«محمد جواد ظریف» به‌عنوان «رییس شورای انتقالی دولت چهاردهم»، روند تعیین اعضای کابینه پزشکیان را درویدیویی تشریح کرده است.انتخاب رییس شورای انتقالی در دولت‌های گذشته موضوعی بی‌سابقه بوده است. تعیین کمیته برای معرفی وزرا نیز هرچند که در دولت «محمود احمدی‌نژاد» و «ابراهیم رئیسی» نیز مطرح شده بود، اما در نهایت این کمیته‌ها بیشتر حالت تشریفاتی داشت. اینک نیز ظریف گفته که در نهایت خود پزشکیان درباره وزرای تصمیم خواهد گرفت.
هرچند که ظریف از شفافیت در روند فعالیت این کمیته سخن گفته، اما عدم معرفی اعضای کمیته‌ها انتقاداتی را به‌دنبال داشته است. در این میان، درباره سهم جبهه اصلاحات در کابینه و وزرایی که قرار است برای اولین بار وارد کابینه شوند نیز، ابهام وجود دارد.
در این دوره هم به سبک دوره‌های گذشته، برخی از نامزدهای وزارت و معاون اولی اقدام به پول‌پاشی در فضای مجازی برای جا انداختن خود کرده‌اند. ازجمله مهم‌ترین پول‌پاشی‌ها در روزهای گذشته توسط نزدیکان «محمد مخبر» انجام شده است. محمد شریعتمداری نیز ازجمله چهره‌هایی است که سابقه پول‌پاشی گسترده داشته است.
پول‌پاشی در فضای مجازی یعنی پیشنهاد پول به کاربران فضای مجازی برای تبلیغ یا تخریب یک فرد. موضوع پول‌پاشی در فضای مجازی در جریان انتخابات جانشینی «ابراهیم رئیسی» بارها مطرح شده است.
«اکبر رنجبرزاده»، نماینده مجلس، خرداد سال جاری از لزوم برخورد دستگاه قضایی با پول‌پاشی در فضای مجازی در آستانه انتخابات غیرمنتظره صحبت کرده بود.
عدم شفافیت در انتخاب اعضای کمیته‌ها
محمد جواد ظریف گفته روند فعالیت کمیته‌های انتخاب کابینه شفاف خواهد بود، اما صداهای زیادی بلند شده که از عدم شفافیت سخن گفته‌اند. یکی از ایرادات، عدم معرفی اعضای این کمیته‌ها است. توجیه پزشکیان و ظریف اما برای عدم معرفی اعضای کارگروه‌ها، احتمالا عدم فشار بر آنان است. هرچند آن‌هایی که به‌دنبال رایزنی برای حضور خود یا نزدیکانشان در کابینه باشند، اطلاعات مربوط به این کمیته‌ها را دارند و راه فشار بر آنان را نیز می‌دانند.
ظریف گفته که ستادهای مرکزی و استانی نیز در کمیته‌های معرفی وزرا حضور دارند، اما برخی از اعضای ستاد پزشکیان نوشته‌اند که چهره‌های موثر ستادهای مرکزی و مردمی به این کمیته‌ها دعوت نشده‌اند. عدم معرفی اعضای این کمیته‌ها همچنین باعث خواهد شد که نتوان درباره سطح کارشناسی اعضای این کمیته‌ها قضاوت کرد.
سهم احزاب و عدم مسوولیت‌پذیری جبهه اصلاحات
یکی از موضوعات مهم در کابینه، سهم احزاب اصلاح‌طلب است. موضوعی که به‌نوعی پس از ۲خرداد۱۳۷۶ و نقش احزاب در انتخابات پررنگ شده است. در دولت «محمد خاتمی»، ابتدا همه جریان‌های حامی او به‌نوعی از سهم خود از کابینه راضی بودند، با‌این‌حال به‌مرور برخی از احزاب ازجمله کارگزاران پس از عزل «محمدعلی نجفی»، از ریاست سازمان برنامه و بودجه و برخی اتفاقات دیگر ناراضی شدند.
در دولت «حسن روحانی» نیز این مناقشه وجود داشت، چراکه جریانات اصلاح‌طلب مدعی سهم جدی در پیروزی او بودند. از سوی دیگر روحانی به‌دلیل زندانی شدن بسیاری از چهره‌های اصلاح طلب در سال ۱۳۸۸، در انتصاب آنان مشکل داشت.
اینک ماه عسل پزشکیان و اصلاح‌طلبان به کام نرسیده تلخ شده و درباره میزان سهم این جبهه درباره پیروزی او، مناقشه به وجود آمده است.
«علی عبدالعلی زاده»، رییس ستاد انتخاباتی پزشکیان به کنایه گفته است: «در انتخابات اخیر، جبهه اصلاحات از آقای پزشکیان حمایت کرد، دستشان هم درد نکند،ولی ۵ هزار نفر نتوانستند معرفی کنند تا در تهران سر صندوق‌ها باشند.»
از سویی ظریف گفته که یک نفر از جبهه اصلاحات در هریک از کمیته‌ها حضور دارد.
با‌این‌حال «آذر منصوری»، رییس این جبهه گفته بود که جبهه اصلاحات ایران بنای دخالت در تصمیم گیری‌های پزشکیان را « نداشته و نخواهد داشت» و «موضع ما در برابر دولت حمایت، نظارت و پرسشگری» است.
این توییت اما به این تعبیر شده که جبهه اصلاحات از هم‌اکنون نمی‌خواهد مسوولیت معرفی پزشکیان به‌عنوان نامزد خود را بر عهده بگیرد.
پول‌پاشی برای معاون اول
معاون اول در هر دولتی، نمادی از وضعیت اجرایی کابینه است؛ در این میان وضعیت در دولت پزشکیان متفاوت است. هرچند پزشکیان تاکید زیادی بر روی موضوعات کارشناسی کرده، اما از جهتی می‌توان او را جزو روسای جمهور ایستاده دانست که خود نیز در جزییات امور دخالت می‌کنند.
«اکبر هاشمی رفسنجانی» در بسیاری از امور به‌صورت مستقیم دخالت می‌کرد و این انتقاد از خاتمی و روحانی وجود داشت که در بسیاری از موضوعات اجرایی و اقتصادی هیچ دخالتی ندارند. در مقابل، این ایراد به احمدی‌نژاد وارد شد که دخالتش بسیار گسترده و در موارد بسیاری، بر خلاف نظرات کارشناسان است. ابراهیم رئیسی نیز اگرچه رفتارش در فضای عمومی شبیه به احمدی‌نژاد بود، اما مانند او اعتماد‌به‌نفس کاذب برای دخالت در همه موضوعات به‌صورت گسترده نداشت و این موضوع نقش مخبر را در امور اجرایی برجسته می‌کرد.
پزشکیان برای انتخاب معاون اول مشکلات متعددی دارد. او در میان وزرای دولت‌های گذشته، گزینه‌های متعددی ندارد. برخی از آنان پیر شده و انتخاب برخی دیگر نیز حساسیت‌برانگیز است. براساس روایت‌ها، همچنین نزدیکان خامنه‌ای از او خواسته‌اند که از چهره‌هایی چون ظریف و «محمدجواد آذری جهرمی» در کابینه استفاده نکند. هرچند که ظریف پیش از پیروزی پزشکیان نیز گفته بود که تمایلی به وزارت ندارد و مجلس نیز به او رای نخواهد داد.
در این میان، جریان نزدیک به مخبر که از این محدودیت‌ها اطلاع دارد، اقدام به پول‌پاشی در فضای مجازی برای جا انداختن ایده ابقای او کرده است. در این میان حتی برخی از حامیان پزشکیان در فضای مجازی نیز ایده ابقای مخبر را مطرح کرده‌اند.
کابینه اولی‌ها
محمد جواد ظریف درباره معیارهای انتخاب اعضای کابینه، گفت: «قرار است حاصل کار ما که به رییس‌جمهور ارائه خواهد شد، شامل ۶۰ درصد افرادی خواهد بود که سن آن‌ها از ۵۰ الی ۵۵ پایین‌تر است. ۶۰ درصد آنان برای بار اول که وارد هیات دولت می‌شوند، حالا نه اینکه ۶۰ درصد زیر ۵۰ سال باشند و همان ۶۰ درصد نیز بار اولشان باشد. ممکن است ۶۰ درصد بار اولشان باشد و یک ۶۰ درصد دیگر، یعنی اگر شش تا پیشنهاد می‌کنیم، سه نفر زیر ۵۰ سال باشد و سه نفر از آنان بار اولشان باشد.»
هرچند ایده وزرای جوان به‌دلیل انتقادات درباره پیر بودن دولت روحانی می‌تواند جذاب باشد، اما تجربه وزرای جوان و بی‌تجربه در دولت‌های احمدی‌نژاد و رئیسی، موجب بدگمانی درباره این ایده شده است. ظریف اما گفته که وزرای پیشنهادی باید سابقه مدیریت در آن وزارت‌خانه را داشته باشد.
ظریف همچنین گفته که در نهایت خود پزشکیان تصمیم‌گیر است. در دولت‌های مختلف نیز سابقه داشته که در روزهای آخر، گزینه‌های مطرح برای وزارت معرفی نشده‌اند و فرد دیگری جایگزین آنان شده است.
در این میان ظریف گفته که حدود ۶۰ درصد از وزرای پیشنهادی برای اولین بار در کابینه حضور پیدا می‌کنند. خود پزشکیان نیز به‌نوعی خود همین ویژگی را داشته و به‌نوعی خارج از ساختار وزرای مرسوم در دولت‌های «میرحسین موسوی»، هاشمی رفسنجانی و خاتمی بود. او البته وزارت خود را مدیون «محمدرضا خاتمی»، برادر رییس جمهوروقت و همچنین درگیری او با «محمد فرهادی»، وزیر قبل بود.
ایران وایر
احسان مهرابی