یکی از پایه‌های علوم سیاسی در کنار فلسفه و اندیشۀ سیاسی، جامعه‌شناسی، روش‌شناسی و روابط بین‌الملل؛ تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی می‌باشد. زمانی که من در اوایل دهۀ ۷۰، تدریسم را در دانشکدۀ حقوق آغاز کردم، درس تاریخ تحولات، در قالب ۸واحد، بصورت «الف» و «ب» در دو ترم متوالی تدریس می‌شد. ۴واحد نخست شامل مشروطه، تأسیس سلسلۀ پهلوی تا سقوط رضاشاه بود. چهار واحد بعدی، شامل تحولات ۳۷سالۀ پهلوی دوم می‌شد. در طی آن ۸واحد، تلاش می‌شد تا دانشجویان با تحولات مهم سیاسی و اجتماعی، از جمله جریانات فکری تاریخ معاصر ایران، آشنا شوند.
صادق زیباکلام
اما بنا بر دلایلی که مهم‌ترین آن «اسلامی کردن علوم انسانی» بود، درس تاریخ تحولات تقلیل پیدا کرد به دو واحد؛ تحت‌عنوان «تحولات سیاسی و اجتماعیِ عصر پهلوی». درعوض، نزدیک به ۴۵واحد درسی همچون
– اندیشۀ اسلامی۱
– اندیشۀ اسلامی۲
– اخلاق اسلامی
– تاریخ تحلیلی صدر اسلام
– تفسیر موضوعی قرآن
– سیاست و حکم‌رانی در قرآن و نهج‌البلاغه
– دیپلماسی در اسلام
– اندیشۀ سیاسی رهبران انقلاب اسلامی
– سیرۀ سیاسی پیامبر اعظم و ائمۀ معصومین(ع)
– کلیات فلسفۀ سیاسی اسلامی
– آشنایی با ارزش‌های دفاع مقدس
– مسائل سیاسی و اجتماعی و راهبردی دفاع مقدس
و از این‌دست دروس، جایگزین مباحث کلاسیک علوم سیاسی و مهم‌تر از همه، دروس تاریخ تحولات شدند.
این‌که محتوای این‌همه دروس اسلامی چه می‌باشند، قابل‌تأمل است. این‌که فارغ‌التحصیلان علوم انسانی در نتیجۀ آموزش این‌همه دروس اسلامی، چقدر به اسلامِ مطلوبِ حکومت نزدیک‌تر شده‌اند هم، قابل‌تأمل است. آنچه را با قطعیت بیشتری می‌توان گفت، فقدان اَسَف‌انگیز آشنایی دانشجویان رشتۀ سیاسی، و در کل، نسل‌های بعد از انقلاب، با تحولات مهم سیاسی و اجتماعی ایران معاصر است.
این بی‌اطلاعی را در نگاه سرشار از انزجار و بی‌تفاوتیِ نسل‌های بعد از انقلاب نسبت به تحولات سیاسی مهم ایران معاصر، از جمله خودِ انقلاب می‌توان مشاهده نمود. بسیاری از آنان، انقلاب را یک فاجعه می‌دانند که بیشترین مسئولیت آن‌هم متوجه روشنفکران و تحصیل‌کرده‌های جامعه قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از پی‌آمدهای اَسَف‌بارِ بی‌اطلاعی از تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر، رواج فرهنگ تئوری‌های توطئه می‌باشد.
بجای تلاش در فهم ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پدیده‌های سیاسی و اجتماعی، نسل‌های جدید، بدامان تئوری‌های توطئه پناه می‌برند. انقلاب را سناریوی غربی‌ها می‌دانند؛ بمنظور سرنگونی شاه و جلوگیری از پیشرفت‌های ایران.