آمارهای رسمی شرکای اصلی ایران حاکی از اوج‌گیری تجارت خارجی ایران در دوران ریاست جمهوری جو بایدن در آمریکا، از ژانویه سال ۲۰۲۱ است. به غیر از سوریه، چین تنها مشتری ثابت نفت ایران است.
بنا بر تازه‌ترین آمارهای گمرک جمهوری اسلامی صادرات غیرنفتی ایران در اولین ماه سال جاری خورشیدی رشدی “۸۰ درصدی” نسبت به فروردین ۱۳۹۹ داشته است.
گمرک ایران می‌گوید ، در فروردین ماه صادرات غیرنفتی به چین رشدی ۸۶ درصدی، به عراق رشدی ۶۶ درصدی، به امارات رشدی ۱۷ درصدی، به ترکیه رشدی ۱۴۹ درصدی و به افغانستان رشدی ۴۲ درصدی نسبت به ماه مشابه پارسال دارد.
این پنج کشور مهمترین مقاصد صادرات غیرنفتی کشور هستند. البته گمرک ایران برخی محصولات نفتی مانند بنزین، گاز مایع و گاز طبیعی را نیز در سبد صادرات غیرنفتی قرار می‌دهد.
گمرک جمهوری اسلامی آمارهای صادرات نفت خام را منتشر نمی‌کند، اما گزارش شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد، صادرات نفت ایران به چین در چهار ماه ابتدایی ۲۰۲۱ نسبت به دور مشابه پارسال بیش از دو برابر شده و به بالای ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
به غیر از سوریه، چین تنها مشتری ثابت نفت ایران است.
شرکای اروپایی
آخرین گزارش مرکز آمار ترکیه نیز نشان می‌دهد که واردات این کشور از ایران در سه ماهه ابتدایی ۲۰۲۱ بیش از دو برابر دور مشابه پارسال شده و به بیش از ۵۸۰ میلیون دلار رسیده است. صادرات ترکیه به ایران نیز با رشدی ۲۱ درصدی ۶۰۳ میلیون دلار شده است.
آمارهای گمرک روسیه حاکی از آن است که واردات این کشور از ایران در همین دوره زمانی ۱۴ درصد رشد داشته و به ۲۹۰ میلیون دلار رسیده و در همین مدت صادرات روسیه به ایران نیز با رشدی ۵۰ درصدی حدود ۶۱۵ میلیون دلار بوده است.
مرکز آمار اتحادیه اروپا (یورواستات) در تازه‌ترین گزارش خود که پنج‌شنبه ۳۰ اردیبهشت (۲۰ مه) منتشر کرد، گفته است که صادرات ایران به ۲۷ عضو این اتحادیه در سه ماهه ابتدایی سال بیش از ۱۲ درصد افت کرده و به زیر ۲۰۰ میلیون یورو رسیده، اما صادرات اتحادیه اروپا به ایران با رشدی ۴ درصدی به ۹۳۰ میلیون یورو رسیده است.
آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا است و سهمی بیش از ۴۰ درصدی در کل صادرات ۲۷ عضو اتحادیه اروپا به ایران دارد. بیش از یک سوم صادرات ایران به اتحادیه اروپا نیز راهی آلمان شده است.
شرکای شرقی
همزمان با مرکز آمار اتحادیه اروپا، گمرک چین نیز گزارشی جدید منتشر کرده است.
آمارهای رسمی گمرک چین نشان می‌دهد در چهار ماه ابتدایی سال جاری میلادی واردات این کشور از ایران نزدیک ۱۶ درصد افت کرده و به زیر ۲ میلیارد دلار رسیده، اما این گزارش می‌گوید در دوره یادشده هیچ نفتی از ایران نخریده است.
این در حالی است که هم آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها و رسانه‌های معتبر از جمله بلومبرگ، پلاتس و رویترز نشان از صادرات روزانه ۶۵۰ هزار بشکه‌ای نفت ایران به چین دارد و هم مقامات ایران طی ماه‌های گذشته از اوج‌گیری صادرات نفت کشور خبر داده‌اند.
رویترز می‌گوید بخش بزرگی از نفت ایران تحت نام دیگر کشورها، خصوصا عراق، امارات و عمان راهی چین می‌شود.
محمدجواد ظریف (چپ)، وزیر خارجه ایران و همتای چینی او در دیداری در تهران
آمارهای گمرکی چین نیز نشان می‌دهد واردات نفتش از این کشورها اوج گرفته است.
اگر صادرات غیرمستقیم روزانه ۶۵۰ هزار بشکه‌ای نفت ایران به چین را مد نظر قرار دهیم، ارزش این نفت در بازارهای جهانی طی چهار ماه ابتدایی سال نزدیک ۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
بدین ترتیب، در واقع صادرات واقعی ایران به چین حدود ۷ میلیارد دلار است و به سطح دوران قبل از تحریم‌ها رسیده است.
آمارهای وزارت اقتصاد هند نیز نشان می‌دهد، واردات سه ماهه ابتدایی ۲۰۲۱ این کشور از ایران نسبت به دور مشابه پارسال ۴۳ درصد رشد داشته و به ۱۱۳ میلیون دلار رسیده است. اما صادرات هند به ایران کمتر از نصف شده و به ۳۴۱ میلیون دلار سقوط کرده است.
کره جنوبی و ژاپن که در دوران قبل از تحریم‌های آمریکا از شرکای عمده تجارت خارجی ایران بودند، بعد از تحریم‌های آمریکا تجارت با ایران را به شدت کاهش داده‌اند و این کاهش کماکان ادامه دارد.
مجموع صادرات ژاپن و کره جنوبی به ایران در چهار ماه ابتدایی ۲۰۲۱ حدود ۶۳ میلیون دلار و کل وارداتشان از ایران روی‌هم‌رفته تنها ۱۳ میلیون دلار بوده است.
آنچه در آمارهای رسمی شرکای اصلی تجارت خارجی ایران (امارات، عراق و افغانستان گزارش جدیدی منتشر نکرده‌اند) دیده می‌شود، این است که تراز تجاری ایران با همه این کشورها منفی است؛ به عبارتی صادرات رسمی آنها به ایران بسیار بیشتر از وارداتشان از جمهوری اسلامی است.
چشم‌انداز افزایش صادرات ایران
صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش خود که اخیرا منتشر شد، می‌گوید کل صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات ایران در سال گذشته میلادی ۶۸ میلیارد دلار بوده که نسبت به دوران پیش از تحریم‌ها یک سوم کاهش یافته، اما انتظار می‌رود در سال جاری میلادی این رقم به ۸۵ میلیارد دلار افزایش یابد. علت اصلی این افزایش، رشد صادرات نفت کشور است.
با توجه به نتایج فعلی مذاکرات برجام که همه شرکا اذعان داشته‌اند، تقریبا شکی نیست که طی هفته‌های آینده یا آینده‌ای نزدیک تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی لغو خواهد شد و ایران دوباره قادر به صادرات نفت به مشتریانش خواهد شد.
با این حال، تجربه توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نشان می‌دهد حداقل ۹ تا ۱۲ ماه طول خواهد کشید که ایران بازارهای نفت خود را به صورت کامل احیا و روزانه ۲.۵ میلیون بشکه نفت صادر کند.
خبرگزاری رویترز و نشریه پلاتس هم پیش‌بینی کرده‌اند صادرات نفت ایران احتمالا در اواخر پاییز امسال به ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
چند پالایشگاه هندی و یک پالایشگاه اروپایی به رویترز گفته‌اند که آماده خرید نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها می‌شوند، اما از توافق هسته‌ای تا عملیاتی شدن لغو تحریم‌ها احتمالا چند ماهی طول خواهد کشید.
حتی اگر ایران بتواند در اواخر پاییز نیز صادرات نفت خود را به ۱.۵ میلیون بشکه در روز برساند، باز هم دولت با کسری بودجه نفتی مواجه خواهد شد، چرا که برای سال جاری خورشیدی صادرات روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت را در بودجه گنجانده است.
پارسال نیز دولت صادرات روزانه ۱.۵ میلیون بشکه نفت را در بودجه گنجانده بود که تنها یک پنجم آن محقق شد و در نتیجه نیز دولت مجبور به استقراض ۲۱۰ تریلیون تومان، معادل ۳۵ درصد از کل بودجه شد.
دویچه وله :