«قلبم سنگفرش پاهایی است که برای بازگرفتن حق آزادی و احترام زن، به سوی تاریکی می‌دوند»
مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس نه تنها صحنه جامعه ایران را تغییر داد و خیابان‌های سراسر این کشور را به صحنه مقابله مردم با نیروهای انتظامی و امنیتی و لباس شخصی‌ها تبدیل کرد، بلکه بر موضع‌گیری چهره‌های سرشناس ایرانی و نحوه برخورد آن‌ها با این تحول نیز تاثیر زیادی گذاشت و افراد مشهور عرصه‌های هنر، ورزش و سرگرمی که اغلب به نادیده گرفتن مطالبات مردمی متهم بودند، این بار روش دیگری در پیش گرفته‌اند.
کافی است در روزهای گذشته موضع‌گیری‌های علی کریمی که پیشروترین چهره مشهور رسانه‌های اجتماعی در همراهی با اعتراض‌های اخیر است، بررسی شود. او تا پیش از این، یک ستاره سابق فوتبال بود که به عنوان منتقد وضعیت موجود تلاش می‌کرد چیزی را در چارچوب نظام تغییر دهد. حتی نامزد شدنش برای ریاست فدراسیون فوتبال در زمستان ۱۳۹۹ هم بیشتر اقدامی نمادین تلقی می‌شد؛ اما از زمان انتشار خبر برخورد با مهسا امینی، ورق برگشت و علی کریمی و حساب‌هایش در رسانه‌های اجتماعی به تنهایی به رسانه‌ای علیه حاکمیت تبدیل شدند.
با درگذشت امینی و آغاز اعتراض‌ها، موضع‌گیری‌های این ملی‌پوش سابق تندتر هم شد و به‌تدریج هدف انتقاد اشخاص و رسانه‌های نزدیک به حکومت قرار گرفت که او را به «منافقین» نزدیک دانستند. اما کریمی با تکذیب این ادعاها گفت که «خود مردم» است. اعتراض‌های او حتی به سایر فوتبالیست‌ها هم برای اعتراض و همراهی با مردم شهامت و جسارت داد.
از اعتراض مهران مدیری تا کشف حجاب بازیگران زن
اما جز چهره‌های ورزشی، سینماگران ایرانی هم این بار با شیوه‌ای تازه به میدان آمدند. طی سال‌های اخیر، بالا رفتن دستمزد بازیگران و حضور پررنگ نهادهای امنیتی و نظامی در تولید فیلم‌ها و سریال‌ها و استفاده از برخی هنرپیشه‌ها، این ذهنیت را ایجاد کرد که منافع آن‌ها با تداوم وضعیت موجود گره خورده است. عملکرد آن‌ها در بسیاری از بزنگاه‌ها نیز این شائبه را تقویت می‌کرد. اما به نظر می‌رسد که در اعتراض‌های سراسری به مرگ مهسا امینی، این افراد مشهور هم تغییر جدیدی حس کرده‌اند. به همین دلیل است که مهران مدیری به عنوان سرشناس‌ترین بازیگر و سازنده برنامه‌های تلویزیونی که همچنان با صداوسیما همکاری می‌کند، با انتشار ویدیویی به‌صراحت خواست هیچ شبکه تلویزیونی تصویر و صدای او را پخش نکند؛ حتی با اینکه چندین قسمت از برنامه «دورهمی» ضبط شده و آماده پخش است.
چنین خواسته‌ای نه تنها با واکنش تهیه‌کننده برنامه و تلویزیون مواجه شد، که کاربران ایرانی رسانه‌های اجتماعی نیز با دیده شک و تردید به آن نگریستند. به‌خصوص اگر بدانیم مالکیت برنامه‌ای که در صداوسیما ساخته می‌شود، نه با سازنده بلکه با خود صداوسیما است. با این حال، اینکه مهران مدیری حتی به شکل نمادین صداوسیما را تحریم کند، بی‌سابقه بود.
البته مهم‌ترین شکل اعتراض عملی را برخی بازیگران زن ایرانی به نمایش گذاشتند؛ وقتی روسری را به عنوان نماد حجاب اجباری از سر برداشتند و با انتشار عکس‌ها و ویدیوهای خود، با موج مطالبه زنان ایرانی برای لغو این محدودیت همراهی کردند. شبنم فرشادجو، معصومه قاسمی‌پور، شراره دولت‌آبادی، شیوا ابراهیمی، مریم بوبانی و کتایون ریاحی از جمله بازیگرانی بودند که چنین کردند.
کتایون ریاحی که به دلیل بازی در نقش زلیخا در سریال «یوسف پیامبر» برای مردم ایران بسیار شناخته‌شده است، حتی در مصاحبه‌ای زنده با تلویزیون ایران اینترنشنال ظاهر شد و علیه حجاب و سایر محدودیت‌های اعمال‌شده طی چهار دهه اخیر صحبت کرد که با استقبال کاربران مخالف حکومت در رسانه‌های اجتماعی مواجه و از آن به عنوان اقدامی شجاعانه یاد شد.
پرستو صالحی، بازیگر ایرانی که در ترکیه سکونت دارد و از مدتی قبل تصاویر بی‌حجاب خود را منتشر می‌کرد، در روزهای اخیر حداقل دو مصاحبه با تلویزیون‌های ایران اینترنشنال و بی‌بی‌سی فارسی داشت و با معترضان همراهی کرد.
سحر دولتشاهی، بازیگر مشهور سینما، با انتشار عکس دختر جوان بی‌حجابی که در خیابان رو به ماموران ضدشورش مشتش را گره کرده است، نوشت: «قلبم سنگفرش پاهایی است که برای بازگرفتن حق آزادی و احترام زن، به سوی تاریکی می‌دوند.» او در روزهایی که اعتراض‌های خیابانی ادامه دارد، در اینستاگرامش چندین استوری در همراهی با آن‌ها منتشر کرد.
از میان بازیگران مرد مشهور ایرانی، پارسا پیروزفر با انتشار متنی در حساب اینستاگرام خود، به شدت از سرکوب مردم در خیابان انتقاد کرد و نوشت: «کدام آب مقدس این خون‌ها را خواهد شست؟ کدام بهشت پاداش این گلوله‌ها است؟»
رضا کیانیان هم با انتشار متن طعنه‌آمیزی درباره مرگ مهسا امینی، به این نکته اشاره کرد که اگر او هم‌زمان با راهپیمایی حمایت از نظام یا انتخابات، از شهر خود به تهران آمده بود، نه تنها به دلیل پوشیدن شلوار تنگ بازداشت نمی‌شد، بلکه «ساندیس و کیک» هم جایزه می‌گرفت.
شهاب حسینی دیگر بازیگر مشهور ایرانی بود که با انتشار ویدیویی سر صحنه سریالی که مشغول بازی در آن است، گفت کسانی که مدعی «منش ائمه اطهار»ند نمی‌توانند با روش «امویان و عباسیان» با مردم برخورد کنند.
هشدار کیمیایی، بیعت حاتمی‌کیا
در میانه واکنش‌های داخلی و خارجی به سرکوب اعتراض‌های مردمی در ایران، مسعود کیمیایی کارگردان باسابقه، با انتشار ویدیویی، گفت بار دیگر «روزگار باروت» فرا رسیده است و به این ترتیب صراحتا به وضعیت جنگی حاکم بر شهرهای ایران اشاره کرد. او همچنین از همکاران خود خواست که موضعشان را مشخص کنند؛ «دروغ» نگویند و «دودوزه‌بازی و سوءاستفاده» نکنند.
فیلمساز کهنه‌کار ایرانی در حالی به سایر سینماگران ایرانی چنین هشداری می‌دهد که چهره‌هایی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا بار دیگر وفاداری خود به حکومت را نشان دادند. این فیلمساز که قبلا آشکارا خود را «وابسته» خوانده بود، در دیدار علی خامنه‌ای با فرماندهان سابق جنگ ایران و عراق حاضر شد و رسانه‌ها تصویر او را منتشر کردند.
جعفر دهقان، بازیگر فیلم‌های موسوم به دفاع مقدس، دیگر سینماگر حاضر در دیدار با رهبر جمهوری اسلامی بود.
به جز این موضع‌گیری‌های صریح از دو طرف، برخی چهره‌های مشهور سینما ترجیح می‌دهند از کنار وقایع ملتهب این روزهای ایران با بی‌تفاوتی بگذرند. پرویز پرستویی شاخص‌ترین چهره‌ای است که چنین روشی در پیش گرفت و به همین دلیل به‌شدت هدف انتقاد بود. او چند ماه پیش، هنگام سفر به آمریکا برای نمایش یک فیلم ایرانی، به دلیل موضع‌گیری‌های گذشته‌اش مانند حمایت از قاسم سلیمانی، با اعتراض برخی حاضران در این مراسم مواجه شده بود.
این وضعیت چندگانه بین هنرمندان سرشناس ایرانی درباره مرگ مهسا امینی و سرکوب خشونت‌بار حکومت در قبال مردم درحالی در جریان است که حوادث اخیر به شکل گسترده در سطح بین‌الملل منعکس شده است و حتی بازیگران مشهور هالیوود هم در رسانه‌های اجتماعی از تلاش زنان ایرانی برای رسیدن به آزادی و اعتراض‌های مردمی حمایت کرده‌اند.
بررسی سیر این واکنش‌ها نشان می‌دهد که ابتدا چهره‌های سرشناس بین‌المللی درباره حوادث ایران اظهارنظر کرده و بعد، برخی همتایان ایرانی آن‌ها تحت تاثیر فشار افکار عمومی و البته افزایش خشونت نیروهای انتظامی و نظامی در برخورد با معترضان اعلام موضع کرده‌اند.
نمی‌توان انکار کرد که ستاره‌های مشهور سینما در پیگیری خواسته‌های مردمی در سراسر جهان بیش از گذشته نقش ایفا می‌کنند. سینما در سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین جایگاه‌ها برای احقاق حقوق زنان، اقلیت‌های قومیتی و جنسیتی تبدیل شده و به‌تدریج پرداختن به چنین موضوع‌هایی لازمه موفقیت در مجامع و رویدادهای سینمایی مانند جشنواره‌ها و جوایز است. در چنین وضعیتی، چهره‌های مشهور در ایران راهی ندارند جز آنکه موضع خود در برابر عملکرد حکومت ایران را از همیشه شفاف‌تر کنند. آن‌ها یا باید منافع خود را در اولویت قرار دهند و با جمهوری اسلامی همراهی کنند یا کنار مردم بایستند و مصلحت‌های فردی و گروهی را فدای حقیقت و حقانیت کنند. به‌سختی می‌توان راه میانه در پیش گرفت و هر دو سمت این جدال را راضی نگه داشت.
به همین دلیل بود که مسعود کیمیایی در پیام تصویری خود با ادبیات خاصش خطاب به سینماگران گفت که حرکت در میانه این دو جبهه که یکی با دست خالی به میدان آمده و دیگری بوی باروت می‌دهد، دیگر ممکن نیست؛ چون «آن وسط باد بدبویی می‌وزد».