محمد رسول‌اف، فیلم‌ساز سرشناس ایرانی پس از بارها بازداشت و ممنوع‌الخروجی به دلیل فعالیت‌های هنری و سینمایی، این بار پس از محکومیت به هشت سال زندان، از کشور خارج شد.
این فیلم‌ساز برجسته ایرانی که ده‌ها جایزه بین‌المللی را نصیب خود کرده و حمایت نهادهای سینمایی بین‌المللی را پشت سر خود دارد، پس از خروج از خاک ایران، پیامی را در کانال اینستاگرامی خود بدین شرح منتشر کرد:
«هفت سال پیش برای چندمین بار پاسپورت مرا گرفتید. دو سال پیش برای چندمین بار به خانه‌ام ریختید و هر آنچه توانستید با خود بردید.سال گذشته به همراه وکیلم بارها به نهادهای مختلف رجوع کردیم اما گفتید حق داشتن پاسپورت را ندارم. نمی‌دانستید هویت من در پاسپورت من نیست. اگر فکر می‌کنید مرزهای ایران در دست شماست در خواب خوشی هستید. اگر ایران جغرافیایی زیر چکمه‌های استبداد دینی شما رنج می‌کشد، ایران فرهنگی در ذهن مشترک میلیون‌ها ایرانی که از ظلم و توحش شما ناچار به ترک ایران شدند زنده است و هیچ قدرتی نمی‌تواند اراده‌ی خود را به آن تحمیل کند. از امروز من ساکن ایران فرهنگی‌ام. سرزمینی بی مرز که میلیون‌ها ایرانی با تاریخ و فرهنگی کهن در هرگوشه و کنار جهان آن را ساخته‌اند. و بی‌صبرانه در انتظارند تا شما و دستگاه ظلم‌تان را در قعر تاریخ دفن کنند. آنگاه چون قفنوس از آن خاک زندگی تازه‌ای آغاز خواهد شد.»
او در این پیام خود می‌افزاید: «حکایت آنچه در این راه از سر گذراندم می‌ماند برای وقت بهتری. اکنون باید به سرعت آخرین مراحل فنی پس تولید “دانه‌ی انجیر معابد” را به پایان برسانم. قدردان و سپاسگزار دوستان، آشنایان و افرادی هستم که در مسیر دشوار و طولانی این سفر با مهربانی، از خودگذشتگی و گاه به خطر انداختن خود مرا برای خروج از مرز و رسیدن به نقطه‌ای امن یاری کردند…زنده‌ام»
جزئیات پرونده رسول‌اف از زبان وکیل‌مدافع
وکیل مدافع محمد رسول‌اف، فیلم‌ساز ایرانی با اشاره به تایید حکم محکومیت موکل‌اش می‌گوید: «مبنای تشکیل پرونده برای آقای رسول‌اف، امضای بیانیه موسوم به “تفنگت را زمین بگذار” بود که او به همراه دیگر همکارانش آن را امضا کرده بودند. این بیانیه در زمان ریزش ساختمان متروپل و جان باختن جمعی از هموطنان و اعتراضات صورت گرفته در آبادان بود. پس از امضای این بیانیه، برای جمعی از هنرمندان از جمله آقایانرسول‌اف و آل‌احمد پرونده‌های جداگانه‌ای تشکیل شد.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
بابک پاک‌نیا در گفت‌وگو با روزنامه “شرق” در شرح حکم دادگاه مصطفی آل‌احمد می‌گوید: «در جریان همین پرونده، آل‌احمد به اتهام اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت داخلی در دادگاه بدوی به ۳ سال و ۸ ماه حبس محکوم شد و این حکم نیز عیناً در شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر تایید شد، ولی در نهایت، از دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی شد و پس از رسیدگی در دیوان عالی کشور، در رأی شعبه دیوان عالی، اعلام شد که امضای بیانیه نمی‌تواند مصداق اجتماع و تبانی محسوب شود و در نتیجه با تجویز اعاده دادرسی و ارجاع پرونده به شعبه هم عرض، به موجب حکم جدیدی که صادر شد، دادنامه شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر توسط شعبه ۲۱ دادگاه تجدیدنظر نقض و حکم برائت آقای مصطفی آل احمد صادر شد. منتهی در همان دوران، پرونده آقای رسول‌اف در دادسرا نگه داشته شد و مسائل جدیدی به آن افزوده شد.»
فیلم “شیطان وجود ندارد” در کیفرخواست
به گفته وکیل مدافع رسول‌اف، یکی از موارد اضافه شده به پرونده این فیلم‌ساز ایرانی، مربوط به فیلم مستندی است که او برای بکتاش آبتین ساخت. مقامات می‌گویند این فیلم باعث بدنامی مسئولان زندان شده است. پخش این فیلم در رسانه‌های خارج از کشور هم از دید ضابطان، اقدامی برای بدنام کردن نظام از سوی آقای رسول‌اف دانسته شده است. ضابطان پرونده همچنین توئیت‌های رسول‌اف را به پرونده اضافه کرده و به سوابق فیلم‌سازی او و ساخت فیلم‌های فاقد مجوز از جمله فیلم “شیطان وجود ندارد”، اشاره کرده‌اند.
پاک‌نیا می‌افزاید، در نهایت پرونده با همین کیفیات و عناوین اتهامی اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم، تبلیغ علیه نظام، نگهداری مشروبات الکلی داخلی و نگهداری مشروبات الکلی خارجی به دادگاه ارجاع شد.
محمد رسول‌اف، متولد ۱۳۵۱ در شیراز، تاکنون برنده ده‌ها جایزه بین‌المللی در حوزه سینما است. در هفتادمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم برلین در سال ۲۰۲۰، جایزه خرس طلایی برای “شیطان وجود ندارد”و از همین جشنواره جایزه هیئت داوران منتقدان کلیسایی و جایزه ویژه سینماداران آلمان به او تعلق گرفت. او اجازه خروج برای شرکت در این جشنواره را نیافت.
اعتراض به حکم دادگاه فراتر از حدود کیفرخواست
وکیل مدافع او درباره دفاعیات خود و موکلش در دادگاه بیان کرد: «در دادگاه، ما نسبت به اتهامات نگهداری مشروبات الکلی داخلی و خارجی، با استناد به ماده ۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری، تاکید کردیم که حکم قضائی ضابطان برای تفتیش و بازرسی منزل آقای رسول اف، ناظر بر موضوع و اتهام دیگری بوده و اجازه ورود به این موضوع را که فاقد قیود مندرج در ماده ۵۷ قانون آئین دادرسی کیفری است، نداشتند. در نتیجه، قانون آئین دادرسی کیفری و قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی نقض شده است. ما در دادگاه حتی به فرمان ۸ ماده‌ای آیت‌الله خمینی هم استناد کردیم که هیچ یک مورد عنایت دادگاه قرار نگرفت.»
پاک‌نیا درباره اتهام اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم نیز، باتوجه به صراحت قانون مبنی بر ارتکاب فعل مجرمانه از سوی ۲ یا چند نفر، می‌گوید: «در دادگاه گفتیم که هیچ فرد دومی در این پرونده وجود ندارد. از دادگاه و نماینده دادستان خواستیم اعلام کند که آقای رسول‌اف با چه شخصی اجتماع و تبانی کرده است؟ رکن مادی جرم متشکل از ۲ یا چند شخص است و در این پرونده، آقای رسول‌اف به تنهایی تعقیب و محاکمه شده و سایر امضاء کنندگان، یا تعقیب نشده‌اند، یا اگر هم تعقیب شدند، تحت عنوان دیگری به غیر از عنوان مجرمانه اجتماع و تبانی تفهیم اتهام و محاکمه شدند و یا به طور کلی حکم برائت برایشان صادر شده است.»
او اشاره می‌کند، ضمن اینکه دیوان عالی کشور در پرونده یکی دیگر از امضاء کنندگان بیانیه موضوع پرونده، صراحتا امضای بیانیه اعتراضی را جرم ندانسته و متهم (مصطفی آل احمد) در نهایت، حکم برائت دریافت کرده‌اند؛ بنابراین انتساب این عنوان اتهامی به آقای رسول‌اف با قانون همخوانی ندارد.
#کاوه_آهنگر به آلمان پناهنده شده است. او که در سال ۲۰۲۰ با فیلم “شیطان وجود ندارد” محمد رسول‌اف برنده خرس طلایی جشنواره برلیناله شده بود، حالا در گفت‌وگو با دویچه وله فارسی از مهاجرت خطرناک با قایق پناهجویان می‌گوید. pic.twitter.com/PqmHOmvC0g
— DW فارسی (@dw_persian) October 7, 2023
نسبت به اتهام تبلیغ علیه نظام هم تاکید کردیم که اظهارات، نوشته‌ها و فعالیت‌های آقای رسول اف، جنبه انتقادی داشته است نه تبلیغ علیه نظام. نماینده دادستان هم در جلسه رسیدگی، ادله‌ای برای رد موارد مطروحه از سوی ما ارائه نکرد، اما دادگاه نهایتا حکم بر محکومیت آقای رسول اف صادر کرد.»
پاک‌نیا می‌گوید: «عجیب‌تر آنکه دادگاه دستور توقیف درآمدهایی را داده که آقای رسول‌اف در نتیجه ارائه مشاوره به برخی فیلم‌سازان دریافت کرده است. این درحالیست که اغلب این فیلم‌ها ارتباطی به این پرونده نداشته و حتی در ایران هم ساخته نشده‌اند و ربطی هم به ایران ندارند. در واقع آقای رسول اف، به عنوان فیلم‌ساز، صرفاً بر اساس دانش، هنر و حرفه خود، کسب درآمد داشته و این درآمد نیز کاملاً قانونی و مشروع است. جالب آنکه این موضوع حتی در کیفرخواست هم نبود و دادگاه فراتر از حدود کیفرخواست صادره، اقدام به صدور حکم کرده است.»
درباره عفو رسول‌اف و آل‌احمد چیزی ابلاغ نشده است
وکیل محمد رسول‌اف، فیلم‌ساز ایرانی تصریح کرد: «شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب در نهایت با همین استدلال‌ها، آقای رسول‌اف را بابت نگهداری مشروبات الکلی داخلی خارجی، به صورت مجزا بابت هرکدام از اتهامات مزبور به یکسال حبس تعزیری و شلاق، ۵ سال حبس به اتهام اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت داخلی و یکسال حبس بابت فعالیت تبلیغی علیه نظام و ضبط اموال محکوم کرد. ما به حکم صادره اعتراض کردیم ولی در کمال حیرت، شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر عینا حکم صادره را تایید کرد. ما معتقدیم حکم صادره با موازین حقوقی همخوانی ندارد و در حکم دادگاه، نوعی ذهن و نیت‌خوانی صورت گرفته است از این رو، در آینده نزدیک، درخواست اعاده دادرسی خود را در دیوان عالی کشور به ثبت خواهیم رساند.»
پاک‌نیا با رد برخی اظهارات مبنی بر عفو رسول‌اف و آل‌احمد و صدور اجازه فعالیت آنان، گفت: «من چنین چیزی را نشنیدم و از آن اطلاعی هم ندارم. مساله عفو آقایان رسول‌اف و آل‌احمد هم اساسا مطرح نشد و نه به آنان و نه به ما، هرگز چیزی در این زمینه ابلاغ نشده است.»
دویچه وله