بعضی از این آرامگاه‌ها سند تاریخی دارند و برخی دیگر تنها در اعتقادات مردمی ریشه دارند
بنا بر اعلام سازمان اوقاف و امور خیریه ایران، از ۱۲۴ هزار پیامبری که بنا بر برخی روایات اسلامی از سوی خداوند برای هدایت بشر برگزیده شدند، ۳۳ نفر داخل مرزهای کنونی ایران مدفون‌اند.
در روایت‌های اسلامی آمده است که خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر در زمین مبعوث کرد. روایات دیگری از هشت هزار تن هم سخن گفته‌اند. در قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، از ۲۶ پیامبر نام برده شده است که اغلب از برگزیدگان بنی‌اسرائیل‌اند. انس بن مالک از پیامبراسلام چنین نقل کرده است: «من به دنبال هشت هزار پیامبر مبعوث شدم که چهار هزار تن از آنان، از بنی‌اسرائیل بودند.» با این ارقام عجیب نیست که مزارهای منسوب به پیامبران در ایران نیز عمدتا از آن پیامبران بنی‌اسرائیلی باشند؛ از جمله مهم‌ترین آن‌ها دانیال نبی.
در طول تاریخ و در کشاکش منازعات، خاورمیانه منطقه‌ای است که بنا بر روایات، عمده پیامبران آنجا زیسته‌اند و ایران نیز به‌عنوان کشوری امن پذیرای بسیاری از مهاجران و پناهندگان بوده است.
شاید یهودیان را بتوان اولین گروه پناهندگان مذهبی دانست که در زمان امپراتوری کوروش هخامنشی به این منطقه جغرافیایی آمدند؛ در آن زمان بسیاری از یهودیان برای حفظ جان خود به این سرزمین پهناور پناه آوردند.
اسناد رسمی جمهوری اسلامی درباره پیامبران مدفون در ایران چه می‌گوید؟
بر اساس اسنادی که سازمان اوقاف و امور خیریه ارائه داده، آرامگاه ۳۳ تن از پیامبران در ۱۵ استان ایران واقع است. سازمان اوقاف در جمهوری اسلامی ایران را نهاد ریاست‌جمهوری اداره می‌کند و رئیس این نهاد به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد و تایید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، منصوب می‌شود.
بنا بر اسناد این نهاد، به تفکیک استان در استان آذربایجان شرقی سه پیامبر، اصفهان و سمنان هر کدام پنج پیامبر، در تهران، خراسان رضوی، خراسان شمالی، زنجان، لرستان و مرکزی هر کدام یک، استان‌های فارس، همدان، خوزستان، مازندران و گلستان دو و در استان قزوین چهار پیامبر الهی مدفون‌اند.
مقبره‌های منسوب به پیامبران در سراسر دنیا از هند تا آسیای میانه و حتی کشورهای عربی پراکنده‌اند که منابع مستند و معتبری ندارند. در ایران نیز هنوز صحت انتساب این مزارها به صورت علمی و تاریخی بررسی نشده است.
سام و لام
به اعتقاد مردم سمنان، دو فرزند نوح به نام‌های «سام» و«لام» در مکانی حوالی سمنان دفن شده‌اند. مقبره آنان در بالای کوه بلندی در ۱۸ کیلومتری شمال شرقی مرکز استان سمنان واقع است.
خالد نبی
این مزار در ۹۰ کیلومتری شهرستان گنبدکاووس قرار دارد. در نزدیکی مزار این پیامبر، گورهایی است که بر آن‌ها نمادهایی مانند آلت تناسلی مردان وجود دارد که مورد توجه گردشگران است.
قدمت یادگارهای موجود در بلندی‌های خالد نبی و سنگ مزارهای ستونی آن به قبل از میلاد مسیح می‌رسد.
دیوید استروناخ، باستان‌شناس و متخصص آثار باستانی در ایران و عراق، بر اساس تحقیقات خود معتقد است که در سنگ قبرها هیچ مفهوم جنسی وجود ندارد. از نظر او نوع سنگ قبرها شبیه شخصیت‌هایی‌اند که کلاه ایمنی یا عمامه بر سر دارند و سنگ قبرهای به شکل پستان زنان در واقع تجسم انسانی با سلاح‌اند.
البته مشابه این سنگ قبرها متعلق به دوران پس از مسلمان شدن ترکمن‌ها نیز وجود دارد و به اعتقاد برخی محققان، این سنگ قبرها هم مربوط دوره بعد از مسلمان شدن ترکمن‌های سلجوقی است.
قیدار نبی
در شهر خدابنده استان زنجان پیامبری دفن است که گفته می‌شود در تورات و کُتب تاریخی از او به‌عنوان جانشین اسماعیل نبی یاد شده است.
روایت است که اسماعیل ۱۲ پسر داشته و بزرگ‌ترین آنان، قیدار، پس از وفات اسماعیل در ۱۳۰ سالگی و دفن او در حجر، جانشین پدر شده است.
مزار قیدار نبی در شهر خدابنده استان زنجان در دامنه کوه قیدار واقع است که حرم، صحن و مسجد جامع دارد.
بقعه قیدار نبی را بلغار خاتون، همسر غازان خان مغول، درسال ۷۱۹ قمری بازسازی کرد.
کوروش هخامنشی
مقبره‌ای که در دشت مرغاب (پاسارگاد) به نام مقبره مادر سلیمان معروف است، اکنون مردم و بسیاری از کارشناسان آرامگاه کوروش هخامنشی و بسیار قابل احترام می‌دانند. مقبره کوروش بزرگ در منطقه‌ای به نام پاسارگاد در استان فارس کنار جاده اصلی اصفهان- شیراز واقع است.
بسیاری از مفسران تاریخ کوروش را ذوالقرنین پیامبر می‌دانند که در قرآن هم به نام او اشاره شده است.
یادآور می‌شویم که ذوالقرنین بودن کورش قطعی نیست؛ علاوه بر آن، درباره اینکه آیا ذوالقرنین پیامبر بوده است یا صرفا بنده‌ای صالح نیز اختلاف نظر وجود دارد.
دانیال نبی
دانیال نبی یکی از پیامبران معروف معاصر کوروش هخامنشی و داریوش اول بوده است. گفته می‌شود او یکی اشراف‌زاده‌های یهودی بوده که نبوکدنصر او را اسیر و در بابل زندانی کرده است.
شش شهر مدعی‌اند که از آرامگاه دانیال میزبانی می‌کنند و معروف‌ترین آن‌ها شوش در جنوب غربی ایران است.
حیقوق نبی
حیقوق نبی هم از پیامبران بنی‌اسرائیل است. گفته می‌شود او حدود سال۷۰۰ قبل از میلاد زندگی می‌کرده و نگهبان معبد بزرگ یهودیان در اورشلیم بوده است. حیقوق هشتمین نبی از ۱۲ نبی صاحب کتاب در عهد عتیق است.
از زمان و مکان تولد حیقوق اطلاعات دقیقی در دست نیست.
آرامگاه حیقوق در تویسرکان همدان است. گفته می‌شود که مزار منسوب به او در تویسرکان به طور اتفاقی در دهه ۳۰ خورشیدی شکافته شد و پس از نمایان شدن جسد سالم او، اهمیت این مکان دوچندان شد.
بر اساس اعتقادات مردمی، مقبره بسیاری از پیامبران در ایران است. بعضی از این آرامگاه‌ها سند تاریخی دارند و برخی دیگر تنها در اعتقادات مردمی ریشه دارند. داستان بسیاری از این آرامگاه‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است، اما جزئیات مکتوب و دقیقی از زندگی این پیامبران که گفته می‌شود در ایران و سایر کشورها مدفون‌اند، در دست نیست.
عبدالرحیم ملازاده، یکی از عالمان اهل سنت که در لندن زندگی می‌کند، در پاسخ به این سوال که آیا می‌شود به صحت انتساب این قبرها اعتماد کرد، می‌گوید که هیچ یک از این مزارها سند تاریخی درستی ندارند. در واقع در منابع معتبر تاریخی نیز هیچ اطلاعات در مورد زندگی آن‌ها و شرایط مرگ و محل دفنشان ارائه نشده است و همیشه کانون اختلاف نظر مورخان بوده است.
جدا از سندیت تاریخی، این مکان‌ها در ایران به شکل زیارت‌گاه و مناطق دیدنی درآمده و در برخی موارد بر تجارت و کسب‌وکارهای محلی و گردشگری تاثیر فراوانی داشته‌اند و سالانه میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی فارغ از اینکه در گور پیامبری خفته است یا نه از این مکان‌ها بازدید می‌کنند.