روسای دانشگاه‌های کشور معتقدند بودجه فعلی که در اختیار دارند صرفا کفاف حقوق و دستمزد کارکنان را می‌دهد و در مسائل دیگر با مشکل بودجه مواجهند.
اقتصاد ایران روزهای پرالتهابی را پشت سر می‌گذارد؛ بازگویی داستان تحریم‌ها و مدیریت‌های مضرتر از تحریم و تصمیم‌های اشتباه اقتصادی، تکراری تلخ است. تورم و رکود حکمفرما در جامعه و کسری بودجه دولت و ادارات دولتی هم شاه بیت غزل اقتصاد ایران است؛ اما عواقب و پیامدهای این وضعیت نسبتا آشفته اقتصادی به تدریج‌خود را در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد.
شاید صحبت از اقتصاد فکرها را به سمت جیب‌های خالی ببرد؛ اما بدتر از آن هم وجود دارد. تقریبا هیچ حوزه‌ای نیست که از آسیب‌های اقتصادی در امان مانده باشد. گرانی مرغ و تخم‌مرغ و … سقوط بورس تنها یک روی سکه است، رویی که مردم با آن درگیرند و آن را لمس می‌کنند و متاسفانه روی دیگر سکه دیده نمی‌شود که اتفاقا هم آینده کشور در گرو همین روی سکه است که نه دیده و نه گفته می‌شود.
خبر نبود بودجه در دانشگاه‌های دولتی کشور لابلای افزایش قیمت خودرو و پیاز سیب‌زمینی گم شده و خطرناک‌تر از کسری بودجه همین بی‌توجهی‌ها به چنین نهاد مهمی است. دانشگاهی که قرار بود انسان‌ساز باشد، قرار بود فرهنگ‌ساز باشد، قرار بود آینده‌ساز باشد این روزها محتاج پرداخت دستمزد کارکنان خود است. این وضعیت تا جایی پیش رفته که رئیس دانشگاه بین‌المللی قزوین که معتقد است «کمبود بودجه بر همه مسائل موثر است؛ می‌گوید: «برای مثال حقوق و مزایای کارکنان که ابتدا موظف به پرداخت آن هستیم یا پول آب و برق و گاز اگر پرداخت نشود، قطع خواهد شد.»
همین چند وقت پیش بود که بین اظهارنظرهای مختلف مسئولان برای بازگشایی دانشگاه یا ادامه آموزش آنلاین، رئیس یک دانشگاه با انتشار نامه‌ای عنوان کرد بودجه لازم برای اداره امور دانشگاه وجود ندارد؛ رئیس سابق دانشگاه ارومیه در این نامه خطاب به وزیر علوم هشدارهای جدی نسبت به وضعیت فعلی بودجه دانشگاه‌ها می‌دهد؛ «دانشگاه ارومیه عملا با پرداخت ۳۰ درصد همسان‌سازی، ۸۵ درصد بودجه خود را به حقوق مختص نموده، اجرای بخش دوم و ویژه همسان‌سازی، این رقم را به بیش از ۹۵ درصد می‌رساند. این در حالی است که برای حضوری نمودن ۱۲ هزار دانشجو با توجه به تورم بالا و افزایش قیمت اقلام تغذیه مبلغ بسیار زیادی برای یارانه این بخش مورد نیاز است.»
درست همان موقع که وزیر علوم حرف از ایجاد معاونت فناوری و نوآوری و حمایت از پژوهش و دانشگاه جامعه‌محور می‌زد تک‌تک روسای دانشگاه‌ها در گفت‌وگو با ایسکانیوز از ناتوانی‌شان در پرداخت حقوق و دستمزدهای کارکنان خبر می‌دادند. رئیس دانشگاه فرهنگیان می‌گوید: «برای پرداخت حقوق اساتید درآمدی ندارد و از محل فروش اموال هم نمی‌تواند پرداخت کند؛ چون در واقع ملکی ندارد.»
دانشگاه‌های دولتی کشور ورشکسته‌اند و با این وضعیت توان ادامه مسیر را ندارند
واقعیت این است که دانشگاه‌های دولتی کشور ورشکسته‌اند و با این وضعیت توان ادامه مسیر را ندارند؛ شاید اگر مانند ایران خودرو و سایپا شرکتی اقتصادی بودند زیان‌های انباشته‌شان با عدد و رقم قابل حساب و کتاب بود اما وضعیت فعلی دانشگاه‌ها زیان در آینده است. به قول رحیم حب نقی رئیس سابق دانشگاه ارومیه «با این وضعیت بودجه خداوند به دولت و دولت به دانشگاه‌ها کمک کند؛ هزینه‌های دانشگاه‌ها بسیار بالا رفته است.»
چرا بازگشایی دانشگاه‌ها به تعویق می‌افتد؟
پشت پرده ادامه آموزش مجازی و عدم بازگشایی دانشگاه شاید در همین کسری بودجه است. روسای بسیاری از دانشگاه‌های کشور معتقد و معترفند که توان تامین غذا و بازگشایی سلف و خدمات‌دهی خوابگاهی به همه دانشجویان را ندارند و بیشتر تمایل دارند فقط دانشجویان دکتری و تحصیلات تکمیلی برای آموزش حضوری در دانشگاه حضور پیدا کنند. محمدمهدی علویان‌مهر رئیس دانشگاه صنعتی شیراز هزینه تمام‌شده هر وعده غذایی برای دانشجویانی که در دانشگاه حضور دارند را حدود ۴۰هزارتومان اعلام و تشریح کرد: اگر قرار باشد دانشجوها در دانشگاه حضور داشته باشند، نمی‌توان از بیرون غذا تهیه کرد.
رئیس دانشگاه صنعتی نوشیروانی به صراحت می‌گوید: «بازگشایی دانشگاه با این بودجه امکان‌پذیر نیست. از جهات مختلف مانند تامین رفاهیات دانشجو که حداقل آن سلف است افزایش قیمت فاحشی در غذاها به‌وجود آمده است و عملا من تا جایی که اطلاع دارم هیچ دانشگاهی پیدا نمی‌شود که بتواند هزینه‌های سلف را از محل اعتباراتی که تابه‌حال اختصاص یافته، تامین کند.»
از گفته روسای دانشگاه اینطور برمی‌آید که با توجه به اینکه جمعیت دانشجویان کارشناسی بیشتر از تحصیلات تکمیلی است گویا بودجه فعلی کفاف آنها را نمی‌دهد. رئیس دانشگاه صنعتی شیراز می‌گوید؛ «در حال حاضر تعداد کل دانشجویان خوابگاهی ما حدود ۸۰ تا۱۰۰ نفر هستند؛ در صورتی که اگر قرار باشد ۶۰۰ تا ۸۰۰ نفر در دانشگاه حضور داشته باشند، تهیه غذا از چنین مسیری برای دانشجویان امکان‌پذیر نیست. در مهرماه۱۳۹۸ قرارداد سلف سرویس حدود ۳میلیارد تومان در سال بود؛ ولی در حال حاضر برآورد روی مرز ۱۳میلیارد تومان است. چیزی نزدیک به بیش از ۴برابر.»
خوابگاه‌های موجود کافی نیست؛ نه توان مالی برای ساخت خوابگاه جدید وجود دارد، نه بودجه‌ای برای اجاره کردن ساختمان. با وجود تورم سرسام‌آور درمواد غذایی تامین غذا مشکل است. همانطور که حسین خنیفر رئیس دانشگاه فرهنگیان وضعیت ساختمان‌های دانشگاه را اینگونه تشریح می‌کند: «حدود ۷۰ درصد ساختمان‌های دانشگاه فرهنگیان با یک‌میلیون مترمربع و ۹۸پردیس مرکزی در ۳۱استان فرسوده هستند. سال ساخت این ساختمان‌ها به ۵۰سال قبل انقلاب برمی‌گردد؛ ۳۰درصد ترمیم ساختمان‌های دانشگاه انجام و ساختمان‌های جدید ساخته شد؛ اما کافی نیست.»
با وجود چنین وضعی مشخص نیست تا کی می‌توان بازگشایی دانشگاه را به تعویق انداخت. واکسیناسیون تکمیل شده کرونا فروکش کرده و دیر یا زود باید درهای دانشگاه را به روی دانشجویان باز کرد؛این سوال مطرح است که درصورت ازسرگیری آموزش حضوری دانشگاه‌ها چگونه می‌خواهند منابع مالی خود را تامین کنند.
بودجه پژوهشی دستگاه‌های اجرایی در حد پذیرایی جلسات هم نیست و مبلغ بسیار اندکی است
بدون اغراق می‌توان ادعا کرد دانشگاه از مسیر خود خارج شد و با این وضعیت هیج ماموریتی نمی‌توان برای دانشگاه‌ها در نظر گرفت؛ رئیس دانشگاه تمام فکر و انرژی خود را برای بودجه‌ای می‌گذارد که بتواند صرفا کارمندان خود را راضی‌نگه دارد؛ استاد فکر معیشت است و اینکه آیا همسان‌سازی حقوق اعمال می‌شود. دانشجو فکر نمره است و پاس شدن امتحانات برای گرفتن مدرک. در این وضعیت دانشگاه می‌توان انتظار داشت گفتمان‌ساز یا انسان‌ساز و به طور کلی نهادی مطلوب برای تربیت نیروی انسانی ماهر و مدیر آینده باشد؟ چطور می‌توان انتظار پژوهش‌های اثرگذار از چنین دانشگاهی داشت؟ همانطور که در کشورهای توسعه‌یافته پژوهش‌های دانشگاهی پشتوانه حل مشکلات جامعه است.
رئیس دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل هم اذعان دارد که «هزینه‌های درنظرگرفته‌شده برای فعالیت‌های پژوهشی اصلا مناسب نیست و باید اصلاح درستی صورت گیرد. درواقع تجهیزات و انجام کارهای پژوهشی بسیار گران است.»
جالب این است که سرپرست دانشگاه رازی کرمانشاه می‌گوید: «بودجه پژوهشی دستگاه‌های اجرایی در حد پذیرایی جلسات هم نیست و مبلغ بسیار اندکی است.»
پژوهش و فرهنگ، مرغ و گوشت نیست که بتوان به راحتی نسخه حذفش را از سفره‌ها پیچید. ماهیت دانشگاه پژوهش است، نمی‌توان پژوهش را از سفره حذف کرد؛ اصل دانشگاه فرهنگ‌سازی است دانشگاه بستر کارآفرینی و مهارت آفرینی است هر کدام ازینها از سفره دانشگاه حذف شود دانشگاه حذف می‌شود. امروز که مدیران دانشگاهی کشور معترفند که هیچکدام از اینها وجود ندارد یعنی دانشگاهی عملا وجود ندارد.
ایسکانیوز