«محمد مخبر»، معاون اول رییس جمهوری ایران در همایش سفرای جمهوری اسلامی گفته در یک موردی که ایران می‌خواسته است تجهیزات تولید واکسن کرونا از چین بخرد، با این که مشخص بوده که منابع مالی آن کدام هستند، به دلیل تحریم‌ها جلوی آن گرفته شده اما سرانجام سفیر جمهوری اسلامی در چین لوازم تولید واکسن را به عنوان اسباب خانه‌اش، به ایران انتقال داده است. 
محمد مخبر بالاترین مقام جمهوری اسلامی است که به قاچاق کالا توسط سفرای جمهوری اسلامی اشاره می‌کند.
تبعات حقوقی و دیپلماتیک این اقدامات چیست؟
سخنان خبرساز مخبر؛ معاون اول رییس جمهوری چه گفته است؟
«محمد مخبر»، معاون اول رییس جمهوری ایران گفته است وسایل ساخت واکسن به دلیل تحریم‌های ایالات متحده قابل انتقال به ایران نبوده اما «محمد کشاورز زاده»، سفیر جمهوری اسلامی ایران در چین این وسایل را به عنوان اسباب خانه‌اش به ایران فرستاده است.
این گفته او در یکی از رسانه‌های ایرانی منتشر اما حذف شده و خود محمد مخبر هم گفتهبهتر بوده این موضوع را بر زبان نمی‌آورده است.
امتیازات دیپلماتیک سفرا برای نقل و انتقال شخصی چیست؟
سفرا به عنوان ماموران دیپلماتیک، از حقوق و مزایایی برخوردارند که وارد کردن و خارج کردن موارد مرتبط با ماموریت رسمی آن‌ها از آن جمله است. سفرا از این حق برخوردارند تا وسایل مورد نیازی که برای انجام ماموریت رسمی نیاز دارند، بدون پرداخت عوارض گمرکی و سایر مالیات‌های مرسوم و بدون بازرسی‌ها از گمرک محل ماموریت ترخیص کنند.
به غیر از مصونیت نامه‌ها و اسناد دیپلماتیک و لوازم مورد نیاز آن‌ها از بازرسی و پرداخت مالیات‌های گمرکی، ماموران دیپلماتیک همانند سفیر جمهوری اسلامی در چین از تفتیش لوازم شخصی هم معاف هستند؛ یعنی به غیر از لوازم محل ماموریت، لوازم مورد نیاز زندگی سفیر و اعضای خانواده‌اش را هم نمی‌توان تفتیش کرد و برای آن مالیات در نظر گرفت.
آیا امکان تفتیش وسایل سفرا وجود دارد؟
معافیت از تفتیش صرفا شامل مدارک مورد نیاز دیپلمات و لوازم مورد نیاز او و خانواده‌اش می‌شود اما انتقال اشیا و لوازمی که طبق قانون دولت میزبان ممنوع باشند، مشمول معافیت نیستند و در صورتی که ظن چنین اقدامی وجود داشته باشد، بسته‌های دیپلمات با حضور ماموران سفارت‌خانه میهمان یا نماینده رسمی او قابل تفتیش و بررسی است.
دولت‌های میزبان به طور عمومی از تفتیش حتی وسایل مورد شک و شبهه دیپلمات‌های خارجی، خصوصا مامورانی در سطح سفرا به دلیل رعایت نزاکت سیاسی و احترام میهمان خود تا جایی که حاکمیت ملی آن‌ها در خطر نباشد، خودداری می‌کنند اما بازرسی از این وسایل به طور قانونی ممکن است.
آیا چین در جریان دور زدن تحریم‌های ایالات متحده توسط سفیر ایران در کشورش بوده است؟
به نظر می‌رسد دولت چین با توجه به نوع روابط خود با جمهوری اسلامی، از بازرسی وسایل محمد کشاورز زاده، سفیر جمهوری اسلامی ایران در پکن خودداری می‌کرده و برخلاف این که تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی را اجرا می‌کند، از اعمال فشارهایی مانند تفتیش وسایل سفیر جمهوری اسلامی پرهیز داشته است.
این وضعیت به محمد کشاورززاده فرصت داده است تا وسایل ساخت واکسن را که به گفته محمد مخبر، شرکت سازنده آن به دلیل تحریم‌های ایالات متحده، به اتباع جمهوری اسلامی نمی‌فروخته، به نحوی که حتما دور زدن تحریم است، خریداری کند و در اقدامی خلاف قراردادهای دیپلماتیک و نزاکت سیاسی مامور میهمان، آن را به عنوان وسایل و اسباب زندگی شخصی خود از خاک چین خارج و وارد ایران کند.
احتمال بسیار زیاد وجود دارد که سفیر جمهوری اسلامی در چین یا سایر سفرای ایران در دیگر پایتخت‌ها کالاهای تحریمی دیگری، از جمله کالاهایی که می‌توان از آن‌ها استفاده دو منظوره کرد را با دور زدن تحریم‌ها خریداری کرده و با سوءاستفاده از مصونیت دیپلماتیک خود، آن‌ها را به ایران فرستاده باشند.
کالاهای دو منظوره به کالاهایی گفته می‌شود که هم برای اهداف صلح‌آمیز و هم برای اهداف نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آیا ایالات متحده می‌تواند به سوء استفاده از مزایای دیپلماتیک برای دور زدن تحریم‌ها واکنش نشان دهد؟
ایالات متحده امریکا تاکنون به اقدامات علنی برای جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها علیه ایران با سوءاستفاده از مزیت‌های دیپلماتیک یا قاچاق کالا توسط سفرای جمهوری اسلامی دست نزده است. احتمالا از این به بعد، فشار بیشتری بر کشورهای میزبان، خصوصا دولت‌هایی که روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی دارند، وارد خواهد کرد تا از قاچاق کالا به این شکل و نقض تحریم‌ها جلوگیری کند.
مقام‌های امریکایی در موارد گذشته با اطلاع از اقدامات علنی سفرای جمهوری اسلامی، مثل تلاش برای گرفتن اعتبار و وام بانکی یا متقاعد کردن تولیدکنندگان کالاهای حساس یا با فناوری پیچیده، جلوی امضای نهایی این قراردادها را گرفته بودند. آن‌ها از جمله جلوی فعالیت «بانک کلون» در چین که یک بانک ظاهرا چینی اما با سرمایه‌گذاری ایرانی برای دور زدن تحریم‌های مالی و بانکی بوده است را با اطلاع‌رسانی به دولت میزبان گرفته‌اند.
آیا چین می‌تواند به سوءاستفاده سفیر ایران از مزایای دیپلماتیک در کشورش واکنش نشان دهد؟
احتمال این که بسته‌های ارسالی از سفارت جمهوری اسلامی ایران در چین از این پس مورد نظارت و دقت بیشتری قرار بگیرد و یا مقام‌های چینی خواستار بازرسی آن شوند هم‌اینک بیش از گذشته وجود دارد که این به نوبه خود کیفیت دیپلماسی جمهوری اسلامی و موقعیت بین‌المللی دیپلمات‌های آن را نشان می‌دهد.
در یک واکنش شدیدتر، ممکن است دولت چین از محمد کشاورز زاده بخواهد به طور خودخواسته به ماموریت خود در پکن خاتمه دهد یا با اعمال محدودیت، از جمله ممانعت شرکت‌ها و موسسات چینی از همکاری با او، سفیر جمهوری اسلامی را در موقعیتی قرار دهد که مجبور به کناره‌گیری شود. از این بابت، دور از انتظار نیست که در هفته‌های آتی اعلام شود ماموریت محمد کشاورز زاده در پکن پایان یافته و او عازم تهران شده است.
آیا سوء استفاده از مصونیت دیپلماتیک در جمهوری اسلامی مسبوق به سابقه است؟
جمهوری اسلامی با سوءاستفاده از مصونیت‌های دیپلماتیک، تاکنون دست به اقداماتی زده که نه تنها اعتبار ماموران خود را نزد دولت میزبان پایین آورده بلکه به وجهه بین‌المللی ایرانیان صدمه زده است.
«اسدالله اسدی»، نفر سوم سفارت جمهوری اسلامی در وین، پایتخت اتریش در صدد بمب‌گذاری در گردهمایی مخالفان سیاسی در پاریس بوده و به همین اتهام به عنوان اولین دیپلمات ارشد در جهان محکوم به زندان کیفری شده است.
سال‌ها پیش از آن، «منوچهر متکی»، سفیر وقت جمهوری اسلامی در ترکیه به دلیل آدم‌ربایی مکرر ماموران سفارت، «عنصر نامطلوب» شناخته و از ترکیه اخراج شد. «سلطان قابوس»، پادشاه فقید عمان نیز با اعزام نماینده خود به تهران، به «اکبر هاشمی رفسنجانی»، رییس جمهوری وقت گفته بود یکی از ماموران سفارت جمهوری اسلامی در مسقط در صدد ترور یکی از میهمانان خارجی او بوده است.
«هادی سلیمان پور»، سفیر جمهوری اسلامی در آرژانتین هم بابت اتهام بمب‌گذاری در مقر یهودیان در آن کشور تحت تعقیب بین‌المللی و حتی مدتی برای استرداد در بریتانیا در بازداشت بوده است. حالا به سیاهه قتل، آدم‌ربایی و بمب‌گذاری، قاچاق کالا هم اضافه شده است.
دیپلمات‌های هیچ دولت دیگری همانند جمهوری اسلامی در جهان دست به چنین رفتاری نمی‌زنند و با موقعیتی این چنین خفت‌زده روبه‌رو نیستند.
فرامرز داور – ایران وایر: