میوه، آجیل، و پوشاک به‌عنوان سه رکن اصلی سبد خرید مردم در روزهای پایانی سال، به نسبت سال گذشته افزایش قیمتی حداقل ۵۰ درصدی داشته‌اند
گرانی، نبود دورنمای روشن، و مجموعه‌ای از اخبار نگران‌کننده برای وضعیت اقتصادی ایران در سال بعد، سبب شده است که بازار خرید شب عید وضعیتی بی‌رمق و خالی از رونق داشته باشد.
اگرچه خیابان‌های شلوغ این تصور را ایجاد می‌کنند که مردم در تب‌وتاب خرید آخر سال هستند، وضعیت کسب‌وکار بازارها و مغازه‌ها نشان از کاهش میزان قدرت خرید مردم به نسبت دو سال گذشته دارد.
طی ماه گذشته مقام‌های اقتصادی دولت کوشیدند با تکیه بر طرح جایگزین شدن درج قیمت تمام‌شده تولید به‌جای قیمت برای مصرف‌کننده، این طرح را نقطه تحول ارزانی‌ها بدانند. وزیر صنعت و معدن و تجارت در ادعایی عجیب، این طرح را دلیل ارزانی پنج هزار قلم کالا دانسته بود؛ کالاهایی که مردم و مغازه‌داران معتقدند به چشمشان نمی‌آید. این ادعا طرح شده است که حتی به گفته خود رسانه‌های نزدیک به دولت، گرانی سرسام‌آور ماه اسفند، مردم را از بازارها و مغازه‌ها دست‌خالی به خانه بازگردانده است.
میوه، آجیل، و پوشاک به‌عنوان سه رکن اصلی سبد خرید مردم در روزهای پایانی سال، به نسبت سال گذشته افزایش قیمتی حداقل ۵۰ درصدی داشته‌اند.
همین است که نه‌تنها (بر اساس گزارش اتحادیه آجیل‌فروشان) میزان خرید کاهشی بیش از ۴۰ درصدی داشته است، که به نظر می‌رسد پسته، بادام، و فندق در سبد خرید مردم، جای خود را به تخمه و نخودچی داده‌اند.
قیمت پسته درجه‌یک در تهران به کیلویی بیش از نیم‌میلیون تومان رسیده و رکوردی تاریخی بر جای گذاشته است. برای بادام، بادام هندی، فندق نیز وضعیت مشابهی رخ داده است.
مصطفی احمدی، رئیس اتحادیه فروشندگان آجیل و خشکبار تهران، از افزایش قیمت میانگین ۷۰ درصدی محصولات آجیل‌فروشی‌ها خبر داده و اظهار امیدواری کرده است که کاهش چشمگیر خریداران، در دو سه روز پایانی سال جبران شود.
مغازه‌داران اما از نگرانی پاس نشدن چک‌های صادر شده در ماه‌های نخست سال می‌گویند که متکی به فروش شب عید است. این وضعیت نابسامانی در تمام بازار به‌چشم می‌خورد.
برخی رسانه‌ها در گزارش‌های خود اعلام کردند که مردم توان خرید کیلویی میوه را ازدست داده‌اند و به خرید میوه به‌صورت دانه‌ای روی آورده‌اند.
میوه‌فروشی‌های بازار تره‌بار تهران نیز با تأیید آن خبر می‌گویند: «امسال برخلاف سال‌های گذشته مشکل کمبود میوه برای شب عید نداریم، چرا که مردم به علت ازدست‌دادن توان خرید، اصلاً خرید زیادی انجام نمی‌دهند.»
موز با کیلویی ۳۲ هزار تومان، عملاً از سبد میوه خانوارها در حال حذف شدن است. در این میان، نوبرانه‌هایی چون توت‌فرنگی دیگر «لوکس» محسوب می‌شوند.
توت‌فرنگی که در میوه‌فروشی‌های تهران به کیلویی بیش از ۲۰۰ هزار تومان رسیده بود، حالا به دلیل پایین بودن توان خرید مردم و احتمال دورریز شدن، تا آستانه ۱۰۰ هزار تومان کاهش قیمت یافته است. اما مغازه‌داران می‌گویند هنوز هم کسی توان خریدش را ندارد.
ماجرا به حدی تلخ است که برخی از مردم که در این بازارها ناتوان از خرید هستند، صراحتاً اعلام می‌کنند امیدوارند تا وضعیت اقتصادی به این شکل است، کرونا ادامه داشته باشد که به بهانه کرونا از دیدوبازدید عید معاف شوند.
این روزها حتی دست‌فروشان موسمی شب عید نیز که معمولاً در ۱۰ روز پایانی سال اکثر خیابان‌های تهران را به خود اختصاص می‌دهند، از کاهش خرید مردم دچار هراس شده‌اند. یکی از دست‌فروشان پوشاک که در حوالی میدان ولیعصر تهران بساط دارد، می‌گوید: «طی سه روز گذشته حتی یک ریال هم دشت نکرده‌ام.»
فروشندگان اقلام سفره هفت‌سین نیز معتقدند که میزان رجوع و خرید مردم به‌وضوح کاهش یافته است و میزان فروش خود را به نسبت روزهای مشابه در سال‌های گذشته، کمتر از نصف می‌دانند.
دولت ابراهیم رئیسی نیز در حالی که اولین نوروز خود را پیش رو دارد، مشخص است که وعده‌های کنترلی‌اش در حوزه معیشت مردم، با شکست مواجه شده‌اند. بخشی از این شکست را باید در به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجام دید؛ جایی که برآوردها برای تیم اقتصادی دولت این بود که با به انجام رسیدن مذاکرات، بخشی از پول‌های آزاد شده باعث شکستن قیمت‌ها و رونقی هرچند موقت، در بازار شب عید می‌شوند.
ماجرای شکست تمام ایده‌ها و وعده‌های اقتصادی دولت به جایی رسیده است که مجلس همسو با دولت ابراهیم رئیسی، به سراغ طرح استیضاح وزیر «صمت» رفته است. روز گذشته، سه‌شنبه ۲۵ اسفند، لطف‌الله سیاهکلی، عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی، از تأیید و از نهایی شدن طرح استیضاح وزیر صمت و تقدیم آن به هیئت‌رئیسه مجلس خبر داد.
در شرایطی که فروشندگان در حوزه‌های مختلف یک‌صدا مدعی هستند که مردم فقط برای تماشا به بازارها می‌آیند و توان خرید ندارند، مدیران اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی می‌کوشند وجود کالاها را نشان موفقیت دولت بدانند؛ آن هم «موجود» بودنی که مشخص است نه از سر به‌اندازه بودن کالاها، که به دلیل کاهش چشمگیر میزان خرید مردم است.
بحران در بازار شب عید به حدی است که رؤسای اتحادیه‌های مختلف نگرانی خود را از فروپاشی و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها طی سه‌ماهه اول سال آینده اعلام کرده‌اند. چرا که در بازار ایران دادوستد بر مبنای چک و سفته صورت می‌گیرد و بخش مهمی از سررسید پرداخت‌ها، به امید فروش شب عید برای ماه‌های اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۱ گذاشته شده است که با پاس نشدن این چک‌ها، دومینوی ورشکستگی و تعطیلی به‌سرعت بازارهای مختلف ایران را دربرخواهد گرفت.
وضعیت بازارهای شب عید در چند روز باقی‌مانده از سال ۱۴۰۰ و قرنی که به آخر رسید، مهر مردودی بر شعارهای دولتی حکومتی است که رهبران آن مدعی رفع مشکلات مالی در کوتاه‌مدت با مدیریت جهادی بودند و حالا در باتلاق خودساخته سیاست‌های حاکمیت‌شان زمین‌گیر شده‌اند.
در این میان، برای مردمی که زیر بار ناکارآمدی حکومت کمر خم کرده‌اند، شوق فرارسیدن بهار و سال نو همراه با لذت خرید شب عید، جای خود را به حسرت تماشای ویترین‌ها و خشم از دست‌ها و جیب‌های خالی داده است.