صدور بیانیه مشترک روسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس در ارتباط با جزایر سه‌گانه جدال بر سر رابطه با روسیه را در جمهوری اسلامی شدت بخشیده است. وزیر دفاع ایران از احتمال لغو قرارداد خرید سوخو ۳۵ از روسیه خبر داد.
بعد از آنکه وزیران خارجه کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس در پی نشستی در مسکو با حضور وزیر خارجه روسیه در مناقشه بر سر حاکمیت جزایر سه‌گانه تنب کوچک و بزرگ و ابوموسی بیانیه منتشر کردند حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در اقدامی “متقابل” گفت که جمهوری اسلامی تمامیت ارضی اوکراین را به رسمیت می‌شناسد و خواهان توقف جنگ است. وزارت خارجه ایران هم سفیر روسیه را برای انتقاد به همراهی مسکو با موضع امارات احضار کرد.
در بیانیه مشترک یادشده آمده است که که روسیه از ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌های آن برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه یا بر اساس مقررات حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد ارجاع مسئله به دیوان دادگستری بین‌المللی برای حل و فصل آن حمایت می‌کند.
جمهوری اسلامی انتظار چنین موضع‌گیری از طرف “کشور شریک و متحد” خود روسیه را نداشت.
وزیر امور خارجه ایران در تازه‌ترین موضع‌گیری خود گفته است که «هیچگاه اجازه نمی‌دهیم که روس و یا چین تصور کنند که تنها انتخاب ما چین یا روسیه هستند».
او همچنین تاکید کرد به دلیل “غفلت روسیه” در موضع جزایر سه‌گانه سفیر این کشور “مقتدرانه” احضار شده است.
عراقچی: هیچ‌کس موضع روس‌ها را قبول ندارد
عباس عراقچی، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی و برخی دیگر از دیپلمات‌های ایرانی از موضع‌گیری وزارت خارجه استقبال کردند.
به گفته عراقچی، وزارت خارجه خوب برخورد کرده و صحبت آقای امیرعبداللهیان در مخالفت با جنگ در اوکراین و حمایت از تمامیت ارضی این کشور هم خوب بوده است. او موضع کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در دیدار با سفیر ژاپن و حمایت از حل اختلافات میان این کشور و روسیه بر سر جزایر چهارگانه کوریل را هم درست و ضروری توصیف کرد. روسیه این جزایر را جزو مایملک قطعی خود می،داند و حاضر به گفت‌وگو در باره آنها نیست.
انتقاد از روسیه کار عوامل “غربگرا” است
اما طیف‌های تندرو چه در دولت و چه در خارج از آن انتقاد به روسیه را کار “عوامل غربگرا” می‌دانند و معتقدند که اتفاق خاصی در مناسبات “استراتژیک” ایران و روسیه نیفتاده است.
سایت “رجا نیوز” که به جبهه پایداری، نیروی تندرو درون حکومت نزدیک است در مقاله‌ای به حملات تندی علیه عباس عراقچی دست زد و او را به عنوان “عنصری غربگرا” معرفی کرد که ” در صدد کشاندن شورای راهبردی روابط خارجی به مسیری علیه روسیه است.
روزنامه ایران، ارگان دولت، چند روز پیش در پاسخ به انتقادهایی که به این روزنامه درباره واکنش منفی آن نسبت به احضار سفیر روسیه شده بود، نوشت که باید به جای احضار سفیر روسیه باید سفیر امارات متحده عربی احضار می‌شد.
ایران احتمالا از روسیه سوخو ۳۵ نمی‌خرد
محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی هم روز چهارشنبه ۲۸ تیر (۱۹ ژوئیه) در میانه این جدال به طور غیرمستقیم لغو قرارداد خرید این جنگنده‌ها را تائید کرد.
او در پاسخ به سئوالی درباره خرید سوخو ۳۵ گفت: «زمانی ما قراری را برای خرید می‌گذاریم، اما به این نتیجه می‌رسیم که توانمندی تولید در داخل برای خودمان به وجود آمده است.» این سخنان می‌تواند به معنای لغو توافق باشد، لغوی که لزوماَ نه از جانب ایران بلکه از جانب روسیه و در ارتباط با درخواست اسرائیل صورت گرفته است.
“بروز اختلاف در سطوح بالای رهبری ایران”
پیش‌تر برخی منابع غربی نیز از بروز اختلاف در حاکمیت ایران بر سر نوع رابطه با روسیه خبر داده بودند.
ریچارد مور، رئیس آژانس اطلاعات خارجی بریتانیا (MI6)گفته است که در سطوح بالای حکومت ایران بر سر فروش پهپاد به روسیه اختلاف وجود دارد.
جمهوری اسلامی پیوسته کوشیده است به طور یک جانبه و بدون آن که کرملین چنین موضوعی را تایید کند مناسبات با همسایه شمالی را “استراتژیک” توصیف کند. آیت‌الله خامنه‌ای به صراحت روسیه را در شروع جنگ اوکرین محق دانسته و نتیجه این جنگ را مقدمه شکل‌گیری “نظم نوینی” دانسته که غرب در آن تضعیف شده است. در همین راستا تهران از کمک‌های تسلیحاتی به روسیه در جنگ جاری هم ابایی نداشته است.
با این وجود و به رغم همکاری گسترده تهران و مسکو در حمایت از رژیم اسد و کمک به بقای آن، روسیه چندان مقابله و تلاشی برای ممانعت از حملات و تهدیداتی که در خاک سوریه متوجه نیروهای جمهوری اسلامی و متحدان آن است به عمل نیاورده است. کرملین این تهدیدات و حملات را با همکاری در حمایت از رژیم سوریه غیرمرتبط می‌داند. روسیه اخیرا هم با موضع‌گیری به سود امارات در مناقشه بر سر سه جزیره بیش از پیش تصور تهران در باره عمق و ابعاد مناسبات فی‌مابین را به چالش کشیده است. این موضوع از نظر شماری از کارشناسان می‌تواند رویکرد راهبردی “نگاه به شرق ایران” را که توسط آیت‌الله خامنه‌ای تعیین شده و بر ادامه آن اصرار دارد با ابهامات و انتقادات بیشتری روبرو کند.
دویچه وله