انتشار خبر ادای احترام لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران به بنای یادبود الکساندر گریبایدوف مبتکر عهدنامه ترکمانچای، در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور از جمله رادیو فردا، خشم سفارت روسیه در تهران را برانگیخت و این اطلاع‌رسانی را «تحریک‌آمیز» خواند.
سفارت روسیه در تهران روز جمعه در حساب توئیتری خود نوشت مراسم اهدای تاج گل به یادبود شاعر و دیپلمات روس، الکساندر گریبایدوف هر سال برگزار می‌شود و به روز دیپلمات در دهم فوریه مربوط است.
ادای احترام سفیر روسیه در تهران به مجسمه و یادبود گریبایدوف
این سفارتخانه با رد ارتباط چنین مراسمی با سالگرد انقلاب ۵۷، انتشار خبر آن را در این رسانه‌های فارسی‌زبان «تحریک‌آمیز» و با «هدف تضعیف روابط دوستانه و صمیمانه» میان روسیه و ایران دانست.
پیشتر سفارت روسیه در تهران روز پنج‌شنبه ۲۱ بهمن، عکس‌هایی را با هشتگ «ما به یاد داریم» در حساب توئیتر خود منتشر کرد که سفیر این کشور را در حال ادای احترام به بنای یادبود گریبایدوف نشان می‌داد.
نزدیک به ۲۰۰ سال پیش، در ۱۱ فوریه ۱۸۲۹ (بهمن ۱۲۰۶) گریبایدوف، سفیر وقت روسیه در تهران در جریان حمله مردم معترض به سفارت روسیه در تهران کشته شد.
این حمله که از آن به عنوان نخستین حمله به سفارتخانه یک کشور خارجی در ایران یاد می‌شود، یک سال بعد از امضای عهدنامه ترکمانچای (سال ۱۸۲۸) بین ایران و روسیه اتفاق افتاد و موجب شد که ایران برای جلوگیری از یک جنگ دیگر با روسیه، از این کشور بابت قتل گریبایدوف عذرخواهی کند.
اما قرارداد ترکمانچای پس از پایان جنگ بین ایران و روسیه امضا شد و به موجب آن، قلمرو‌های باقی‌مانده ایران از معاهده گلستان، در قفقاز به روسیه واگذار شد و به روسیه اجازه داد موقعیت بهتری در ایران داشته باشد.
گریبایدوف که در جریان جنگ ایران روسیه در سال‌های ۱۸۲۶ تا ۱۸۲۸ به نوعی به یکی از فرماندهان نظامی روسیه در قفقاز تبدیل شده بود، گفت‌وگوهای صلح با ایران را هدایت می‌کرد و عهدنامه ترکمانچای را نیز او تهیه کرده بود.
او تصور می‌کرد که پس از امضای این قرارداد بتواند باقی وقت خود را وقف ادبیات کند، اما به عنوان سفیر روسیه به ایران اعزام شد. اندکی پس از ورود او به ایران، سفارت روسیه در تهران، در ماجرایی که گفته می‌شود در واکنش به رفتار سفارت با دو زن گرجی به وجود آمد، هدف حمله گروهی معترض قرار گرفت که گریبایدوف نیز کشته شد.
علاوه بر این که گفته می‌شود رفتار گریبایدوف با ایرانیان بسیار تحقیرآمیز بوده، شرایط تحمیلی قرارداد ترکمانچای نیز برای ایران به گونه‌ای بود که بعدها در زبان مردم این کشور به عنوان نماد یک قرارداد بدون سود و سراسر زیان‌بار به کار گرفته شد.
در دوران جمهوری اسلامی نیز چه از سوی مقام‌های حکومتی و چه از سوی مخالفان حکومت، کنایه «قرارداد ترکمانچای» درباره برخی قراردادها و توافق‌ها به کار گرفته شده است.
مثلاً مقام‌های حکومتی مخالف برجام، این توافق را با قرارداد ترکمانچای مقایسه کردند و مخالفان جمهوری اسلامی نیز قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین را یک قرارداد ترکمانچای دیگر خواندند.
همچنین در زمان دولت حسن روحانی، امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر انتقادهای بسیاری برانگیخت و به عنوان نمونه، محمود صادقی، نماینده وقت مجلس، در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «آیا راست است که سهم ۵۰ درصدی ایران به ۱۱ درصد سقوط کرده؟! آیا ترکمانچای دیگری در راه است؟»
علاوه بر این قراردادها و توافق‌ها، گرایش اخیر جمهوری اسلامی به روسیه، که به دلیل در انزوا بودن تهران، از موضعی ضعف است، بار دیگر حساسیت‌های ایرانیان را نسبت به روسیه برانگیخته است.
سفر ناموفق اخیر ابراهیم رئیسی به مسکو و عدم استقبال گرم مقام‌های روس از عالی‌ترین مقام اجرای جمهوری اسلامی، این حساسیت‌ها را دوچندان کرد.
هر چند که در سال‌های اخیر نیز مراسم ادای احترام به بنای یادبود گریبایدوف برگزار شده، اما در شرایط کنونی که به ویژه با انتشار فایل صوتی جواد ظریف بدبینی‌ها به روسیه بیش از هر زمان دیگری است، چنین مراسمی و انتشار عکس‌های آن حساسیت بیشتری برانگیخته است.
از آنجا که گریبایدوف برای ایرانیان یادآور عهدنامه «ننگین» ترکمانچای، شکست از روسیه و از دست رفتن بخش‌هایی از خاک ایران است، انتشار عکس‌های ادای احترام سفیر روسیه در تهران به یادمان او در ایران، موجی از خشم کاربران فضای مجازی را به دنبال داشته و برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی این اقدام سفارت روسیه و بازنشر عکس‌ها در حساب توئیتر وزارت خارجه روسیه را «توهین‌آمیز» و «وقیحانه» خواندند.
اما این انتقادها فقط از سوی مخالفان جمهوری اسلامی نبود. حتی برخی رسانه‌ها در ایران و افرادی از حلقه نزدیک به حکومت نیز به آن اعتراض کردند.
همشهری آنلاین در خبری با عنوان «سفیر روسیه دوباره به مردم ایران توهین کرد»، به نقل از کوروش احمدی دیپلمات پیشین نوشت: «بسیار عجیب است که یک سفیر در کشور پذیرنده به کسی با چنین سابقه‌ای ادای احترام کند و خبر آن را نیز در داخل کشور محل ماموریت منتشر کند.»
عبدالله گنجی، مدیر مسئول پیشین روزنامه جوان در توئیتی نوشت: «ادای احترام سفیر روسیه از بین هزاران دیپلمات روسی فوتی به گریبایدوف و انتشار آن شیطنت‌آمیز است یا ایشان به حساسیت ایرانیان توجیه نشده که قبلا هم سوتی داد.»
اشاره گنجی به عکس دیدار لوان جاگاریان با رئیس نمایندگی دیپلماتیک بریتانیا در تهران است که مردادماه در صفحه توییتر سفارت روسیه در تهران منتشر شد.
این عکس که یادآور کنفرانس تهران در سال ١٣٢٢ بود خشم مردم و مقامات ایران را به همراه داشت و وزارت خارجه ایران سفیر روسیه و سفیر بریتانیا را برای ادای توضیح فراخواند.
در عکس تاریخی کنفرانس تهران، که در دوران اشغال ایران توسط نیروهای متفقین گرفته شده بود، جوزف استالین، وینستون چرچیل و فرانکلین روزولت رهبران اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا و آمریکا حضور داشتند.
نیروهای متفقین در جریان جنگ جهانی دوم در سوم شهریورماه ۱۳۲۰ به‌رغم اعلام بی‌طرفی وارد خاک ایران شدند و پس از آن، رضاشاه، پادشاه وقت ایران را برکنار و تبعید کردند.
سفارت روسیه در پاسخ به واکنش‌ها، با تأکید بر این که عکس منتشرشده، «محتوای ضد ایرانی ندارد» در پیام خود توضیح داد که این عکس تنها برای «ادای احترام به تلاش‌های مشترک دولت‌های متحد علیه نازیسم در طول جنگ جهانی دوم» بوده است.
اما اکنون سفارت روسیه در تهران در حالی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران را به اقدام «تحریک‌آمیز» متهم کرده که خودش در دوران اخیر متهم به اقدامات تحریک‌آمیز شده است.
همچنین سفیر روسیه در تهران پیشتر نیز خشم خود را از انتشار گزارش‌های مستقل درباره نقش روسیه در ایران در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران نشان داده است.
خرداد سال گذشته، لوان جاگاریان در واکنش به انتشار یک یادداشت تحلیلی در رادیو فردا، این رسانه را متهم کرد که «تلاش می‌کند به رابطه دوستانه ایران و روسیه لطمه وارد کند».
در آن یادداشت که خشم سفیر روسیه را برانگیخت، رضا علیجانی، فعال سیاسی و تحلیلگر مسائل ایران، موضوع نفوذ روسیه در سازمان اطلاعات سپاه پاسداران را بررسی کرده بود.
صرف‌نظر از موضع‌گیری‌های سفیر روسیه در تهران علیه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران، اساساً روسیه یکی از دشمنان بزرگ آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها در جهان است.
در آخرین رده‌بندی سازمان گزارشگران بدون مرز، رتبه روسیه در میان کشورهای جهان از نظر آزادی بیان، ۱۵۰ است.
این سازمان، روسیه را به ایجاد «فضای خفقان برای رسانه‌های مستقل» متهم کرده و نوشته است: «روزنامه‌نگاران مستقل در خطر آن قرار دارند که با عنوان توهین آمیز ‘عامل خارجی’ نامیده شوند، برچسبی که پیشتر برای برخی رسانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی مدافع حقوق بشر استفاده می‌شد.»
آرش گنونی , رادیو فردا: