«فرصت ایران تمام شده است»
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ۲۵ مهر در نشست غیرعلنی مجلس در مورد مذاکرات هسته‌ای با غرب توضیحاتی به نمایندگان داد. یک نماینده مجلس در مصاحبه با خبرگزاری فارس، متعلق به سپاه، به بخشی از سخنان او اشاره کرده و گفت که امیرعبداللهیان خواستار «حسن نیت» و «اقدام جدی» آمریکا قبل از آغاز مذاکرات شده است. پیش از این امیرعبداللهیان از آمریکا خواسته بود برای نشان دادن حسن نیت ۱۰ میلیارد دلار اموال ایران را آزاد کند.
مقامات آمریکایی و اروپایی در ماه‌های اخیر بارها خواستار بازگشت جمهوری اسلامی به مذاکرات شده و هشدار دادند که ایران فرصت زیادی ندارد. انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات احیای برجام، ۲۲ مهر در سفر به تهران با علی باقری، معاون سیاسی وزارت خارجه دیدار کرد، دلیل این سفر «اضطراری بودن» از سرگیری گفت‌وگوها عنوان شد. به دنبال این سفر، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که فرصت ایران تمام شده است.
نشریه پولیتیکو، ۲۵ مهر به نقل از مقام‌های اروپایی نوشت که هیئت اتحادیه اروپا اعلام کرده دولت رئیسی برای بازگشت به مذاکرات احیای توافق هسته‌ای متعهد نشد و آمادگی مشارکت در مذاکرات را ندارند.
چرا این خبر مهم است؟
شش دور مذاکرات احیای برجام در دولت روحانی برگزار شد. مذاکرات به خواست رهبر جمهوری اسلامی متوقف و ادامه آن به دولت رئیسی محول شد. مقامات دولت قول بازگشت به مذاکرات دادند، اما نه تنها بازگشتی به میز مذاکرات نشد بلکه خواسته‌هایی مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد آمریکا آن ها را نخواهد پذیرفت. سرنوشت مذاکرات و تحریم‌هایی که سفره مردم ایران را کوچک کرده نامعلوم است. حکومت نیز با وجود دور زدن تحریم‌ها و قوانین بین‌المللی کار چندانی از پیش نبرده و می‌داند که تا وقتی این استخوان لای زخم است، ثباتی در کار نیست.
وضعیت کنونی حاصل اولویت‌بندی متناقض آیت‌الله خامنه‌ای و اطرافیان اوست که تعیین‌کننده سیاست کشور هستند و بقیه قوای نظام از جمله دولت ابزار اجرایی هستند. اولویت اصلی آیت‌الله خامنه‌ای در «گام دوم انقلاب»، پیشبرد پروژه «تمدن بزرگ اسلامی» است که نفوذ منطقه‌ای، برنامه موشکی و تبدیل شدن به قدرت هسته‌ای بخشی از آن است. خامنه‌ای دشمن غرب است اما تحریم‌ها را نمی‌خواهد، در مقابل کشورهای غربی می‌خواهند جمهوری اسلامی حکومتی نرمال باشد و بلندپروازی‌های آیت‌الله خامنه‌ای را بر نمی‌تابند. تعلل در مذاکرات، مطرح کردن شروط نامتعارف و پیشبرد برنامه هسته‌ای، در راستای ایجاد اهرم فشار در مذاکرات است تا غرب به موضوع هسته‌ای بسنده کند.
چه گفته شد؟
علیرضا سلیمی عضو هیات رئیسه مجلس گفت که امیرعبداللهیان در نشست غیر علنی مجلس درباره مذاکرات گفته که سیاست جمهوری اسلامی «اقدام در برابر اقدام و عمل در برابر عمل» است و آمریکایی‌ها باید «حسن نیت و صداقت» نشان دهند و حتما «اقدامی جدی قبل از مذاکره» انجام دهند، او نقل کرد که «بنای تهران آن است که مذاکره را از زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، دنبال کنند نه موارد دیگر را».
سلیمی به نقل از وزیر خارجه جمهوری اسلامی این ادعای عجیب را مطرح کرد که «جمهوری اسلامی مسیر مذاکرات را از اقتصاد کشور جدا خواهد کرد» امیرعبداللهیان در مورد نوع تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته که ما به قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها که در مجلس یازدهم تصویب شد، عمل خواهیم کرد، او افزوده که این قانون دست مذاکره‌کنندگان را باز کرده است.
پیش از این علی باقری در دیدار با انریکه مورا، جمهوری اسلامی را «بازیگری مسئول در عرصه بین‌المللی» دانست و افزود: «در مورد اراده واقعی آمریکا برای انجام تعهداتش تردید جدی وجود دارد.» او از بی‌عملی طرف‌‌های اروپایی نیز سخن گفت.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز ۲۳ مهر گفت: «من درک می‌کنم که دولت جدید برای مطالعه پرونده و تکمیل تیم مذاکره کننده به زمان نیاز دارد، اما این زمان دیگر به پایان است و اکنون زمان بازگشت به مذاکرات فرا رسیده است».
کمی عمیق‌تر؛ منافع ملی در تضاد با غرب ستیزی آقا
سازش با غرب از نگاه رهبر جمهوری اسلامی، برقراری روابط نیست، بلکه راهی برای کمتر کردن فشار تحریم است. پس از امضای برجام، روحانی موضوع برجام ۲ و ۳ را مطرح کرد که برنامه‌هایی برای بهبود روابط با غرب بود. از همان زمان علی خامنه‌ای وارد جنگ سردی با روحانی شد، سپاه تحت امر آیت الله خامنه‌ای کارشکنی و تشنج در رابطه ایران و غرب را آغاز کرد. روحانی ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ گفت: «دیدیم چکار کردند؛ آمدند چگونه شهرهای زیرزمینی نشان دادند تا برجام را به هم بزنند؛ روی موشک شعار نوشتند تا برجام را به هم بزنند؛ برای اینکه ما نتوانیم ۱۰۰ درصد استفاده کنیم».
اما جنگ سرد میان آیت‌الله خامنه ای و حسن روحانی هرگز پایان نیافت، روحانی در خلاف جهت برنامه «گام دوم انقلاب» رهبر جمهوری اسلامی حرکت کرده بود، در بیانیه گام دوم راه‌حل رسیدن به یک اقتصاد قوی در «راستای دستیابی به تمدن بزرگ اسلامی» ایجاد «اقتصاد مقاومتی» عنوان شده، این بیانیه به «تحرک جدید نهضت بیداری اسلامی»، «گسترش حضور قدرتمندانه سیاسی جمهوری اسلامی در غرب آسیا و بازتاب وسیع آن در سراسر جهان سلطه» می‌پردازد و تاکید دارد که «در مورد آمریکا حل هیچ مشکلی متصور نیست و مذاکره با آن جز زیان مادی و معنوی محصولی نخواهد داشت.»
غرب و متحدانش در منطقه اما این تمدن و نفوذ شیعی را نمی‌پذیرند، توافق هسته‌ای بهانه‌ای برای مطرح شدن موضوعاتی مثل برنامه موشکی، شبهه نظامیان و نفوذ منطقه‌ای است. به همین دلیل جمهوری اسلامی به دنبال داشتن دست برتر در مذاکرات است. جمهوری اسلامی سعی دارد با اتلاف وقت، گذاشتن شروط غیر منطقی و تصویب قانون در مجلس برای پیشروی در برنامه هسته‌ای و هراس‌افکنی نسبت به برخورداری از توان تسلیحاتی اتمی، امتیاز مورد نظر را به دست آورد تا بازگشت به برجام سقف خواسته‌های غرب باشد.
در مقابل اروپا و آمریکا با اطلاع از این سیاست خواسته‌های جمهوری اسلامی را نمی‌پذیرند. امیرعبداللهیان از آمریکا مطالبه «حسن نیت» و «اقدامی جدی قبل از مذاکره» می‌کند، حسن نیتی که در مورد آن گفت: «١٠ میلیارد دلار پول بلوکه‌شده ما را آزاد کنند تا به‌عنوان پالس مثبت تلقی کنیم و زودتر به میز مذاکره برگردیم» و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پاسخ داد: «در صورت درخواست بیشتر یا ارائه چیز کمتری از سوی ایران، این مذاکرات با موفقیت همراه نخواهد بود».
وزیر خارجه جمهوری اسلامی از قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها تشکر می‌کند. قانونی که به تولید اورانیوم فلزی و غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم غیرمجاز و عدم دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات اتمی منجر شد. پیش از بسیاری از مقامات غربی اعلام کرده اند که ایران در زمینه مذاکرات احیای توافق هسته‌ای وقت‌کشی می‌کند و همزمان برنامه هسته‌ای خود را توسعه می‌دهد تا ابزاری برای فشار در مذاکرات داشته باشد.
بازخوانی رفتاری رهبر جمهوری‌اسلامی نشان می‌دهد او در رویارویی‌ها تا لبه پرتگاه می‌رود اما در آخرین لحظات ترمز را می‌کشد و جلوی سقوط نظام را می‌گیرد. ابراهیم رئیسی، رییس جمهور نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی در راستای وفاداری به او همواره در مورد مذاکرات موضعی دو پهلو گرفته و مدیران دولت مذاکرات را تا لبه پرتگاه به تعویق می‌اندازند تا شاید رهبرشان بتواند گام دوم جاه‌طلبانه خود را به قیمت سفره‌های خالی مردم و انزوای ایران بردارد.
زیتون ـ یلدا امیری: