نیویورک تایمز در مقاله ای تحلیلی تحت عنوان «آمریکا به جای منزوی کردن ایران، خودش را خارج از یک توافق اتمی یافته است» ، نوشت: متحدان و رقبای آمریکا همه با هم، از پذیرش و به رسمیت شناختن درخواست دولت ترامپ برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، امتناع ورزیده‌اند. موضوعی که بطور بالقوه اقتدار جهانی آمریکا را تضعیف می‌کند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا تقریباً در همه گام‌هایی که برای تخریب توافقنامه اتمی سال ٢٠١۵ و محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران برداشته با مخالفت روبرو شده است، از جمله قوی ترین متحدین اروپایی آمریکا مخالف رویکرد او بوده اند. روز پنجشنبه اما، این مخالفت به یک رویارویی آشکار انجامید.
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، شخصاً به نیویورک سفر کرد و خواستار آن شد که شورای امنیت سازمان ملل متحد تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به دلیل نقض برخی از شرایط توافق هسته‌ای از سوی این کشور بازگرداند.این اقدام آمریکا در واقع در بستری از ناامیدی متولد شد، زیرا چند روز پیش از آن، نزدیکترین متحدین آمریکا تلاش این کشور را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که دراکتبر آینده منقضی می‌شود رد کرده بودند. فقط جمهوری دومینیکن در این راه با واشینگتن همراه شد و قطعنامه آمریکا برای تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت ناکام ماند.
پس از آن بود که مایک پمپئو، پنجشنبه در حالی که آشفته به نظر می‌رسید، ضمن آنکه یکبار دیگر ایران را به ترویج تروریسم، تولید موشک‌های بالستیک، بی ثبات کردن منطقه و تلاش برای ساختن بمب اتمی متهم کرد، با تندترین واژه‌ها از متحدان اروپایی خود (بریتانیا، فرانسه و آلمان) انتقاد کرد وگفت به جای همراهی با آمریکا آنها «با آیت‌الله ها همراه شده‌اند.»
پس از اتهامات و انتقادهای تند از ایران و متحدان اروپایی آمریکا، آقای پمپئو گفت: « مسئله عصبانی بودن یا ناامیدی نیست. ما قوانین شورای امنیت را دنبال خواهیم کرد، و این روند منجر به بازگرداندن تحریم ها [علیه ایران] می شود.»
مایک پمپئو به روی خودش نیاورد که عمده ترین موارد نقض برجام توسط ایران، در واقع واکنشی به تصمیم دونالد ترامپ برای خروج آمریکا از این توافق بوده است. او همچنین در باره این تناقض که آمریکا هنوز هم خودش را «شریک» این توافق بین‌المللی می‌داند در حالی که در سال ٢٠١٨، رسماً «به مشارکت خود در توافق هسته‌ای، خاتمه داده است» سخنی نگفت.
مسئله مهمتر این است که حتی اگر آقای پمپئو در تلاش خود برای فعال کردن سازوکار “ماشه”، موفق بشود، تحریم هایی را باز می گرداند که هیچیک از متحدان آمریکا مایل به اجرای آن نیستند و این نه تنها اقتدار آمریکا در جهان را تضعیف می کند، بلکه چه بسا راهی را به رقبای آمریکا نشان می دهد که چگونه سازمان ملل را در کشمکش‌های آینده جهان دور زده و به حاشیه برانند.
دیپلمات‌های بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترکی که دیشب پس از سخنان پامپئو منتشرشد گفتند: «ما از تمامی اعضای شورای امنیت می‌خواهیم تا از هر اقدامی که تنها به تعمیق شکاف در این شورا می‌انجامد، یا پیامدهائی جدی برای کارآیی آن دارد، پرهیز کنند.» آنها در بیانیه خود افزودند که «آمریکا توافق هسته ای را ترک کرده و حقی برای بکارگیری شروط آن ندارد. بنابراین ما نمی توانیم، از این اقدام [آمریکا] حمایت کنیم.»
رد قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در هفته گذشته در شورای امنیت نشان می دهد که این موضوع چگونه در سیاست انتخاباتی آمریکا در هم تنیده است: آقای پمپئو به سرعت تذکر داد که توافق هسته ای توسط مثلث «اوباما-کری-بایدن» طراحی و حاصل شده است.
وزیر امورخارجه آمریکا، با اقدام خود عملا گروهی از کشورها را که در شکل گیری برجام نقش داشتند، پراکنده کرد. از جمله این کشورها، چین و روسیه یعنی رقبای مهم آمریکا بودند که بر سر یک هدف مشترکِ نامعمول با آمریکا همکاری کردند تا ایران را دست کم تا سال ٢٠٣٠ از گردآوری مواد لازم برای ساخت بمب هسته ای باز دارند. در حال حاضر این توافق خراب شده است و ایران با جستجوی خرید اسلحه ، تانک و هواپیما ، تلاش می کند که مسکو و پکن را از ائتلاف بین المللی جدا کند.
آقای ترامپ و آقای پومپئو هر آنچه لازم است انجام می دهند تا دسترسی ایران به بازار تسلیحات را محدود کنند. از نظر منتقدان دولت آمریکا، این یک شکل غیرقابل دفاع از سیاست خارجی رئیس جمهوری آمریکاست که بر شعار امریکا نخست تأکید می کند.
جان آلترمان، کارشناس ژئواستراتژی و امنیت در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی واشنگتن، می گوید: «ترامپ و پمپئو، متحدان ما را می رانند تا علیه ما و در کنار دشمنان ما جاگیری کنند. این برای من غیر قابل تصور است که چطور آنان چنین نبردی را در سازمان ملل به عمد می بازند؟ البته آقای پمپئو، خود را برای اعلام پیروزی آماده می کند.»
ایران، تا مدت چهارده ماه پس از خروج آمریکا از برجام، همچنان به شروط آن پایبند مانده بود. سپس، هنگامی که اقتصادش آسیب دید و از برهم خوردن توافق کلافه شد، زیر فشارهایی داخلی، شروع به تجدید نظر در برخی از تعهدات خود در برجام کرد.
بریتانیا، فرانسه و آلمان که عمدتاً خواهان حفظ توافق اتمی هستند، برای جلوگیری از اعمال تحریم های بین المللی از سوی دولت ترامپ به ملاحظات قانونی متفاوتی در توافق هسته ای استناد می کنند.
دولت های اروپایی البته پیش از این در ماه ژانویه گذشته فرایند حل اختلاف را در چارچوب برجام به جریان انداخته اند و پیش از بازگشت تحریم ها، باید تکلیف این فرایند مشخص شود. گفتگو میان اروپا و ایران بدون تعیین مهلتی برای پایان آن، ادامه دارد. این باور وجود دارد که دیپلمات های اروپایی، این گفتگوها را تا پس از انتخابات ریاست جمهوری نوامبر آمریکا، ادامه خواهند داد. آنها امیدوار هستند، در صورت باخت دونالد ترامپ در انتخابات پیش رو، سیاست جدید دولت آمریکا بسوی توقف تحریم ها و پرهیز از در گیری متمایل شود.
اما آقای پمپئو منتظر نمانده است. او می گوید این توافق نامه به ایالات متحده اجازه می دهد بدون توجه به اینکه آمریکا از توافق خارج شده است، اقدام کند.
وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد آمریکا در مذاکرات اتمی با ایران در دوران اوباما در جلسه ای روز چهارشنبه در شورای آتلانتیک گفت که «آمریکا درجایگاهی نیست که بتواند تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند و بعید است بتواند اروپایی ها را در این راه متقاعد کند… آمریکا دارد به یک مشکل بسیار عظیم با متحدان خود دامن می زند.»
خانم شرمن اعلام کرد ایالات متحده اگر در برابر قدرت های جهانی، خصوصاً متحدان خود که بازگشت تحریم ها را رد می کنند، بایستاد، می‌تواند به اقتدار جهانی خود لطمه وارد کند و این یک مشکل بزرگ و بسیار مهم با ابعاد قابل توجه برای آمریکا خواهد بود.
دولت ترامپ پس از ارجاع یک اطلاعیه شش صفحه ای که روز پنجشنبه به دایان تریسیاها دانی ، رئیس دوره ای شورای امنیت تسلیم کرد، گفت که این تحریم‌ها پس از مدت ٣٠ روز دوباره علیه ایران بر می گردد. کارشناسان می گویند که جلوی این تحریم‌ها را فقط با قطعنامه شورای امنیت می توان گرفت که در آن ایالات متحده قدرت وتو کردن دارد.
در سازمان ملل متحد، آقای پومپئو تلاش کرد رویارویی در این خصوص را با متحدان آمریکا کوچک و بی اهمیت جلوه دهد. دیپلمات‌های دیگر این وضعیت را به نظام یخبندان جهان‌های موازی تشبیه کردند، که در آن ایالات متحده تأکید می کند که تحریم ها دوباره به کار افتاده است و سایر کشورهای جهان از تصدیق آن امتناع می ورزند. این موضوع می تواند سال ها اختلافات حقوقی در دادگاه های سراسر جهان به وجود آورد، زیرا شرکت‌ها و افرادی که با ایران تجارت می کنند، مجازات‌های اقتصادی را به چالش می کشند.
اما این امر مانع از ادعای دولت ترامپ نخواهد شد که تمام تلاش خود را برای از بین بردن توافق هسته ای با ایران انجام داده است.
این کشمکش، اتحاد غیرمحتملی را میان ایران و اروپا بوجود آورده است. تهران از این موقعیت استفاده کرد تا کارزار آمریکا برای منزوی کردن ایران را به خودش برگرداند. نماینده دائم ایران در سازمان ملل در این زمینه گفت: «آمریکا نباید شانس خودش را امتحان کند، چرا که نتیجه اش، یک تحقیر دیگر خواهد بود.»
از سوی دیگر نیکی هیلی ، نخستین سفیر دولت ترامپ در سازمان ملل ، این هفته در همایش گروه موسوم به اتحاد علیه ایران هسته ای گفت: «ما باید فشارها را بر آنها ادامه دهیم و ما می توانیم بر آنچه در سازمان ملل اتفاق می افتد، غلبه کنیم.»
شاهرخ بهزادی, رادیو فرانسه: