مسئولانی که به هر دلیل، در واردات واکسن قصوری داشتند باید پاسخگوی شرایط کنونی کشور باشند
طبق آمار رسمی که وزارت بهداشت ایران منتظر کرده است، تاکنون نزدیک به ۱۱۰ هزار نفر از مردم ایران براثر کرونا کشته شده‌اند، اما به نظر می‌رسد این آمار خطاهای زیادی دارد و تعداد قربانیان کرونا بسیار بیشتر از اعداد اعلامی وزارت بهداشت است، بسیاری از مرگ‌ها به دلیل ایست قلبی و یا کمبود تخت بیمارستانی و … نیز در نهایت به دلیل کرونا اتفاق افتاده است و ازاین‌رو این مرگ‌ها در اغلب شرایط به‌عنوان مرگ کرونایی ثبت نمی‌شوند. برای راستی‌آزمایی این عدد نگاهی دقیق‌تر به آمار ثبت‌احوال کشور انداخته و با ادعاهای مقامات جمهوری اسلامی مقایسه کردیم.
تنها در سال ۱۳۹۹ تعداد قربانیان کرونا در ایران حدود ۱۱۷ هزار نفر بوده است
چقدر قربانی دادیم؟
برای آنکه تعداد قربانیان کرونا را اندازه بگیریم، نگاهی به آمار مرگ‌ومیر کشور در سال‌های پیش از کرونا و سال‌های پس از آن انداختیم و از این طریق برآوردی از آمار مرگ‌ومیر بر اثر کرونا به دست آوردیم. به طور خلاصه به نظر می‌رسد تعداد قربانیان کشور بر اثر کرونا بیش از ۲۰۰ هزار نفر و حدود دوبرابر آمار اعلامی دولت است. البته پیش از بررسی این آمار باید این نکته را بگوییم که بررسی آمار مرگ و میر در یک سیستم پیچیده می‌تواند با خطاهایی همراه باشد. به عنوان مثال پر شدن بیمارستان‌ها می‌تواند منجر به مرگ بیماران دیگر به دلیل کاهش سطح مراقبت‌ها شود و از طرفی دیگر کاهش و قرنطینه‌های بین شهری می‌تواند منجر به کاهش مرگ و میر جاده‌ای باشد. از این رو این تاثیرات به دلیل آنکه به صورت غیرمستقیم ناشی از بیماری کرونا است، جزو اثرات بیماری کرونا بیان شده است.
در سال‌های گذشته چه میزان مرگ و میر داشتیم؟
بررسی آمار مرگ و میر طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد میزان مرگ و میر کشور در حدود ۳۷۰ هزار نفر سالانه قرار دارد و حول این عدد نوسان می‌کند. به عنوان مثال میزان مرگ در سال ۹۴ حدود ۳۶۶ هزار نفر، در سال ۹۵ حدود ۳۶۹ هزار نفر، در سال ۹۶ حدود ۳۷۳ هزار نفر، در سال ۹۷ نیز برابر حدود ۳۷۲ هزار نفر بوده است. بر طبق اطلاعاتی که سازمان ثبت احوال ایران منتشر کرده است، پیش از کرونا در کشور ایران به طور متوسط روزانه ۱۰۰۰ نفر مرگ ثبت می‌شد. این عدد در سال ۹۸ رشد اندکی داشته و به عدد ۳۹۱۳۷۸ نفر رسید که احتمالاً بخشی از آن تحت تأثیر شیوع کرونا در دو ماه آخر سال ۹۸ و بخشی از آن ناشی از نوسان مرگ‌ومیر طبیعی در کشور است. اثر واقعی کرونا و افزایش مرگ‌ومیر از بررسی آمارهای مرتبط با سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به دست می‌آید که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
بررسی آمار سال ۱۳۹۹
تعداد قربانیان کشور در سال ۱۳۹۹ برابر با ۵۰۷۵۱۱ نفر بوده است. این عدد نسب به سال ۱۳۹۷ که کرونایی در کشور وجود نداشت به معنی رشد ۳۶.۵ درصدی آمار مرگ در کشور است. این عدد نسبت به سال ۹۸ نیز رشد نزدیک به ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد! اگر بخواهیم تعداد مرگ بر اثر کرونا را مشخص کنیم و عدد ۳۹۰ هزار مرگ را عدد طبیعی برای مرگ کشور در نظر بگیریم، تنها در سال ۱۳۹۹ تعداد قربانیان کشور بر اثر کرونا در حدود ۱۱۷ هزار نفر بوده است!
بررسی آمار سال ۱۴۰۰
آمار مرگ‌ومیر کشور در سال ۱۴۰۰ نشانه‌های بسیار بدتری به دست می‌دهد. تعداد مرگ‌های کشور در ۲۳ هفته ابتدایی سال به عدد ۲۴۴۳۳۰ نفر رسیده است! این عدد نشان از رشد نزدیک به ۵۰ درصدی آمار مرگ‌ومیر کشور می‌دهد که به معنی یک بحران انسانی در کشور است. اگر تعداد مرگ‌ومیر در کشور را در حدود ۳۹۰ هزار نفر در نظر بگیریم، تعداد مرگ طبیعی در ۲۳ هفته ابتدایی سال در حدود ۱۷۲ هزار نفر تخمین زده می‌شود، با این حساب برآورد می‌شود در حدود ۷۲ هزار نفر نیز در ۲۳ هفته اول سال ۱۴۰۰ بر اثر کرونا درگذشته‌اند.
تعداد قربانیان واقعی کرونا چقدر است؟
با بررسی آمار سال ۱۳۹۹ می‌توان به این نتیجه رسید که در حدود ۱۱۷ هزار نفر بر اثر کرونا فوت کرده‌اند، این عدد در ۲۳ هفته ابتدایی سال ۱۴۰۰ نیز در حدود ۷۲ هزار نفر است. با فرض کشته شدن حدود ۱۰ هزار نفر در سال ۹۸، تخمین زده می‌شود تاکنون حدود ۲۰۰ هزار نفر بر اثر کرونا فوت کرده‌اند که این عدد در حدود ۰.۲۵ درصد از جمعیت کشور است.
کمترین میزان زاد و ولد بعد از انقلاب؟
شمار زاد و ولد در کشور طی سال‌های اخیر کاهش قابل توجه‌ای داشته است که البته پیش از کرونا نیز اثر آن دیده می‌شد. تعداد تولدها عموماً در نیمه ابتدایی سال بیشتر است اما طبق برآوردها تعداد تولد از ۱ میلیون و ۳۶۶ هزار نفر در سال ۹۷ به عدد ۱ میلیون و ۱۱۹ هزار نفر در سال ۹۸ و ۱ میلیون و ۱۱۴ هزار نفر در سال ۹۹ رسیده است. برآوردها نشان می‌دهد احتمالاً در سال جاری تعداد تولدها برای اولین‌بار بعد از انقلاب به کمتر از ۱ میلیون نفر برسد! این اتفاق باعث می‌شود برای اولین‌بار بعد از انقلاب میزان رشد جمعیت کشور به حدود ۰.۵ درصد برسد که نشان از توقف رشد جمعیت کشور می‌دهد.
پیامدهای جمعیتی
با کاهش شدید رشد جمعیت در کشور و البته مرگ بسیاری از افراد بالای ۶۰ سال، کشور ایران برای اولین‌بار بعد از انقلاب به مرحله رشد جمعیتی نزدیک به صفر رسیدن و احتمالاً در سال‌های آتی نیز تعداد تولدهای کشور به بالای ۱.۵ میلیون نفر در سال نرسد. این اتفاق نشان از یک تغییر بزرگ در فرایند اقتصادی ایران می‌دهد. از طرفی باتوجه‌به پیر شدن جمعیت، تعداد پایین تولد می‌تواند زنگ خطری برای کشور باشد که بخش مهمی از جمعیت آن در آستانه غیرفعال‌شدن هستند. ازاین‌رو طی ۴۰ تا ۵۰ سال آینده این کاهش سریع تعداد تولدها می‌تواند کشور را به طور کامل در یک بحران فرو ببرد.
کاهش سریع تولدها البته روی دیگری نیز دارد، افرادی که در سال‌های اخیر بچه‌دار شده‌اند، با فرض ثبات کشور، احتمالاً امکانات بیشتری در اختیار فرزندان خود قرار دهند. زیرساخت‌های آموزشی و تفریحی کشور برای سالانه ۱.۵ میلیون تولد توسعه‌یافته است و رسیدن تعداد تولدها به کمتر از ۱ میلیون نفر به معنی خالی بودن بخش مهمی از این زیرساخت‌هاست، ازاین‌رو احتمالاً امکانات آموزشی و تفریحی بیشتری در اختیار این گروه از افراد قرار گیرد.
واکسیناسیون دیرهنگام چه میزان به کشور لطمه وارد کرد؟
رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی دی ماه سال گذشته‌اش گفت: «ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی به کشور ممنوع است. اگر آمریکایی‌ها توانسته بودند، واکسن درست کرده بودند، وضعیت خودشان این‌گونه نبود. به اینها اعتماد و اطمینان هم نیست. گاهی اینها می‌خواهند روی ملت‌های دیگر امتحان کنند. البته من به فرانسه هم خوش‌بین نیستم چون سابقه ورود خون‌های آلوده را داریم» [۱]
پیامدهای انسانی
برخی همین دستور را در به تأخیر افتادن واردات واکسن به کشور مؤثر می‌دانستند ازاین‌رو تأخیر در واکسیناسیون عمومی کشور در بهار را نیز تحت تأثیر این دستور می‌دانستند. از ابتدای می تاکنون بنا به آمار رسمی در حدود ۳۸ هزار نفر بر اثر کرونا درگذشته‌اند، درصورتی‌که ادعا شود واکسیناسیون سریع می‌توانست نیمی از این عدد را کاهش دهد، شاید نزدیک به ۲۰ هزار نفر از قربانیان کشور در این فاصله کاهش پیدا می‌کرد.
پیامدهای اقتصادی
بنا بر آماری که انتهای سال ۹۸ منتشر شد، هر روز تعطیلی کشور رقمی در حدود ۲۴۵۸ میلیارد تومان برای کشور خسارت ایجاد می‌کند، درصورتی‌که تعطیلی‌های تابستان امسال را برای کرونا در نظر بگیریم، شهر تهران و البرز یک‌بار از روز سه‌شنبه تا یک شنبه هفته بعد (از این ۶ روز ۲ روز پنج شنبه و جمعه و تقریبا کشور تعطیل بود)[۲] و یک‌بار کل کشور از روز دو شنبه تا روز شنبه هفته بعد از آن تعطیل بودند (از این ۶ روز ۳ روز تعطیل رسمی بود). با یک حساب سر انگشتی می‌توان گفت کشور ایران تنها از جانب تعطیلات رقمی در حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است. این البته شامل قرنطینه و کاهش شدید درآمد توریسم، هتل و مسافرت‌های بین جاده‌ای نمی‌شود و درصورتی‌که این موارد را حساب کنیم عدد بسیار بیشتر است و شاید تا ۱ میلیارد دلار نیز برسد.
تاخیر در تزریق منابع صندوق ذخیره
یکی از مشکلاتی که حسن روحانی با آن دست به گریبان بود، دست خالی و تحریم‌های جهانی بود. در شرایطی که کشور تحت شدید‌ترین‌تحریم‌های جهانی قرار داشت، حسن روحانی در نامه‌ای به رهبری خواستار تامین ۱ میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی برای موضوع کرونا بود، اما رهبر انقلاب ۱۱ روز پس از این نامه با برداشت منابع موافقت کرد. [۳] اما همین میزان نیز بعد از گذشت چندین ماه از تایید رهبری تخصیص پیدا نکرد. آخرین اطلاعات در شهریور سال گذشته نشان می‌دهد منابع صندوق به صورت کامل برای کرونا هزینه نشده است. [۴]
چه خواهد شد؟
باتوجه‌به این که در دولت ابراهیم رئیسی واکنش‌ها به سمتی رفته است که هرچه سریع‌تر واکسیناسیون همگانی انجام شود و تاکنون نیز بیش ۳۳ میلیون دوز واکسن زده شده است، به نظر می‌رسد از ابتدای مهرماه و با تزریق نزدیک به ۴۵ میلیون دوز واکسن تا پایان شهریور، تب کرونا تا حد خوبی کاهش پیدا کند. شاید زمان پایان قرنطینه در کشور و عادی شدن وضع کشور را پاییز سال جاری بدانیم. این در واقع نزدیک به ۳ ماه دیرتر از روند عادی‌سازی زندگی در جهان است. در واقع مردم ایران به دلیل تأخیر در واکسیناسیون نه‌تنها قربانیان بسیار بیشتری دادند، بلکه تا ۳ ماه دیرتر نیز به روند عادی زندگی برخواهند گشت که خود این عامل نیز در رضایت مردم ایران از زندگی بسیار تأثیرگذار است.
مسئولانی که به هر دلیل، در واردات واکسن قصوری داشتند باید پاسخگوی شرایط کنونی کشور باشند.
[۱]https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-۳۷۲۹۱۱۶
[۲] https://tejaratnews.com/%d۸%aa%d۸%b۹%d۸%b۷%db%۸c%d۹%۸۴%d۸%a۷%d۸%aa-%d۸%aa%d۹%۸۷%d۸%b۱%d۸%a۷%d۹%۸۶
[۳] https://www.bbc.com/persian/iran-۵۲۱۸۹۴۶۹
[۴] https://www.alef.ir/news/۳۹۹۰۶۱۶۱۲۵.html