در بحبوحه پاندمی ویروس کرونا، وزارت بهداشت ایران برای حل مشکل نیروی کار خود که نسبت به معیارهای جهانی در وضعیت عادی هم بسیار پایین‌تر از معمول بود، فارغ‌التحصیلان رشته‌های پیراپزشکی را به صورت «نیروی طرحی» و «نیروی ۸۹ روزه» استخدام کرد. حالا یک سال است که با آرام‌تر شدن وضعیت بیمارستان‌های ایران، اغلب این افراد، با وجود سابقه کار در شرایط دشوار و پرفشار دوران کرونا و از خودگذشتگی‌های بسیار، از کار بی‌کار شده‌اند.
حالا، در آستانه بررسی طرح موسوم به «ساماندهی کارکنان دولت» در مجلس که برای برای تغییر وضعیت استخدام نیروهای شاغل در بخش‌های دولتی انجام می‌شود، اعتراضات این شهروندان بازهم شدت گرفته است. یک منبع مطلع به «ایران‌وایر» گفته است که در هفته‌های آینده، تجمعات بیشتری در شهرهای مختلف ایران از سوی نیروهای طرحی وزارت بهداشت که تاکنون یا تعدیل شده‌اند یا به زودی خواهند شد، برگزار خواهد شد.
حرف پرستاران و کادر درمان بازمانده از کار چیست و چرا می‌گویند که وزارت بهداشت از آن‌ها «بیگاری» کشیده ولی حالا که اوضاع آرام شده و خطر دفع شده، بچه‌های سپاهی‌ها و بسیجی‌هایی را که در جنگ بوده‌اند، جای آن‌ها استخدام کرده است؟ برای جزییات بیشتر با «حمید نوری»، دبیر خانه پرستار استان لرستان و یک پرستار «طرحی» در اهواز که طی این جریان از کار بی‌کار شده، گفت‌وگو کرده‌ایم.
نیروهای طرحی کیستند و چرا وزارت بهداشت آن‌ها را «تعدیل» کرده است؟
نیروی طرحی به فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی گفته می‌شود که مطابق قانون برای دو سال یا کمتر، تحت‌عنوان بخشی از آموزش خود، موظف به کار با درآمد کمتر برای وزارت بهداشت هستند. با افزایش مهاجرت پزشکان و پرستاران به کشورهای پیشرفته در سال‌های اخیر، بحران کمبود بیش از ۱۰۰ هزار پرستار در ایران، رخ داده است. در عوض، وزارت بهداشت، به‌جای این‌که فارغ‌التحصیلان رشته‌های مربوط به پزشکی و درمان را که حتی دوره طرح و کارآموزی خود را هم گذرانده‌اند استخدام کند، تحت عنوان «تمدید طرح» یا «قرارداد ۸۹ روزه»، آن‌ها را به‌کار می‌گیرد. فعالان صنفی پرستاران، پیش از این بارها اخطار داده‌اند که استخدام ۸۹ روزه، «برده‌داری نوین» است، زیرا عملا دولت هیچ تعهدی به فردی که برای ۸۹ روز استخدام شده ندارد و حتی اگر آن فرد اعتراض کند، دولت می‌تواند قراردادش را تمدید نکند و او بی‌کار بماند.
با این وجود، این روند در طی سال‌های گذشته، ادامه یافته است. بنا بر گفته‌های مقامات وزارت بهداشت حدود ۱۷ درصد نیروی کار کنونی در بیمارستان‌های دولتی را نیروهای طرحی تشکیل می‌دهند. این رقم البته با احتساب حدود چند ده هزار نفری است که با شروع همه‌گیری ویروس کرونا و برای جلوگیری از فروپاشی سیستم درمان کشور، وزارت بهداشت آن‌ها را در جاهای بسیار غیرمرتبط به کار گرفت. در همان دوران برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نوشته بودند که به‌عنوان ماما، فیزیوتراپ یا حتی رادیولوژیست، در بخش‌های اورژانس و کرونا، مشغول به‌کار شده‌اند.
اما، حالا بیش از یک سال است که نیروهای طرحی در شهرهای مختلف ایران تجمع برگزار می‌کنند و به «تعدیل» خود یا تمدید نشدن قرارداد ۸۹ روزه‌شان با وزارت بهداشت، اعتراض می‌کنند.
در برخی از این تجمعات، از جمله تجمع در مقابل استانداری و دانشگاه علوم پزشکی زنجان و دانشگاه علوم پزشکی شیراز، این پرستاران جوان، از اجرای بخشنامه تبدیل وضعیت فرزندان ایثارگران که توسط دولت در بودجه سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ برای آن ردیف در نظر گرفته شده، انتقاد کردهاند.
آن ها با در دست داشتن گرفتن و سردادن شعارهایی درباره این‌که کووید-۱۹ میدان جنگ بوده و آن‌ها هم «ایثارگر» هستند، از مسئولان وزارت بهداشت که فقط نیروهای نظامی را که در جنگ بوده‌اند، «ایثارگر» می‌دانند، انتقاد کرده و خواهان امنیت شغلی برای خود شده‌اند. در برخی از تجمعات آن‌ها شعار «بمیریم شهیدیم، نمیریم تعدیلیم» سر داده و از سیاست تبعیض‌آمیز وزارت بهداشت، انتقاد کردهاند.
«میم»، پرستار جوانی است که با این‌که رشته تحصیلی‌اش ربطی به پرستاری نداشته، در روزهای اوج بحران کرونا، قرارداد طرح او با عنوان «پرستار» تمدید شده و حالا هم با آرام‌شدن اوضاع تعدیل شده است.
او درباره وضعیت کار و استخدام خود و همکارانش به ایران‌وایر میگوید: «در دوران سخت کرونا خیلی از همکاران که مثل من نیروهای طرحی بودند، اعم از پرستار، مهندس پزشکی، فوریت‌ها و مشاغل دیگر را در مراکز درمانی جذب کردند. ولی، امسال که حرف استخدام شد، فقط اشخاصی را استخدام کردند که سهمیه ایثارگری و جانبازی داشتند؛ به این عنوان که در ایام سخت کرونا بودند و خدمت کردهاند.»
او ادامه می‌دهد: «آن‌هایی را که مثل ما سهمیه ندارند هم تعدیل کردند. در حق ما بی‌عدالتی و تبعیض صورت گرفته چون کسانی را استخدام رسمی کردهاند که تازه دو سه ماه است وارد مراکز درمانی شده‌اند و حتی یک روز از روزهای سخت و پرفشار و خطرناک کرونا را نه با چشم خود دیده‌اند و نه حس کردهاند. آن‌ها را فقط به دلیل داشتن سهمیه استخدام رسمی کردهاند.»
این پرستار جوان در حالی‌که میگوید از توصیف حجم بی‌عدالتی و استثماری که در حق او و همکارانش شده، ناتوان است، می‌افزاید: «مایی را که در اوج کرونا بودیم و بدترین روزها را سپری کردیم و کشته دادیم، به‌راحتی کنار گذاشتند. من نمی‌توانم این درد را واضح توضیح بدهم. تمام همکاران من دارند خودشان را به آب و آتش می‌زنند که مسئولین حداقل کمی صدای ما را بشنوند.»
میم با تشبیه به جنگ وضعیتی که در پیک‌های دوم تا ششم کرونا در ایران شاهد آن بوده، میگوید: «درست مثل این بود که وسط میدان جنگ و در خط مقدم هستیم. هم خودمان و هم خانواده‌های‌مان، در خطر بودیم. خود من مادربزرگم را دو سال ندیدم تا اگر کرونا گرفتم، او را به خطر نیندازم. مثل جنگ بود و از ما مثل سرباز کار کشیدند و حالا که جنگ تمام شده می‌گویند بروید پی کارتان و ما می‌خواهیم خودی‌هایمان را بیاوریم سرکار.»
چرا کادر درمان طرحی می‌گویند، علیه آن‌ها تبعیض اعمال شده است؟
«حمید نوری»، دبیر خانه پرستار استان لرستان در این‌باره به ایران‌وایر میگوید: «حدود ۳۰ یا ۴۰ هزار نفر نیروی طرحی وزارت بهداشت در ایام کرونا به مردم و نظام سلامت کشور خدمت‌رسانی کردند. با وجود این که امنیت شغلی نداشتند و مثل نیروهای پیمانی و رسمی نبودند که متعهد باشند در چنین شرایطی کار کنند، پای کار ایستادند و جان خود و خانواده‌شان را به خطر انداختند.»
او ادامه می‌دهد: «در زمانی که نه واکسنی بود و نه دارویی، با آن شرایط و با دست‌خالی که دست‌کش، ماسک و لوازم محافظت از خود جیره‌بندی بود، به مردم خدمت کردند. دو سه برابر نیروهای پیمانی و رسمی شیفت می‌دادند. کارهایی را انجام می‌دادند که نیروهای پیمانی و رسمی انجام نمی‌دادند. طبق گفته خود مقامات وزارت بهداشت، این گروه بیش از ۶۳ شهید داده‌اند. چطور است که فوتی‌هایشان شهید هستند ولی خودشان با این‌که در ایام کرونا مجاهدت کردهاند، به‌خاطر این که سهمیه ایثارگری نداشتند، تعدیل شده‌اند؟»
حمید نوری در ادامه با اشاره به بخشنامه دولت برای تغییر وضعیت اشتغال برای فرزندان ایثار گران، میگوید: «الان نیرویی که یک هفته سابقه قبل از بهمن ۱۴۰۰ دارد را با وجود این‌که بعد از واکسن آمده، به این عنوان که پدرش ۶ ماه در جنگ بوده، به پاس آن ایثارگری تبدیل وضعیت رسمی-قطعی کردهاند؛ ولی کسی را که در ایام کرونا، خودش طبق کلام مقام معظم رهبری ایثارگری و مجاهدت کرده را ایثارگر تلقی نکرده و تعدیل کردهاند یا در شرف تعدیل هستند.»
او همچنین تاکید می‌کند: «با وجود این‌که مقام معظم رهبری بارها از نیروهای طرحی حمایت کردهاند و با وجود این‌که خیلی از نمایندگان از این افراد حمایت کردهاند، وزارت بهداشت و درمان زیر بار نمی‌رود و حمایت نمی‌کند.»
بنا به گفته این فعال صنفی پرستاران، وزارت بهداشت تصور داشته که سه ماهه می‌تواند کرونا را جمع کند و به‌همین دلیل با استخدام ۸۹ روزه نیروهای طرحی، سعی کرده بحران کمبود کادر درمان خود را برطرف کند.
حمید نوری با تاکید بر این‌که وزارت بهداشت از نیروهای طرحی خود، «استفاده ابزاری» کرده و تا جایی‌که می‌شده از آن‌ها «بیگاری» کشیده و حالا که دیگر به کار آن‌ها نیازی ندارد این جوانان را تعدیل کرده، میگوید: «این‌ها در بدترین و سخت‌ترین شرایط کشور، پای کار بودند. مامایی که بایستی در زایشگاه کار می‌کرد، در بخش تریاژ اورژانس ازآن‌ها استفاده کردند. ما بحران بزرگی داشتیم ولی حالا که خرشان از پل گذشته، این جوانان را دارند تعدیل می‌کنند. خب این نگاه، نگاه سوءاستفاده‌گرانه است. این یعنی بیگاری کشیدن و برده‌داری نوین. شما یا نبایستی اصلا کسی را تغییر وضعیت کنید یا اگر انجام می‌دهید بایستی با عدالت باشد.»
این فعال صنفی پرستاران، همچنین ادامه می‌دهد: «چرا نیرویی که پدرش در جنگ بوده، با وجودی که بعد از واکسن [سر کار] آمده را تغییر وضعیت می‌دهند و می‌گویند باید امنیت شغلی داشته باشد, ولی کسی را که شش سال است سابقه دارد و ۲ سال و سه ماه در سخت ترین شرایط کرونا، از جان خودش و خانواده‌اش گذشته، تعدیل می‌کنند. در حالی‌که این فرد، به لحاظ تجربه کاری، سنی و شایستگی علمی و عملی محق‌تر تا استخدام رسمی است.»
این پرستار ساکن لرستان با تاکید بر این‌که این رویه وزارت بهداشت «مردمی» و «عادلانه» نیست، به ایران‌وایر میگوید: «این همه صحبت و نطق و سخنرانی در مجلس، گره‌گشای کار ما نیست. وقتی می‌خواهند خدمتی انجام دهند باید عملی باشد. وقتی برای افراد دارای سهمیه ایثارگری کار می‌کنند، اقدام عملی آن را در صحن انجام می‌دهند ولی وقتی می‌خواهند برای نیروهای طرحی کار کنند، فقط سخنرانی می‌کنند.»
نوری در ادامه نیز میگوید: «این حرف‌ها به‌درد ما نمی‌خورد. ما یک سال است داریم مطالبه‌گری می‌کنیم. نیروهای طرحی در اغلب شهرهای ایران، تجمعات گسترده‌ای هم داشته‌اند. اقدام، باید از سمت مجلس به صورت عملی باشد. دولت هم وقتی اسمش را گذاشته دولت مردم، باید عدالت را برای همه بخواهد. این‌ها آمده‌اند سهمیه‌دارها را تبدیل وضعیت کردهاند ولی نیروهایی که خودشان در دوران کرونا ایثارگری کردهاند را تعدیل می‌کنند. این اوج بی‌عدالتی است. دارند آن چیزی را انجام می‌دهند که خودشان می‌خواهند.»
آن‌گونه که این فعال صنفی پرستاران میگوید از نظر مسئولان وزارت بهداشت، «شایسته‌سالاری اصلا اعتبار و ارزش ندارد. علم و تقوا که در اسلام معیار برتری افراد بر همدیگر است، برای این‌ها بی‌معناست. چیزی که ارزش ندارد سابقه افراد است و این دوگانگی‌ها و تبعیض‌ها از سوی مسئولان و نمایندگان قابل توجیه نیست و بایستی در عمل اقدام کنند.»
رقیه رضایی , ایران وایر: