پروژه فم تریپ جدیدترین پروژه‌ای است که در ایران اجرا می‌شود و قرار است تصویری جذاب و بدون نقص از ایران به گردشگران نشان دهد. یکی از افرادی که این پروژه را در ایران پیش می‌برد، هدی رستمی است که اخیرا منتقدان زیادی پیدا کرده است؛ آنها معتقدند کارکرد او «عادی‌سازی فلاکت» در ایران است.
رویداد۲۴ شادی مکی: اگر این روزها زیاد با شبکه‌های اجتماعی سر و کار دارید، متوجه می‌شوید به تازگی موضوعی به نام «فم تریپ» زیاد به میان می‌آید. فم تریپ ترکیب دو کلمه «Familiarization» به معنای آشنایی و «Trip» به معنای سفر است که به نوعی «سفر ِ آشنایی» ترجمه شده است و اصطلاحی مربوط به گردشگری است.
در ایران اگرچه از سال‌ها پیش تبلیغات این‌چنینی وجود داشته و حتی کارکرد شبکه‌هایی مثل «من و تو» به نوعی همان کارکرد «فم تریپ» برای دوران پهلوی است که همه چیز در آن دوران را عالی و بی‌نقص معرفی می‌شو، با این حال آغاز آن به عنوان پروژه‌ای از داخل ایران، توسط فردی به نام «هدی رستمی» انجام شده است. او با شعار «Feel Iran» پروژه خود را در سال ۹۸ کلید زد؛ زمانی که برای اینفلوئنسر‌ها و بلاگر‌های شناخته شده خارجی تور گردشگری راه می‌انداخت تا با ارائه تصویری متفاوت از ایران به جذب گردشگران خارجی برای حضور در ایران کمک شود.
حالا مدتی است که او پروژه دوم «فم تریپ» خود را کلید زده و گروه جدیدی از بلاگر‌های خارجی حوزه گردشگری را به ایران آورده است اما عکس‌هایی که او از ایران منتشر می‌کند، واکنش منفی بسیاری از کاربران فضای مجاری را به همراه داشته است. منتقدان می‌گویند هدی رستمی چهره‌ای غیرواقعی از ایران و شرایط اجتماعی آن را به جهان نشان می‌دهد و او آزادی‌هایی برای پروژه عکاسی و گردشگری خود دارد که دیگران از آن بی‌بهره‌اند و این یعنی فضایی رانتی؛ فضایی که در اختیار مردم ایران نیست، اما او به راحتی این اختیار عمل را دارد که با هر پوششی از هر مکان دیدنی عکس بگیرد.
خودش معتقد است افراد معمولی هم وقتی می‌خواهند عکسی از خودشان ثبت کنند، کنار آشغال‌ها و زشتی‌ها نمی‌ایستند؛ چه برسد به یک مبلغ گردشگری. منتقدانش اما استدلال او را نمی‌پذیرند و می‌گویند کار او «عادی‌سازی» فلاکت در ایران است و اینکه همه زشتی‌ها را زیبا نشان دهد.
در پیج اینستاگرامی هدی رستمی تقریبا چنین فضایی وجود دارد؛ تصاویری که او از حضور زنان در اجتماع یا در نقاط گردشگری ترسیم می‌کند، با واقعیات همخوانی ندارد. در این عکس‌ها او و همراهانش با پوششی که در تعاریف حکومتی هنجارشکنانه تلقی می‌شود، در اماکن گردشگری حاضر می‌شوند که اگر فردی دیگر با چنین پوششی حاضر شود، به سرعت با برخورد نیروی انتظامی مواجه می‌شود. در برخی تصاویر نیز این خود اوست که بدون حجاب در مناطق و اماکن عمومی حاضر می‌شود بدون اینکه مورد مواخذه قرار بگیرد.
همین اتفاق در تصاویری که او از سواحل ایران منتشر کرده، رخ داده است. مجموع این شرایط باعث شده که او به ارائه تصویری دروغین از ایران متهم شود و اینکه با تصاویر لاکچری و دروغین، حقیقت وارونه‌ای را منعکس می‌کند. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز تصاویری درست کرده‌اند تا بگویند کارکرد هدی رستمی در ایران چگونه است؛ مثل تصویری که زندان اوین یا ماشین گشت ارشاد با گل و بته تزیین شده است!
حضور زنان گردشگر با پوشش‌های نامتعارف در کشور
حضور آزادانه بلاگر‌های خارجی که توسط هدی رستمی به ایران دعوت می‌شوند هم قابل تامل است. به عنوان مثال او در یکی از پست‌هایش از حضور گردشگری به نام الینا که البته به دعوت او انجام شده، ابراز خوشحالی کرده و می‌نویسد: «هنوز هم برایم جالب است که یکی حاضر است درست قبل از مراسم ازدواجش برای اولین بار به جایی سفر کند که اگر بخواهم واقع‌گرا باشم، از بیرون و برای خارجی‌ها خطرناک به نظر می‌آید. بماند که خیلی‌ها از داخل ایران به او مسیج داده بودند که نیا اینجا خارجی‌ها را می‌گیرند. سفر به الینا را به فال نیک می‌گیرم..»
در تصویری که رستمی از الینا منتشر کرده است، تنها پوشش تطبیق داده شده این گردشگر با «قوانین حاکم بر زنان» در ایران مربوط به استفاده از شال است و باقی البسه از جمله دامن و پیراهن او با آنچه زنان می‌توانند در ایران آزادانه بپوشند، همخوانی ندارد.
برای آنکه بیشتر متوجه عمق ماجرا شوید کافی است بدانید که دو سال پیش تکیه‌های تاریخی «معاون‌الملک» و «بیگلربیگی»در کرمانشاه به انتشار کلیپی درباره حضور یک مدل بی‌حجاب در آن تعطیل شدند. در نمونه دیگر در «مسجد نصیرالملک» شیراز قوانین خاصی برای گردشگران وضع شده و براساس قوانین جدید، زنان بازدیدکننده باید حتما چادر به سر داشته و به همراه داشتن دوربین عکاسی نیز به داخل این مسجد ممنوع است. اما ظاهرا اوضاع برای هدی رستمی و همراهانش متفاوت است. در واقع آنچه در تصاویر هدی رستمی قابل مشاهده است، نمایش «چهره‌ای تصنعی» از ایران است که ارتباطی با واقعیت موجود ندارد.
یکی از کاربران زیر یکی از پست‌های او درباره اینفلوئنسر‌هایی که به ایران آورده است نوشت: «حداقل خوبیش این است که می‌توانند با لباس‌هایی که ما اجازه نداریم با آنها در خیابان تردد کنیم، راه بروند. حالا یک روسری هم سرشان است.» جواب رستمی به این کاربر این است: «چرا فکر می‌کنید اجازه نداریم؟ بیشتر از قضاوت و نگاه می‌ترسیم»
این پاسخ در حالی بود که چندی پیش حتی لوان جاگاریان سفیر روسیه در ایران که اتفاقا نزدیک‌ترین روابط را با حکمرانان ایران دارد، علت عدم استقبال گردشگران روس از ایران را دو مساله حجاب و مشروب عنوان کرده بود.
واکنش‌ها به پروژه فم تریپ
یکی از کاربران فضای مجازی ضمن انتشار عکس بی‌حجاب رستمی در سواحل قشم می‌نویسد: «چند ماه پیش یکی از دوستانم برای زندگی به جزیره هرمز رفت، در آنجا خانه‌ای اجاره کرد و بعد از چند روز هم تصمیم گرفت با دوستانش به دریا برود، اما به دلیل اینکه شالش را روی شانه انداخته بود یک شب بازداشت و در نهایت با رای قاضی ۶ ماه از هرمز اخراج شد. ایران ما و هدی رستمی خیلی متفاوت است.»
یکی دیگر از کاربران با انتشار تصویری بدون حجاب از رستمی در یک کافه نوشت: «در کدام رستوران و فضای عمومی ما زنان ایرانی توانستیم با چنین پوششی بنشینیم؟ غیر از این است که یا با خواهش و زبان خوش یا با زبان ناخوش از ما خواسته‌اند که حجاب را درست کنیم یا مجبور به ترک آنجا شده‌ایم. این کدام ایران است که هدی رستمی درباره آن می‌گوید؟»
رستمی او در پاسخ به انتقاداتی که از او شده، در توییتر خود نوشته «درست یا غلط من آدمی نیستم که خیلی به اتفاقات اطرافم واکنش نشان بدهم، اخبار را زیاد پیگیری نمی‌کنم و معمولا یکی دو روز دیرتر، آنهم از استوری‌های دوستانم از حوادث مطلع می‌شوم.»
به گزارش رویداد۲۴ از طرف دیگر در تصاویر منتشر شده توسط هدی رستمی در ایران هیچ اثری از ساکنان بومی مناطق زیبای گردشگری وجود ندارد. افرادی که در پینه‌ها و چروک‌های دست و صورت بسیاری از آنها رد فقر و محرومیت به خوبی قابل مشاهده است آنچنانکه به قول یکی از کاربران توییتر «مملکتی که بچه‌هایش برای جرعه‌ای آب غرق می‌شوند با چادر گل‌گلی هدی رستمی زیبا نمی‌شود.»
هدی رستمی عراقی است؟
انتقادها از هدی رستمی و پروژه‌ای که به زعم برخی کاربران «عادی‌سازی فلاکت در ایران» است، آنقدر ادامه دارد که برخی به دنبال ریشه‌های او رفته‌اند. یکی از کاربران با انتشار تصاویری از خانواده رستمی مدعی است که او اصالتا عراقی است و پدرش از نیروهای حشدالشعبی است. حشدالشعبی از گروه‌های نظامی در عراق است که بیشترین ارتباط با جناح نظامی در جمهوری اسلامی ایران دارد.
این کاربران صفحاتی در اینستاگرام را پیدا کرده‌اند که با نام‌های مختلف همچون «هدی کریم» یا «هدی جبار کریم» به صفحه هدی رستمی متصل شده‌اند. این موضوع در کنار مسائلی همچون آزادی بیش از حد او یا برگزاری جلسه با وزیر میراث فرهنگی ایران، باعث شده تا این توسط کاربران این ظن به صورت قوی‌تر دنبال شود که بخشی از جمهوری اسلامی قصد دارد چهره‌ای زیبا و بدون خشونت را از ایران به جهان ارائه کند که یکی از بازتاب‌دهندگان این چهره، هدی رستمی است.
او البته هنوز درباره ریشه عراقی و اینکه آیا به صورت «پروژه‌ای» در جهت عادی‌سازی فلاکت کار می‌کند کار می‌کند، توضیحی نداده اما درباره کلیت کارش چنین گفته است: «بلاگر‌هایی که در فم‌تریپ به ایران می‌آیند، در یک محیط ایزوله نیستند و هیچ جایی نرفتیم که مردم عادی نتوانند بروند، بلاگر‌ها مشکلات مردم را هم می‌بینند. ما می‌دانیم همه ایران کاشی‌های زیبا و رنگ‌رنگی نیست، ولی یک تراول‌بلاگر خارجی انتخابش نشان دادن این تصاویر است، چون خبرنگار نیست. مخاطب آنها هم دنبال دیدن جذابیت‌های گردشگری است نه بدبختی. اگر این مورد پسند من و شما نیست، اوکی، ولی منطق گردشگری این است.»
او همچنین نوشته «در حالیکه عملکرد حکومت باعث منزوی شدن ایران شده و انگار دیگر جزوی از جهان نیستیم، آمدن توریست می‌تواند این رشته را نگاه دارد و فرصتی باشد برای آشنایی با واقعیت ایران و مشکلات مردم و تضادشان با حکومت، همانطور که من برای دیدن اهرام به مصر رفتم ولی در کافه‌ها با جوان‌های مصری درباره بهار عربی صحبت کردم و از مشکلاتشان با دولت کودتا و تلاششان برای مهاجرت شنیدم و البته که چقدر به فرهنگ چند هزار ساله‌شان افتخار می‌کردند.»
هدی رستمی در رشتوی خود سعی می‌کند نشان دهد که منظور از آوردن توریست را به کشور تنها یادآوری ایران به جهان ذکر کند اما به زعم منتقدانش مشکل اینجاست که او با غیرواقعی نشان دادن شرایط ایران، به حفظ وضعیت موجود کمک می‌کند.