزارت نفت ایران نوشته که محورهای پنهانی قرارداد ۲۵ ساله، تنها در حوزه تجاری نیست بلکه چین بخش‌هایی در زمینه نظامی و امنیتی نیز در آن گنجانده که پیامدهایی گسترده برای امنیت جهانی دارد.
تصاحب نفت و گاز و پتروشیمی با تخفیف ویژه و امتیاز به شرکت‌های چینی
«اویل پرایس» بار دیگر محورهای تجاری و عمرانی این قرارداد را مرور کرده و با ارائه جزییاتی درباره آن نوشته که یکی از محورهای پنهانی این قرارداد، سرمایه‌گذاری ۲۸۰ میلیارد دلاری چین برای توسعه بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران است که این مبلغ در پنج سال نخست پس از آغاز این قرارداد ۲۵ ساله پرداخت خواهد شد و آنطور که تا کنون مشخص شده، در چهار دوره پنج ساله بعدی نیز مبالغ دیگری بر اساس توافق طرفین، تعیین و برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها پرداخت خواهد شد.
بر اساس این گزارش بخش دیگری از قرارداد به سرمایه‌گذاری ۱۲۰ میلیارد دلاری برای ارتقای زیرساخت‌های حمل و نقل طی یک دوره پنج ساله است و مانند قرارداد نفت، گاز و پتروشیمی در صورت موافقت هر دو طرف، در هر دوره پنج ساله بعدی افزایش می‌یابد.
در مقابل، یکی از امتیازهایی که به چین داده خواهد شد اینست که شرکت‌های چینی گزینه و اولویت اول برای پیمانکاری همه پروژه‌های نفتی، گازی و پتروشیمی جدید، نیمه‌کاره و یا متوقف شده در ایران در طول ربع قرن این قرارداد خواهد بود.
این موضوع شهریور سال گذشته از سوی فریال مستوفی عضو اتاق بازرگانی تهران مورد اشاره قرار گرفته بود. فریال مستوفی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین را قراردادی خوانده بود که «چیزی کم از یک فاجعه ندارد» و گفته بود جزییاتی از این قرارداد را از «برخی شرکت‌های چینی» شنیده است که با توجه به آن شرکت‌های چینی قادر خواهند بود بدون رعایت تشریفات مناقصه در ایران فعالیت کنند.
وبسایت «اویل پرایس» در ادامه به تخفیف‌های نفتی به چین طی ۲۵ سال بر اساس این قرارداد خبر داده و نوشته که چین قادر خواهد بود هرگونه محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی را با حداقل تخفیف تضمینی ۱۲ درصد به میانگین قیمت متوسط ۶ ماهه آن محصول خریداری کند.
اما این تنها تخفیف تضمینی و حداقلی برای محصولات نفت، گاز و پتروشیمی ایران به چین طی ربع قرن نخواهد بود و در کنار این تخفیف یک تخفیف ۶ تا ۸ درصدی نیز به بهانه «زیان‌های احتمالی» مشمول حال این کشور خواهد شد.
همچنین چین می‌تواند پول محصولاتی را که با اینهمه تخفیف خریداری می‌کند را دو سال پس از تحویل گرفتن محصول پرداخت کند؛ ارز پرداختی به ایران نیز قطعا ارزهای قوی چون دلار نخواهد بود و با انتخاب چین ارزهای ضعیفی مانند ارزهایی که در ازای تجارت با آفریقا یا کشورهای استقلال یافته پس از فروپاشی شوروری [مانند ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و …] استفاده می‌شود به ایران پرداخت خواهد شد.
در این گزارش تأکید شده که با توجه به نرخ تبدیل ارزهای ضعیف دریافتی از چین، به ارزهای قوی که ایران می‌تواند از بانک‌های غربی دوست خود دریافت کند، تخفیفی ۸ تا ۱۲ درصدی دیگر نیز مشمول چین خواهد شد. این به معنای اینست که چین در مجموع از تخفیف ۳۲ درصدی برای خرید نفت، گاز و محصولات پتروشیمی از جمله بنزین و مواد معدنی، طی ۲۵ سال آینده برخوردار خواهد شد.
بهره‌کشی از نیروی کار ایرانی برای اهداف تجاری چین با غرب!
بر اساس گزارش «اویل پرایس»، یکی از بخش‌های مهم پنهانی قرارداد ۲۵ ساله این است که چین بطور یکپارچه در بنای زیرساخت‌های اصلی ایران درگیر خواهد شد که با پروژه کلیدی- ژئوپلیتیک «یک کمربند، یک راه» (OBOR) در همسویی کامل خواهد بود.
بر اساس این قرارداد، چین با بهره‌کشی از نیروی ارزان کار در ایران [به دلیل اختلاف ارزش ریال با دیگر ارزها، حداقل حقوق کارگر در ایران در حال حاضر رقمی حدود ۵۰ دلار است] کارخانه‌هایی خواهد ساخت تا محصولات چینی را در ایران تولید کند و از طریق پروژه «یک کمربند، یک راه» به غرب بفرستد.
تأمین منابع مالی، طراحی، ساخت و نظارت بر پروژه‌ها با کمپانی‌های سازنده بزرگ چینی خواهد بود و این کارخانه‌ها مشابه آنچه را در چین وجود دارد در ایران پیاده خواهند کرد.
سیمون واتکینز در ادامه این گزارش آورده که تابستان گذشته و همزمان با امضای تفاهم نامه این قرارداد ۲۵ ساله میان دو کشور، اسحاق جهانگیری معاون اول حسن روحانی از قرارداد احداث قطار برقی ۹۰۰ کیلومتری با چین در مسیر تهران- مشهد خبر داده بود. در این گزارش به نقل از جهانگیری آمده که چنین برنامه‌هایی برای ایجاد خط قطار پر سرعت تهران- قم- اصفهان و گسترش این شبکه ارتقاء یافته و تا شمال غربی از طریق تبریز نیز در نظر گرفته شده است.
«اویل پرایس» تأکید کرده که چند مرکز مهم مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی در تبریز واقع شده است. همچنین نقطه شروع خط لوله انتقال گاز تبریز- آنکارا، نقطه محوری از ۲۳۰۰ کیلومتری جاده ابریشم جدید است که چین از طریق این مسیر که از مبداء ارومچی مرکز استان سین کیانگ غربی آغاز می‌شود، به قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان و به ایران و سپس از طریق ترکیه به اروپا متصل می‌شود.
پایگاه‌های نظامی ایران در اختیار چین و روسیه!
مهمترین بخش گزارش «اویل پرایس» اما به امتیازات ویژه نظامی و امنیتی این قرارداد مربوط است که برای نخستین‌بار جزییاتی از آن فاش شده است؛ امتیازهایی که نه تنها به تسلط چین و روسیه بر زیرساخت‌های نظامی ایران منجر می‌شود بلکه در مناسبات ژئوپلیتیک خاورمیانه و امنیت جهانی نیز تغییراتی مهم ایجاد خواهد کرد.
نویسنده این گزارش می‌نویسد این بخشی که به تازگی به قرارداد افزود شده کل توازن قدرت ژئوپلیتیک در خاورمیانه را تغییر خواهد داد.
سیمون واتکینز در گزارش خود در توضیح این موضوع به نقل از «یک منبع» در وزارت نفت جمهوری اسلامی نوشته است که هفته گذشته، رهبر جمهوری اسلامی با گسترش ابعاد قرارداد فعلی موافقت کرد و محورهای نظامی که از سوی یک مقام ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای امنیتی پیشنهاد شده بود، به قرارداد افزوده شد. این محورها، همکاری کامل نظامی در حوزه هوایی و دریایی میان ایران و چین خواهد بود که روسیه نیز در این میان نقشی کلیدی بازی خواهد کرد.
این منبع آگاه ایرانی افزوده که در این‌باره نشستی نیز در هفته دوم اوت [یک ماه دیگر] میان گروهی متشکل از مقامات جمهوری اسلامی و همتایان چینی و روسی آنها ترتیب داده شده است. در این نشست قرار است درباره جزییات محورهای همکاری نظامی این سه کشور گفتگو شود.
این منبع ایرانی افزوده که اگر همه چیز بر اساس برنامه پیش رود، از ۹ نوامبر [نیمه مهرماه ۹۹] بمب‌افکن‌ها، جنگنده‌ها و هواپیماهای لجستیک چین و روسیه دسترسی نامحدودی به پایگاه‌های هوایی ایران خواهند داشت.
این روند با ساخت هدفمند تاسیساتی با کاربرد دوگانه در کنار فرودگاه‌های واقع در همدان، بندرعباس، چابهار و آبادان آغاز خواهد شد.
«توپولوف روسی دوربرد Tu-22M3 نوع اصلاح‌شده توسط چین با برد ۶۸۰۰ کیلومتر (۲۴۱۰ کیلومتر با بار سلاح متداول)»، «بمب‌افکن‌های جنگنده سوخوی ۳۴ مافوق صوت با بُرد متوسط» و «سوخوی ۵۷ جدید تک‌سرنشین رادارگریز» از جمله تسهیلات نظامی هستند که در این پایگاه‌های هوایی مستقر خواهند شد.
در این گزارش همچنین یادآوری شده که در اوت سال ۲۰۱۶، روسیه از پایگاه هوایی همدان برای حمله به اهدافی در سوریه با استفاده از هر دو بمب‌افکن توپولوف دوربرد ۲۲M3 و سوخوی ۳۴ مافوق صوت استفاده کرده بود.
همچنین در ادامه گزارش فاش شده که کشتی‌های نظامی چین و روسیه هم می‌توانند از تسهیلات دارای کاربری دوگانه که به تازگی در بندر مهم چابهار، بندر بوشهر و بندرعباس توسط کمپانی‌های چینی ساخته شده، استفاده کنند.
بخش دیگری از ادوات نظامی که بر این اساس در ایران مستقر می‌شوند سامانه دفاعی ضدموشک روسی S-400، برای مقابله با حملات احتمالی آمریکا یا اسرائیل، و همچنین سامانه‌های کراسوخا ۲ و ۴ هستند که پیشتر در سوریه و در مقابله با رادارها در حملات، شناسایی و هواپیماهای بدون سرنشین، کارآیی خود را نشان داده بودند.
کراسوخای-۲ توانایی اخلال در «سیستم هشدار و کنترل هوابرد» (یا آواکس) تا ۲۵۰ کیلومتر، و سایر رادارهای هوابرد مانند موشک‌های هدایت‌شونده را دارا است، در حالیکه کراسوخای-۴ به عنوان یک سیستم اخلال رادار چند کاره، علاوه بر مقابله با آواکس، توان اخلال در سیستم رادار زمینی را نیز دارد، و اینکه هر دو سیستم کاملا سیار هستند.
بر اساس این قرارداد ۲۵ ساله، بخشی از همکاری سه‌جانبه نظامی میان ایران و چین و روسیه، در تبادل نیروهای نظامی است. قرار است سالانه ۱۱۰ افسر ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای آموزش به پکن و مسکو بروند و در مقابل ۱۱۰ مستشار چینی و روسی برای آموزش در ایران مستقر می‌شوند.
همچنین به گفته این مقام آگاه ایرانی، یکی از سیستم‌های جاسوسی هوایی روسیه در چابهار مستقر است و قادر خواهد بود بطور کامل پدافند هوایی امارات و عربستان سعودی را غیرفعال کند بطوری که آنها درباره حمله موشک یا هواپیماهای بدون سرنشین از ایران تنها حدود دو دقیقه فرصت هشدار داشته باشند.
سیمون واتکینز همچنین به سخنان هفته گذشته ژانگ جونگ نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد در نشست شورای امنیت این سازمان اشاره کرده است. ژانگ جونگ با غیرقانونی خواندن تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی، خواستار پایان یافتن این تحریم‌ها شده بود.
نماینده دائم چین در سازمان ملل همچنین با بیان اینکه «علت اصلی بحران کنونی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران در ماه مه ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه علیه ایران است» گفته بود که کشورش با تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران مخالف است.
در گزارش «اویل پرایس» ارزیابی شده که حمایت چین از جمهوری اسلامی و رویارویی چین و روسیه با ایالات متحده بر سر تمدید تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران ریشه در همین قرارداد ۲۵ ساله همکاری‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی میان تهران و پکن دارد چرا که چین و روسیه، دو پنجم از کل آرای اعضای دائمی شورای امنیت را در کنار ایالات متحده، انگلیس و فرانسه دارند و به خوبی خواهند توانست حامی جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل متحد باشند.
همچنین دلیل دیگری که جمهوری اسلامی با اینهمه نفوذ چین و روسیه در ایران موافقت کرده، اینست که چین تضمین کرده که به خرید نفت، گاز و تولیدات معدنی ایران ادامه خواهد داد.
*سیمون واتکینز نویسنده این گزارش تاجر بازار ارز و گزارشگر و نویسنده‌ی مسائل امور مالی و دارای کتاب‌های پرفروش در این عرصه است. او مدیر بخش فروش و معاملات تجاری بازار بورس از جمله در بانک مونترال و همچنین مدیر نشریه هفتگی و نویسنده اصلی «بیزنس مونیتور اینترنشنال» بوده است. واتکینز برای بسیاری از نشریات مهم اقتصادی در زمینه‌ی نفت و گاز و ارز و بورس گزارش تهیه کرده و به عنوان مشاور با بسیاری از صندوق‌های مهم مالی از جمله در لندن و مسکو و دوبی همکاری کرده است. وی پنج کتاب درباره تجارت و بازارهای مالی منتشر کرده است.
کیهان چاپ لندن: