دوران ریاست جمهوری حسن روحانی امروز ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ به پایان رسید. واپسین روزهای او بیش از هر چیزی در تک و پاتک بی‌ثمر با رهبر جمهوری اسلامی گذشت در حالی که کشور غرق در کرونا و بی‌آبی است.
همزمان با پایان دولت دوازدهم خامنه‌ای تلاش می‌کند که دولت حسن روحانی را مسئول شکست توافق هسته‌ای (برجام) معرفی کند، در حالی که سخنرانی او در مورد «نرمش قهرمانانه» و صدور مجور برای مذاکرات هسته ای فراموش شدنی نیست.
البته روحانی نیز که سال‌ها در مکتب جمهوری اسلامی درس آموخته، حال وقتی که کار از کار گذشته سکوتش را شکسته و دست از تعارف برداشته است و حمله‌های آیت‌الله خامنه‌ای را با ضد حمله‌های سریع پاسخ می‌دهد. روز ۶ مرداد سخنان تحقیرآمیز آیت‌الله خامنه‌ای در آخرین نشست با حسن روحانی و اعضای هیئت دولت با کنایه‌های روحانی مواجه شد.
سایت رسمی آیت‌الله خامنه‌ای روز ۱۰ مرداد فیلم (نماهنگی) با عنوان «عبرت آیندگان» منتشر کرد که به طور گسترده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی انتشار یافت. در این فیلم بخش‌های تقطیع شده از جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام با حضور هاشمی رفسنجانی و سخنرانی‌های مختلف آیت‌الله خامنه‌ای وجود دارد که در مخالفت با رابطه با آمریکا و بی‌اعتمادی به مذاکرات برجام سخن می‌گوید. روحانی به فاصله کمی پس از انتشار این فیلم گفته که تمامی اقداماتش زیر نظر رهبر بوده است.
از سوی دیگر حملات پیاپی رهبر جمهوری اسلامی به آمریکا و مذاکرات هسته‌ای این باور را بوجود آورده که او به نوعی در حال زمینه‌سازی برای پایان دادن به مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا در وین است.
چه کسی باید از هاشمی و روحانی عبرت بگیرد؟
بخش عمده فیلم «عبرت آیندگان» مربوط به سخنرانی‌های مختلف رهبر جمهوری اسلامی است، اما نکته کلیدی این فیلم که در وبسایت آیت‌الله خامنه‌ای نیز بر آن تاکید شده بخش‌هایی از سخنان او و اکبر هاشمی رفسنجانی در ۲۰ فروردین ۱۳۹۱ در میان اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است. جلسه‌ای که به نوشته این وبسایت محتوای آن برای نخستین بار منتشر شده است.
فیلم با بخشی از سخنان آیت الله خامنه ای در آخرین نشست با حسن روحانی و اعضای هیئت دولت آغاز می‌شود او به عدم اعتماد به غرب و ارتباط با آمریکا اشاره می‌کند. پس از آن بخش‌هایی تقطیع شده از سخنرانی‌های آیت‌الله خامنه‌ای در مورد عدم خوشبینی به مذاکره پخش می‌شود. در یکی از این سخنرانی‌ها او می‌گوید: «یک وقتی یکی از روسای جمهور دوره‌های مختلف با من در جلسات مختلف در این مورد بحث‌های متعددی می‌کرد، بعد در شورای عالی امنیت ملی گفته بود فلانی استدلال‌هایی دارد که من جوابی برای آن ندارم.»
پس از آن دیدار علی خامنه‌ای با اعضای تشخیص مصلحت نظام پخش می‌شود که می‌گوید: «من استدلال‌هایی برای رد این نظر دارم.» و با اشاره دست به سوی هاشمی می‌گوید: «با ایشان جلسات متعددی صحبت کردم صدای آقای هاشمی در شورای عالی امنیت ملی ضبط شده که گفتند فلانی در این زمینه استدلال‌هایی دارد که ما جواب آن استدلال ها را نداریم.» و هاشمی می‌گوید: «بله من گفتم»
پس از نمایش قطعه‌های دیگری از سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی، بخش دیگری از جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام پخش می‌شود، هاشمی می‌گوید: «آقای روحانی یک چیری تهیه کرد، دو قائمه (ستون) که در آن منافع و ضررها را آورده بود. آیت‌الله خامنه‌ای می‌گوید: «ضرر ها نبود فقط منافع بود. آقای روحانی در یک ستون ۱۰-۱۵ منافع ذکر کردند شما خودتان هم چند تا اضافه کرده بودید به خط شریف خودتان.» هاشمی می‌گوید: «یک بخش کوچک هم ضررها بود.»
فیلم با سخنرانی‌های آیت آلله خامنه ای با همان مضمون ادامه می‌یاید و نهایتا با سخنان او در آخرین نشست با روحانی و اعضای هیئت دولت و این جمله به پایان می‌رسد که «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد.»
«جواب خدا با من»
اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان سیاستمداری عملگرا شناخته شده. او هم در بهبود مناسبات با همسایگان و کشورهای عربی و اسلامی توانست تاثیرگذار باشد و هم به دنبال توسعه مناسبات با قدرت های جهانی به ویژه آمریکا و نظام بین‌المللی بود. شماره بهار فصلنامه مطالعات بین المللی در سال ۱۳۹۱ مصاحبه‌ای از او منتشر کرد که گفته بود که پیش از درگذشت آیت الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری‌اسلامی، در نامه‌ای از او خواسته بود که در زمان حیات خود «مساله رابطه با آمریکا» را حل کند. هاشمی به تلاش‌هایش در زمینه عادی سازی روابط با آمریکا را در زمان رهبری آیت‌الله خامنه‌ای نیز ادامه داد.
سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در مورد جلسات مختلف و بحث‌های متعددی که با هاشمی رفسنجانی در مورد مذاکره با آمریکا داشته در خاطرات هاشمی رفسنجانی نیز آمده است. جعفر شیر علی نیا در کتاب «زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی» از قول هاشمی آورده است: «زمان ریاست‌جمهوری، آقای روحانی، مشاور من و رئیس شورای عالی امنیت ملی بود. نظر او هم مثل من است که ما باید مسئله‌مان را با آمریکا حل کنیم. آقای روحانی برای منافع و ضررهای این کار دو ستون درست کرده بود. من بر آن اساس و نظر، و ضمن این که خودم هم نظراتی داشتم و اضافه کردم، رفتم و با آقا صحبت کردم» (ص ۶۷۵).
در ادامه آمده است: «خیلی بحث کردیم. یکی – دو ساعت بحث کردیم (در باره آمریکا) و به نتیجه نرسیدیم. معمولا وقتی با ایشان اختلاف داشته باشم، نهایتا نظر ایشان را برای خودم حجت می‌دانم. چون ایشان رهبر هستند و حق اظهار نظر قاطع دارند. همین الان هم همین‌طور است. من گفتم نمی‌توانم حرف دیگری به شما بزنم و فقط مسئل ما و خداست. بالاخره در روز قیامت از من و شما می‌پرسند چرا این همه ضرر و مشکلات برای نظام و مسلمانان ایجاد شد. اگر این‌ها را بر عهده می‌گیرید، من دیگر حرفی ندارم. ایشان گفتند: بله، جواب خدا با من باشد.»
این خاطره در فیلمی از هاشمی در کانال تلگرامی «پایگاه اطلاع رسانی خانه موزه آیت الله هاشمی رفسنجانی» توسط خود او نقل شده که پس انتشار فیلم «عبرت آیندگان» در روز ۱۱ مرداد منتشر شد.
مذاکرات تحت هدایت رهبر بود
باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا برای عادی سازی روابط و حل و فصل اختلافات از جمله بحران پرونده اتمی ایران به آیت‌الله خامنه‌ای چند نامه نوشت. این تماس‌ها تا پایان دوره دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ادامه داشت و به برقراری مذاکرات پنهانی معاونان وزارت خارجه ایران و آمریکا در عمان انجامید. رهبر جمهوری اسلامی در جلو صحنه مذاکره با آمریکا را تقبیح می‌کند و همان زمان در پشت صحنه به دنبال مذاکره است و مسئولیت شکست را نیز متوجه مسئولین می‌داند. اما گویی حسن روحانی در آخرین روزهای دولت تصمیم گرفته صحنه‌سازی آیت الله خامنه ای را بر هم بزند.
روحانی روز ۱۱ مرداد و در آخرین روز دولت دوازدهم در نشست با مدیران ارشد دولت گفت که برداشتن هفت قطعنامه خطرناک علیه ملت ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد کار آسانی نبود.» او گفت همه خسته و مایوس می شدند اما «بنده همواره نسبت به موفقیت مسیر تعامل سازنده و مذاکره بر اساس آن اطمینان داشتم و بالاخره نیز این مسیر به ثمر نشست و قطعنامه ۲۲۳۱ خط بطلانی بر هفت قطعنامه خطرناک علیه ملت ایران کشید.»
او بر خلاف سخنان و فیلم اخیر سایت آیت الله خامنه ای مبنی بر مخالفت او با مذاکرات، به نقش پر رنگ رهبر جمهوری اسلامی پافشاری کرد و گفت: «مذاکرات تحت هدایت مقام معظم رهبری و به پشتوانه حضور و حمایت مردم به ثمر رسید.»
روحانی با وجود فیلم اخیر سایت آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر مخالفت او با مذاکرات، به نقش پر رنگ او پافشاری کرد و گفت: «مذاکرات تحت هدایت مقام معظم رهبری و به پشتوانه حضور و حمایت مردم به ثمر رسید.»
روحانی با دفاع از عملکرد خود افزوده است که «در مذاکره و تعامل هر دو طرف به دنبال رسیدن به موفقیت صددرصدی هستند اما طبیعی است که هیچ‌یک به این هدف نخواهند رسید.»
روحانی در سخنان خود بار دیگر به نقش آیت الله خامنه ای اشاره کرد و گفت که او تاکید کرده بود که دولت با جهان تعامل گسترده و سازنده داشته باشد. او رهبر جمهوری اسلامی را مسئول هدایت تیم مذاکره کننده معرفی کرد و گفت دولت در همان ماه‌های نخست «با هدایت‌های مقام معظم رهبری کاری عظیم و بزرگ انجام داد.»
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به خروج آمریکا از برجام گفت که «دولت تدبیر و امید تحت جنگ تمام عیار اقتصادی به فعالیت خود ادامه داد.» روحانی با اشاره به شرایط سخت اقتصادی و تخریب های مخالفان دولت بار دیگر پای آیت الله خامنه ای را به میان کشید و تاکید کرد «مقام معظم رهبری به بنده گفتند که شما فرمانده جنگ اقتصادی هستید اما فرماندهی بدون سرباز و تجهیزات بودم!» و افزود «اما هیچ‌گاه فکر نمی‌کردم با وجود اینکه کاملا در چارچوب‌های تعیین شده از سوی مقام معظم رهبری عمل کردیم باز هم نتوانیم تحریم‌ها را رفع کنیم.»
روحانی در نطق تلویزیونی شبانگاهی خود عملکرد دولتش را در مورد آبان ۹۸ افتخارآمیز خواند و گفت: «افتخار می‌کنم هیچ تنشی در دولتم بیش از ۱ هفته طول نکشید و ۷ ـ ۸ ماه نشد.»
همزمان نشریه اخبار داخلی سپاه با اشاره به فیلم «عبرت آیندگان» از خصومت آمریکا علیه ایران نوشت و از روحانی به دلیل پیش از این گفته بود: «اگر مصوبه مجلس نبود، ما در اسفند ۹۹ توافق کرده بودیم!» انتقاد کرد. این نشریه نوشت: «توافقی که آقای روحانی از آن صحبت می‌کند، تحریف واقعیت‌ها و تاریخ و یقیناً فاقد ارزش‌های عملی ثابت و پایدار برای ایران بوده است.»
حسن روحانی روز ۱۱ مرداد در حالی از ریاست جمهوری خداحافظی کرد که بسیاری از وعده های او محقق نشد. او در جلسه آخر دولتش گفت: اگر عیب و نقصی داشتیم از مردم پوزش می‌خواهیم. با وجود این، در نطق تلویزیونی شبانگاهی خود عملکرد دولتش را در مورد آبان ۹۸ افتخارآمیز خواند و در پاسخ به این سوال که شما با این سابقه امنیتی آیا نمی‌توانستید در برخورد با وقایعی مثل آبان بهتر عمل کنید گفت: «افتخار می‌کنم هیچ تنشی در دولتم بیش از ۱ هفته طول نکشید و ۷ ـ ۸ ماه نشد.»
هر چند رهبر جمهوری اسلامی و اصولگرایان تندرو روحانی را برای تلاش برای مذاکره با غرب (که از نگاه بسیاری تنها کار درست دولت او بوده) مایه عبرت و قابل سرزنش می‌دانند، اما به نظر می رسد آنچه که او را از چشم افکار عمومی انداخته نه این کار، که بدعهدی‌ها، سرکوب‌ها و فسادهایی بود که در دولت او همراه با موج تحریم و کرونا جامعه را درنوردید و این مقطع از تاریخ ایران را به یکی از غمبارترین روزگاران آن بدل کرد. ناراضیان از حسن روحانی زیادند، هر کس به دلیلی.
زیتون ـ یلدا امیری: