– ۱۱۰میلیارد مترمکعب مجموع آب تولیدشده در کشور است که بر اساس شاخص‌های بین‌المللی باید برای ۴۰ درصد آن برنامه‌ریزی شود اما اکنون بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب آب در کشور مصرف می‌شود.
– نرخ مجاز فرونشست در جهان پنج میلی‌متر در سال است که در ایران به صورت نقطه‌ای حتی ۲۰ سانتی‌متر بوده است. در جنوب تهران تا سالانه ۱۸ سانتی‌متر فرونشست گزارش شده است.
– معاون وزیر نیرو از وجود ۲۰۰ نقطه دارای تنش آبی در فصول مختلف کشور خبر داده و گفته که در طبس، زنجان و چاه‌نیمه‌های سیستان، آب‌های زیرزمینی دچار مخاطره هستند.
سخنگوی صنعت آب گفته بر اساس بررسی‌های صورت گرفته ایران در ۱۵ سال اخیر بدترین وضعیت را در سه سال اخیر داشته است. او همچنین گفته از شش حوضه آبریز کشور چهار مورد در شرایط تنش آبی قرار دارند و فقط دو حوضه در شرایط بدون تنش هستند.
فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب با ارائه آمارهای تکاندهنده‌ای از وضعیت منابع آب در ایران، گفته که میزان بارش‌ها در ایران طی یک قرن اخیر کاهش شدیدی یافته و این در حالیست که کشور با افزایش دما نیز روبروست. او گفته میزان تبخیر آب در نیم قرن اخیر ۲۱ درصد افزایش، و میزان بارندگی‌ها نیز طی این مدت ۱۴ درصد کاهش داشته است.
سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه در سال‌های اخیر شاهد کاهش بارندگی‌ها در فصل زمستان نیز هستیم، گفته که هر نیم درجه افزایش دمای کشور بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر را از دسترس خارج می‌کند.
فیروز قاسم‌زاده در ادامه آمارهای نگران‌کننده از وضعیت آبی کشور گفته که «۱۱۰میلیارد مترمکعب مجموع آب تولیدشده در کشور است که بر اساس شاخص‌های بین‌المللی باید برای ۴۰ درصد آن برنامه‌ریزی شود اما اکنون بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب آب در کشور مصرف می‌شود.»
فرونشست زمین در ایران که در پی از بین رفتن منابع آب زیرزمینی طی سال‌های گذشته تشدید شده، از دیگر مواردی است که در آمارهای سخنگوی صنعت آب به آن اشاره شده است. او گفته که «نرخ مجاز فرونشست پنج میلی‌متر در سال است که در ایران به صورت نقطه‌ای حتی ۲۰ سانتی‌متر را تجربه کرده‌ایم. در جنوب تهران تا ۱۸ سانتی‌متر در سال به صورت موضعی گزارش فرونشست داشته‌ایم.»
این مقام صنعت آب همچنین گفته از میان ۳۱ استان ایران، ۱۸ استان میزان بارندگی زیرنرمال، شش استان بارندگی نرمال و هفت استان بارندگی بالای نرمال را تا روز ۱۲ آبان‌ماه تجربه کرده‌اند.
محمد جوانبخت معاون وزیر نیرو نیز روز یکشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۲ از وجود ۲۰۰ نقطه دارای تنش آبی در فصول مختلف کشور خبرداده و گفته بود که «در طبس، زنجان و چاه‌نیمه‌های سیستان، آب‌های زیرزمینی دچار مخاطره هستند و برای آنها پروژه تعریف شده؛ در مجموع ۸۴ طرح اضطراری رفع تنش آبی در ۳۱ استان کشور تعریف شده که ۱۹ هزار میلیارد تومان برای این بخش تخصیص یافته است.»
محمد جوانبخت گفته بود که این طرح‌ها به دو دسته تأمین منابع آب و توزیع منابع آب تقسیم شده و بطور سالانه و برای عبور از هر سال آبی تدوین و تصویب و اجرایی می‌شوند.
این سخنان معاون وزیر نیرو نشان می‌دهد جمهوری اسلامی بیش از آنکه بر طرح‌های زیربنایی برای حل بحران کمبود آب و عوارض ناشی از آن مانند گسترش پرسرعت پدیده فرونشت تمرکز کند، با چنان بحرانی در تأمین و توزیع منابع آب روبروست که طرح‌های سالانه را در دست اجرا دارد.
آمارهای ارائه شده درباره وضعیت ذخایر آب پشت سدها، منابع آب زیرزمینی و اثرات کاهش این منابع، از جمله فرونشست‌ها و خشکی دشت‌ها، و همچنین تنش‌های آبی در شهرها و استان‌های مختلف نیز نشان از آینده‌ای تکاندهنده در کشور در صورت ادامه رویه‌ی کنونی است.
محمد سرگزی نماینده سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی نیز روز یکشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۲ از کمبود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب در سیستان و بلوچستان خبر داد و گفت: «اکنون منابع چاه‌نیمه‌ها که مهم‌ترین منبع تامین آب در سطح استان بوده به واسطه عدم ورودی از سمت هیرمند در حال اتمام است و با توجه به مدیریت و قطعی‌های چندگانه از حجم مرده مخزن هم استفاده می‌شود.»
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز به تازگی در گزارشی از کسری مخازن زیرزمینی به میزان بیش از ۱۴۳ میلیارد مترمکعب در چهار دهه اخیر خبر داده و تأکید کرده امنیت آبی منتج از امنیت غذایی کشور در سال‌های آینده با مخاطرات جدی‌تر روبرو می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرده که شرایط به گونه‌ای است که در مقیاس‌های مکانی کوچک‌تر از کل کشور (مثلا مقیاس حوضه‌های آبریز درجه دو یا استان‌ها)، در برخی موارد وضعیت «شکست» حاصل شده و تحت این شرایط مصارف آب از منابع تجدیدپذیر مربوطه پیشی گرفته است.
ذر ادامه هشدار داده شده که مصارف از منابع استاتیک زیرزمینی که طی سالیان متمادی ذخیره شده است، تأمین می‌شود که این موضوع به کسری مخزن می‌انجامد. نتیجه چنین روندی اختلال در امنیت غذایی و در نتیجه ناپایداری محیط زیست، ناامنی اجتماعی و سیاسی خواهد بود.
فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب پیشتر در نیمه‌ی مهرماه با بیان اینکه ۵ استان در سال آبی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۱ بالای ۳۰درصد کاهش بارش داشته‌اند و در وضعیت قرمز آبی هستند گفته بود که «استان‌های تهران، قزوین، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی ۵ استانی هستند که به لحاظ کاهش بارش‌ها و تداوم سال‌های خشک، ورودی سدها و آبخوان‌های آنها نیز پایین بوده است.»
در روزهای نخست مهرماه نیز احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی نیز در همین ارتباط گفته بود: «کم بارشی‌های سه سال گذشته در کشور به حدی بوده است که اگر میزان کمبود بارش نسبت به شرایط نرمال را در برخی مناطق کشور جمع بزنیم، گویی عملا یک سال هیچ بارانی در کشورمان نباریده است.»
به گفته احد وظیفه تداوم کم‌بارشی‌ها در سه سال متوالی نیز باعث شده است که در بسیاری از مناطق کشور، رطوبت خاک از بین برود و این در حالی است که در این مدت، مصرف بالای آب به خصوص در بخش کشاورزی ادامه داشته و به ویژه برداشت‌های فراوانی از سفره‌های آب زیرزمینی صورت گرفته است.
احد وظیفه تأکید کرده بود: «حتی اگر در پاییز و زمستان امسال شاهد فصل‌های بسیار پربارشی باشیم، باز هم معضل کم‌آبی در کشورمان برطرف نخواهد شد، زیرا سه سال آبی متوالی است که اغلب نقاط کشورمان با کم‌بارشی محسوسی مواجه است.»
جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته با سوءمدیریت در زمینه منابع آبی، خسارت گسترده و حتی جبران‌ناپذیری به منابع آبی و محیط‌زیست کشور وارد کرد. از یکسو همه استان‌های ایران درگیر خشکسالی شده و از سوی دیگر طرح‌هایی که با هدف مدیریت آب اجرایی شدند، یکی پس از دیگری با شکست روبرو و خسارت‌های بیشتری به بار آوردند.
یکی از آخرین اقدامات که در سفر دوم ابراهیم رئیسی به استان کردستان در آبان امسال رخ داد، افتتاح پروژه‌های «سد مخزنی سیازاخ» در دیواندره و «سد مخزنی چراغ ویس» در سقز بود؛ پروژه‌هایی که نتیجه ان خسارت‌های گسترده محیط‌زیستی خواهد بود.
در همین رابطه محسن موسوی خوانساری کارشناس ارشد تأسیسات آب در مطلبی در روزنامه «پیام ما» نوشته که موقعیت این دو سد و حجم آب قابل تنظیم آنها به گونه‌ای است که حتما بعد از آبگیری و شروع بهره‌برداری کامل این دو سد، روان‌آب در رودخانه‌های قزل اوزن و زرینه رود کاهش می‌یابد و در نهایت عدم توجه به رهاسازی سهمیه حقابه محیط زیستی در این دو سد که غالبا رخ می‌دهد می‌تواند تاثیر منفی و مخربی روی خشک شدن دریاچه ارومیه و کاهش آب سد سفید رود و تالاب بوجاق در سواحل خزر داشته باشد.
در این مطلب با اشاره به اینکه « استان کردستان به علت موقعیت خاص خود که اغلب در بالادست رودخانه‌های اصلی کشور قرار گرفته می‌تواند نقش مهمی در ارسال آب به پایین دست داشته باشد» آمده که نگاه مسئولان به مسئله آب، نگاه فراگیر و در سطح ملّی نیست بلکه نگاهی «نقطه‌ای» است.
این کارشناس تأسیسات آب به دولت هشدار داده که به یاد داشته باشند پس از این سفر به کردستان و افتتاح این دوسد، سفری به ارومیه و آذربایجان غربی خواهند داشت و قطعا در آن استان باید پاسخگوی خشک شدن دریاچه ارومیه، کمبود آب شرب تبریز و مسایلی از این قبیل در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باشند و اگر سفری هم به گیلان داشته باشند، خواهند دید که مشکلات کمبود آب در سد سفید رود هم شرایط دشواری را برای کشاورزان شالیکار گیلانی فراهم آورده است.
کیهان چاپ لندن