همزمان با اذعان روسیه و طرف‌های غربی از جمله اتحادیه اروپا و آمریکا به حصول پیشرفت‌هایی در جریان مذاکرات هسته‌ای با ایران در وین، چین همچنان به عنوان شریک تجاری «محتاط» جمهوری اسلامی بیشتر ترجیح می‌دهد تا با ایفای نقش پشت پرده به حصول توافق نهایی با ایران کمک کند.
وانگ کون، مذاکره‌کننده ارشد چینی هر چند با احتیاط بیشتری نسبت به میخائیل اولیانوف، همتای روسی خود، نسبت به انتشار توییت‌ها و بیانیه‌های مطبوعاتی در مورد روند گفتگو‌های هسته‌ای در وین اقدام می‌کند ولی در رسانه‌های چینی بارها بر نقش «منحصر به فرد و سازنده» کشورش در این گفتگوها و تشویق آمریکا به ازسرگیری مذاکرات با ایران تاکید کرده و از تلاش‌های پشت پرده کشورش برای به نتیجه رسیدن این گفتگوها در اسرع وقت سخن گفته است.
چنان که وانگ کون با کنار گذاشتن تنش‌ها با واشنگتن بر سر رقابت‌های تجاری و اختلاف‌ها بر سر تایوان و دریای چین، ساعت‌ها با رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران، در وین مذاکره کرده تا مسیر نجات توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را هموار کند.
اما چین در جریان تلاش برای احیای برجام و لغو تحریم‌های ایران از سوی ایالات متحده به دنبال چه هدف یا اهدافی است؟
هر چند چین مهمترین شریک تجاری ایران است و ارزش تجارت دو جانبه این دو کشور پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ روندی صعودی به خود گرفت و در سال ۲۰۱۷ با رشد ۲۰ درصدی به ۳۷.۲ میلیارد دلار رسید ولی این رقم با وجود حیاتی بودن برای ایران، کمتر از ۱ درصد از کل تجارت خارجی چین را شامل می‌‌شود.
با این حال، شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین به فاصله کوتاهی پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ عازم ایران شد و در جریان این سفر ۱۷ سند همکاری بین دو کشور به امضا رسید و بنیان سند همکاری ۲۵ ساله دو کشور گذاشته شد.
همچنین طی سفر رئیس کل وقت بانک مرکزی ایران به چین، پس از اجرایی شدن برجام، یک توافق برای گشایش خط اعتباری و تامین مالی طرح‌های عمرانی ایران به رقم ۱۰ میلیارد دلار میان دو کشور امضا شد و موسسات مالی چین با اعطای حدود ۳۵ میلیارد دلار تسهیلات مالی به ایران موافقت کردند.
اما در پی خروج آمریکا از برجام در مه سال ۲۰۱۸، شرکت ملی نفت چین(CNPC) که سهم ٣٠ درصدی در بزرگترین قرارداد امضا شده پس از برجام برای توسعه ۴.۸ میلیارد دلاری فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی ایران داشت، به همراه توتال فرانسه ایران را ترک کرد. همزمان شرکت‌های خودروسازی چینی که بازار ایران را در میان تردید‌های رقبای فرانسوی و کره‌ای نشانه گرفته بودند، به دلیل ترجیح ادامه همکاری با خودروسازان خارجی، توسعه بازارهای جدید و استفاده از سرمایه‌گذاران آمریکایی، تولید و حضور خود را کاهش دادند.
مطابق آمار رسمی سازمان سرمایه‌گذاری خارجی ایران، مجموع سهم چین از سرمایه‌گذاری خارجی ۸.۲ میلیارد دلاری جذب شده در دوره اجرایی شدن برجام تا پیش از خروج آمریکا از آن، حدود ۱ میلیارد دلار بوده که نزدیک به رقم سرمایه‌گذاری آلمان و یک سوم ارزش سرمایه‌گذاری اسپانیا در ایران بوده است.
همچنین با تن دادن اکثر شرکت‌ها و بانک‌های چینی به تحریم‌های آمریکا، ارزش تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۰ بدون احتساب تجارت غیررسمی نفت به ۱۶ میلیارد دلار سقوط کرد که پایین‌ترین حد در ۱۶ سال گذشته بود.
با این وجود، داده‌های شرکت کپلر(شرکت ردیابی نفتکش‌ها) نشان می‌دهد که چین در سال ۲۰۲۱ بیش از ۳۲۴ میلیون بشکه نفت خام از ایران و ونزوئلا وارد کرده که این رقم در مقایسه با سال ۲۰۲۰ حدود ۵۳ درصد افزایش یافته و به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ رسیده است. بنا بر ادعای منابع خبری بین‌المللی، خریداران چینی در فاصله بین ماه‌های اوت تا اکتبر سال گذشته میلادی، روزانه حدود ۶۰۰ هزار بشکه نفت ایران را با قیمت پایین‌تر از نرخ بازار و تحت عنوان نفت صادراتی عمان، امارات متحده عربی و مالزی وارد کرده‌اند؛ وارداتی که در دوره اجرایی شدن برجام حداکثر به ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بود. با این حال، حجم تجارت رسمی دو کشور در سال ۲۰۲۱ همچنان پایین‌تر از ۱۹ میلیارد دلار بود.
گمرک چین، همزمان با انتشار اخبار غیررسمی در مورد تسهیل فروش نفت ایران از سوی آمریکا، روز چهارشنبه و برای نخستین بار از دسامبر سال ۲۰۲۰ از ثبت رسمی تحویل این محموله حدود ۱.۸ میلیون بشکه‌ای نفت خام ایران خبر داد.
بنابراین، برخی کارشناسان معتقدند که یکی از هدف‌های اصلی شریک تجاری محتاط ایران از تلاش‌های پشت پرده برای تسریع حصول توافق در جریان مذاکرات وین از یک سو معطوف به تضمین تامین نفت خود در شرایطی است که بازار جهانی نفت به دلیل کمبود عرضه با رشد قیمت‌ها مواجه شده و از سوی دیگر جلوگیری از رسیدن ایران به توان هسته‌ای نظامی با هدف تضمین امنیت خاورمیانه به عنوان کانون تامین انرژی مورد نیاز دومین اقتصاد بزرگ جهان است؛ هدفی که با خواست عربستان و امارات عربی متحده نیز به عنوان رقبای منطقه‌ای ایران و دو شرکی تجاری اصلی پکن در منطقه همسو است.
یورونیوز: