طبق نوشته ِ مورخان و محققان تاریخ دوران باستان و اعتقاد زرتشتیان، زرتشت (Zoroaster- Zarathustra- Zarathushtra Spitama- Ashu Zarathushtra- Zartusht) پنجم ماه دی در 77 سالگی درگذشت.
تصویری از زرتشت
Spitama نام پدر او بود. زرتشت که ششم فروردین به دنیا آمده بود، تنها پیامبری است که از میان آرین ها برخاست و «کردار نیک، پندار نیک، و گفتار نیک» را ندا داد و ترویج کرد تا پیروان آموزش های او بویژه ایرانیان با این منش پرورش یابند و بارآیند. زرتشت هیچگاه نگفت که از جانب خدا (اَهورامَزدا) مأمور هدایت بشر شده است. زرتشت خود را یک آموزگار خوبی ها و برحذرداشتن بشر از گراییدن به بدی ها می نامید و می گفت که گریز از بدی ها و پلیدی هاست که در بشر ایجاد احساس شادی و نیکبختی می کند و این احساس تا ابدیت در او باقی می ماند.
تا وفات زرتشت، تقریبا همه ایرانیان که غالبا میترائیست بودند به مَکتَب او گرویدند و آیین زرتشت در زمان ساسانیان، دین رسمی ایران اعلام شد و روحانیون زرتشتی در دستگاه حکومتی دارای منزلت ویژه شدند. آرین ها و ازجمله ایرانیان تنها مردم جهان باستان بودند که بُت پرست نبودند.
اَوِستا ـ کتاب زرتشت ـ در عین حال از قدیمی ترین نوشته های جهان و سند تمدنِ پیشرفته ایرانیان عهد باستان است. قطعات اوستا که در دوران هخامنشیان در کتابخانه های کاخهای سلطنتی نگهداری می شد به دست نظامیان اسکندر مقدونی نابود شدند. از آن پس این مطالب ـ از شعر و نثر در ذهن موبدان، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شد. بلاش یکم شاه اشکانی ایران در نوروز 76 میلادی از موبدان که به دیدار او رفته بودند با تاکید خواست که تا سال بعد (سال 77 میلادی)، ششم فروردین ـ زادروز زرتشت ـ اوستا باید جمع آوری، تکمیل و به او داده شود زیرا که پیر شده و عُمری از او باقی نمانده و می خواهد که این کار در دوران وی انجام شده باشد. بلاش یکم ازسال 51 تا سال 78 میلادی سلطنت کرد. وی قبلا دستور جمع آوری آموزشهای زرتشت را در یک مجموعه داده بود.
موبدان تا ششم فروردین سال 77 میلادی آنچه را که جمع آوری کرده بودند به صورت مَکتوب به بلاش دادند و گفتند که کار تکمیل مجموعه ادامه خواهد داشت. اوستا نزدیک به دو قرن بعد در دوران اردشیر پاپکان و به همّت «تنسر Tansar -Tonsar» روحانی ارشد وقت (موبدِ موبدان) تکمیل شد شامل348 فصل (بیش از میلیون کلمه) در 21 کتاب. در دوران شاپور دوم (ذولاکتاف) چند قطعه گمشده قبلی بر آن اضافه شد و چون به پارسی باستان (زبان اوستایی) بود بعدا بر آن تفسیر و راهنمایی نوشته شد که زَند (زند اوستا) نامیده می شود. با هدف تسهیل رجوع به مطالب، خلاصه اوستا تحت عنوان «خُرده اوستا» تدوین شده است. شرح این تحولات (تاریخچه اوستا) در کتاب «دین کرد» آورده شده است. زرتشت در عین حال یک شاعر و فیلسوف بزرگ بود.
زادروز زرتشت از دوران ساسانیان یک روز ملّی اعلام شد و بر ایام رسمی نوروز اضافه گردید. 9 دهه پیش (سال 1922) شورای عالی معارف (شورای عالی فرهنگ) به ریاست دهخدا، زادروز زرتشت را بر تعطیلات مدارس ایران افزود که بعدا دولت هم تعطیلات نوروزی ادارات را از سه روز به هفت روز افزایش داد زیرا که روز هفتم فروردین ماه، از عهد باستان روزی خوش یُمن و ویژه امضای قراردادها، رسیدن به توافق ها و سازش و تحکیم همبستگی ها بوده است.
بسیاری از اندیشمندان و شرق شناسان معاصر، آموزشهای اخلاقی زرتشت را راه حل مسائل بشر امروز به دست داده اند زیرا که همه این مسائل به علت زوال و انحطاط اخلاقیات به وجود آمده است. آموزش های زرتشت از قرن هفدهم میلادی مورد توجه خاص و تفسیر مورّخان، فلاسفه و جامعه شناسان بویژه اندیشمندان آلمانی بوده است که با افتخار از او یادکرده اند. طبق آمارهای منتشره، توجه به آموزش های زرتشت از نیمه دوم قرن 20 در گوشه و کنار جهان رو به افزایش بوده است.
مجسمه سفالی زرتشت که در 2 ـ 3 قرن پیش از میلاد در ناحیه ای در تاجیکستان امروز ساخته شده است
نوشیروان کیهانی زاده, مهمترین رویدادهای ایران و جهان