زن دستانش را جلوی چشمانش گرفته است تا پرستار آینه‌ای مقابلش بگیرد. دستانش را که از جلوی چشمانش برمی‌دارد، چند لحظه با بُهت به آن‌ها نگاه می‌کند و بعد بلند می‌خندد و می‌گوید همین را می‌خواسته است؛ چشمانی که قهوه‌ای بودند، حالا آبی شده‌اند.
این یکی از ده‌ها ویدیویی است که در تبلیغات جراحی تغییر رنگ چشم در صفحات فارسی اینستاگرام می‌چرخد.
اگر تا چند سال پیش فقط می‌شد در کاتالوگ‌های رنگ فروشی برای اتاق یا وسایل خانه رنگ اختصاصی خود را پیدا کرد و سفارش داد، حالا می‌شود شبیه این کار را برای انتخاب رنگ چشم انجام داد. این عمل جراحی که پیش‌تر برای برخی بیماری‌ها مثل «آلبینیسم» جنبه درمانی داشت، حالا در بین شهروندان ایرانی با هدف زیبایی پرطرف‌دار شده است.
این جراحی که در کلینیک‌های لوکس انجام می‌شود، هزینه بالایی دارد و البته به گفته برخی متخصصان، بدون عوارض هم نیست. 
عمان قطب جراحی تغییر رنگ چشم ایرانیان
در کنار دیگر جراحی‌های زیبایی، حالا در ایران جراحی تغییر رنگ چشم هم پرطرف‌دار شده است. حجم بالای آگهی‌ها در صفحات مجازی، مطالب خبرگزاری‌ها و البته واکنش مقام‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان دهنده این هستند که کشوری که در تعداد جراحی زیبایی رتبه دوازدهم را در جهان دارد، حالا کم کم در حال تبدیل شدن به قطب جراحی تغییر رنگ چشم است.
یک زوج آلمانی ایرانی ویدیویی از خود بعد از عمل جراحی ضبط و منتشر کرده‌اند که در آن زن آلمانی از پزشک جراح تشکر می‌کند که چشمان همسر ایرانی خود را هم‌رنگ چشمان خودش کرده است؛ خاکستری روشن. هر دو چشمان خود را مقابل دوربین موبایل‌شان می‌گیرند و به آلمانی از مخاطبان ویدیو می‌خواهند به رنگ چشم مرد که از سیاه به آبی برگشته است، دقت کنند. زنی هم از کالیفرنیای امریکا به «بیمارستان نور» در عمان رفته تا چشم خود را به پزشک ایرانی بسپارد که برای انجام جراحی یک پایش در تهران است و پای دیگرش در عمان. این زن هم از روشن شدن رنگ چشمانش بسیار خوشحال است.
تب زیبایی و نزدیک شدن به خواسته جریان غالب جامعه
«صبا آلاله»، روان‌شناس و روان‌تحلیل‌گر سیاسی و اجتماعی به «ایران‌وایر» در این باره گفت: «به طور کلی انسان همیشه می‌خواهد خودش را به چارچوب‌ها و معیارهای زیبایی که جامعه تعیین می‌کند، نزدیک کند؛ مثلا در ایران گاهی موهای بلوند و روشن و اندامی مثل باربی پرطرف‌دار شده بودند و از جذابیت‌های زنانه محسوب می‌شدند. افراد به این دلیل تن به جراحی‌های زیبایی غیرضروری می‌دهند که از طرف جامعه که معیارهایی را دارد، بیشتر پذیرفته شوند.»
بیمارستان نور عمان به گفته منشی یکی از پزشکان جراح تغییر رنگ چشم، یک گزینه در کنار گزینه جراحی در تهران است. منشی این جراح در تماس تلفنی به خبرنگار «ایران‌وایر» گفت: «برای کسانی که از کشورهای دیگر برای انجام این عمل سفر می‌کنند، عمان گزینه بهتری برای عمل است، چرا که دستگاه‌های پیشرفته‌تری دارد. از سوی دیگر، سفر به عمان با توجه به این که برای ایرانیان نیاز به ویزا ندارد، دردسر چندانی ندارد. البته ترجیح جراح هم جراحی در مرکز نور عمان است.»
جست‌وجوی خبرنگار «ایران‌وایر» نشان می‌دهد بیمارستان پلی‌کلینیک نور ایرانیان در مسقط عمان شعبه‌ای از بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور واقع در خیابان «ولی‌عصر» تهران است. اما آدرسی که منشی جراح تغییر رنگ چشم از بیمارستان نور در تهران برای خبرنگار «ایران‌وایر» ارسال کرد، جایی بود در مرکز تهران، نزدیک به «پارک‌شهر». این منشی در تماس تلفنی گفت مرکز خصوصی جراحی دیگری هم در تهران توسط همین جراح تاسیس شده که بسیار به نام است و بسیاری از بیماران به آن‌جا رجوع می‌کنند.
او توضیح داد که دستگاه‌های مخصوص جراحی چشم در بیمارستان‌های ایران به دلیل تحریم‌ها تغییر نکرده‌اند و چند نسل از دستگاه‌های بیمارستان نور عمان قدیمی‌تر هستند: «اگر چه این عمل در کلینیک‌های ایران هم به خوبی انجام می‌شود اما دستگاه‌هایی که در عمان مستقر شده‌اند، عمل تغییر رنگ را در عرض ۱۰ دقیقه و با دقت بیشتری انجام می‌دهند.»
منشی پزشک وقتی خواست تاکید کند که عمل نیاز به استراحت و نقاهت ندارد، توضیح داد که این مشتری صبح به عمان می‌رود و بعد از عمل هم شش عصر به ایران برمی‌گردد.
صبا آلاله، روان‌شناس و روان‌تحلیل‌گر سیاسی و اجتماعی یادآوری کرد: «در گذشته، در ذهن ایرانی‌ها افرادی که چشمان روشن داشتند، زیباتر محسوب می‌شدند. حالا هم برخی به خاطر این که به معیارهای زیبایی و جذابیت با چشم‌های رنگی برسند، عمل تغییر رنگ چشم انجام می‌دهند؛ یعنی فرد عمل چشم را به خاطر قرار گرفتن در آن قالب و چارچوب خاص انجام می‌دهد و می‌خواهد به فردی تبدیل شود که جایگاه ویژه‌ای دارد و خوش‌تیپ‌تر و زیباتر است.»
البته از آگهی‌ها و پیام‌های منتشر شده در فضای مجازی هم این‌طور بر می‌آید که متقاضیان فقط ایرانی و اروپایی نیستند، برخی از آگهی‌ها به زبان عربی هستند که نشان می‌دهد احتمالا افرادی از طبقه مرفه کشورهای حاشیه خلیج فارس و عراق نیز متقاضی تغییر رنگ چشم هستند.
وقتی عمل زیبایی ۳۰۰ میلیون تومانی پرطرف‌دار می‌شود
جراحی تغییر رنگ چشم در ایران به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود؛ از کاشت عنبیه مصنوعی رنگی گرفته تا تزریق رنگ‌دانه با کمک دستگاه‌های لیزر به داخل لایه سطحی قرنیه.
جالب این جا است که جراحی نوع آخر که به تازگی پرطرف‌دار شده، گران‌ترین نوع این جراحی‌ها است. در این جراحی، متقاضی می‌تواند رنگ مورد نظر چشم خود را طیفی از ۱۷ رنگ مختلف انتخاب کند؛ از سبز، سبز زمردی، سبز پسته‌ای، آبی لاجوردی و آبی مدیترانه‌ای گرفته تا سدری، قهوه‌ای، خاکستری، عسلی و… .
گزینه دیگر هم این است که متقاضی نمونه رنگ مورد نظر خود را می‌دهد و دستگاه‌ها رنگ درخواستی را می‌سازند. همه این‌ها مراحلی از یک جراحی چند صد میلیون تومانی هستند.
اگر هزینه تغییر رنگ چشم با کاشت عنبیه مصنوعی حداکثر ۲۵ میلیون تومان است، هزینه عمل با شیوه تزریق رنگ‌دانه ممکن است به هفت هزار دلار برسد.
منشی پزشکی که این جراحی را انجام می‌دهد، به «ایران‌وایر» گفت: «تغییر رنگ چشم در یک کلینیک در تهران اگر با رنگ‌های معمول انجام شود، ۲۷۵ میلیون تومان و اگر با رنگ‌های ترکیبی انجام شود، ۴۲۵ میلیون تومان هزینه خواهد داشت.»
این هزینه در عمان به ترتیب شش و هفت هزار دلار است.
یک جامعه‌شناس از ایران به «ایران‌وایر» گفت: «از نظر جامعه‌شناسی، بسیار طبیعی به نظر می‌رسد که میل به جراحی در افرادی که مشکلات بنیادینی از جمله فقر دارند، بیشتر باشد. اتفاقا این افراد فکر می‌کنند حالا که نمی‌توانند مشکلات بزرگ‌تر را حل کنند، می‌توانند ظاهر خود را به گونه‌ای کنند که جامعه پذیراتر است.»
او برای مثال از خانواده‌ای یاد کرد که نمی‌توانند جهیزیه خوب و بزرگی را برای دخترشان تهیه کند و وسایل خرده ریزتری را برای جهیزیه می‌گذارند تا ظواهر زندگی را شلوغ‌تر نشان دهند.
این جامعه‌شناس به متکدیان زنی اشاره کرد که ناخن کاشته شده یا موی رنگ کرده دارند و گفت این‌ها خدماتی هستند که شاید یک فرد با شرایط عادی کمتر از آن‌ها استفاده کند و ترجیح دهد آن هزینه را صرف موضوع مهم‌تری کند.
با این حال، تعداد افرادی که برای انجام این عمل به کلینیک‌های جراحی می‌روند، کم نیستند. یکی از این افراد، زنی نسبتا جوان است که در ویدیویی که بعد از جراحی گذاشته بود، با هیجان تعریف می‌کرد مادرش پیش از مرگ به او گفته بود اگر دانش و فناوری چنین عملی آمد، حتما رنگ چشمش را عوض کند و حالا او به خواسته مادرش عمل کرده است!
آگهی‌ها و مطالبی که پزشکان در فضای مجازی منتشر می‌کنند هم نشان می‌دهند انجام این نوع عمل زیبایی پرطرف‌دار، با روش‌های متفاوت آن منحصر به تهران نیست و در شهرهای مختلف، از جمله اهواز، اصفهان، مشهد و دیگر شهرها هم انجام می‌شود.
جامعه‌شناس ساکن ایران در ادامه به «ایران‌وایر» گفت: «در کل اگر به سراغ جامعه‌شناسی فقر برویم، بیشتر به این موارد بر می‌خوریم. بسیاری معتقدند که فقر بیشتر از این که یک موضوع اقتصادی باشد، یک موضوع فرهنگی است.»
روی دیگر سکه
روی دیگر سکه اما این است که بعضی از پزشکان، متقاضیان را به خاطر عوارض این عمل از آن منع می‌کنند. یکی از پزشکان متخصص چشم به خبرنگار «ایران‌وایر» گفت وقتی کسی درباره عمل تغییر رنگ چشم از او مشورت می‌گیرد، توصیه می‌کند این عمل را انجام ندهد، چرا که حتی اگر با شیوه تازه و مدرن تزریق رنگ‌دانه روی لایه سطحی عنبیه انجام شود، به هر حال رنگ‌دانه تزریق شده به چشم، یک جسم خارجی محسوب می‌شود که می‌تواند مشکل ایجاد کند؛ ضمن این که اگر این افراد دچار آب مروارید شوند، دید جراح برای انجام عمل بسیار محدود می‌شود یا اگر این افراد در آینده دچار پارگی شبکیه شوند، عمل جراحی آن‌ها بسیار سخت می‌شود.
منشی پزشکی که این جراحی‌ها را انجام می‌دهد اما به «ایران‌وایر» با تاکید گفت جراحی تغییر رنگ چشم به شیوه تزریق رنگ‌دانه هیچ عوارضی ندارد و اگر کمترین عوارضی داشت، دکتر هیچ وقت این عمل را انجام نمی‌داد؛ حرفی که با نظر «هاشم دریاباری»، رییس مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت که خودش فوق تخصص پیوند قرنیه است، متفاوت است.
او خرداد ماه در مصاحبه‌ای، تبلیغات فضای مجازی برای ترغیب به عمل جراحی تغییر رنگ چشم را نادرست خواند و گفت وزارت بهداشت انجام این عمل را به کسانی که چشم سالم دارند، توصیه نمی‌کند.
با این حال، منشی جراح که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، بارها تاکید کرد این جراحی در ایران ممنوع نیست. او حتی گفت این جراحی یک مرکز جراحی را به این منظور در تهران دایر کرده است که بسیار شناخته شده هم هست.
آگهی‌های تبلیغاتی و نظرات متفاوت این شبهه را به وجود آوردند که وزارت بهداشت این عمل را برای هدف زیبایی ممنوع کرده یا آن را غیرمجاز دانسته است. حتی در وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی کردستان با استناد به همین مصاحبه، عمل تغییر رنگ چشم، «غیرمجاز» عنوان شده است.
برخی از پزشکان هم در صفحات اینستاگرامی خود اگر چه عمل زیبایی تغییر رنگ چشم به شیوه «کراتوپیگمناسیون» را تبلیغ می‌کنند اما انجام این عمل را در ایران غیرمجاز عنوان و اعلام کرده‌اند که عمل را در عمان انجام می‌دهند.
همین موضع‌گیری مبهم وزارت بهداشت موجب شده است که اظهارنظرها و مطالبی که در رسانه‌ها یا وب‌سایت‌های پزشکی منتشر می‌شوند، بسیار محتاطانه، دو پهلو و گاه با برداشت‌های اشتباه باشد.
«فرهاد نجات»، پزشک متخصص چشم به خبرگزاری «رکنا» گفته است وزارت بهداشت این عمل را فقط برای موارد درمانی مجاز می‌داند و در غیر این صورت، آن را غیرمجاز و غیرقانونی اعلام کرده است.
این در حالی است که معاون وزیر بهداشت فقط از مردم خواسته به منظور زیبایی این عمل تغییر رنگ چشم را انجام ندهند و گفته است وزارت بهداشت آن را توصیه نمی‌کند.
با این حال، خبرنگار «ایران‌وایر» در جست‌وجوی خود به هیچ بخش‌نامه یا توصیه‌نامه‌ای مبنی بر ممنوع بودن این جراحی در ایران دست پیدا نکرد.
زنان بیشترین طرف‌داران جراحی‌های زیبایی
وزارت بهداشت موافق باشد یا مخالف، طرف‌داران تغییر رنگ چشم در ایران این روزها شیوه‌ها و گزینه‌های مختلفی پیش رو دارند که بر اساس بودجه خود می‌توانند دست به کار شوند. توان جریان غالب در جامعه برای سوق دادن افراد به تغییر رنگ چشم هم ظاهرا بیشتر از توصیه‌های علمی است.
زنان بر اساس آمار‌ها، ۸۰ درصد متقاضیان جراحی‌های زیبایی در ایران را تشکیل می‌دهند. یکی از دلایل و انگیزه‌های انجام این جراحی‌ها، افزایش تعداد دنبال کنندگان در شبکه‌های اجتماعی عنوان شده است. آمار «انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران» نشان می‌دهد صد‌ها هزار ایرانی صفحات مجازی بلاگر‌های زیبایی را دنبال می‌کنند و حدود شش‌هزار حساب در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی به تبلیغ خدمات جراحی پلاستیک مشغول هستند.
به نظر می‌رسد اگر در گذشته فقط تصاویر روی جلد مجلات و فیلم‌های سینما و تلویزیون روی نظر جامعه درباره زیبایی تاثیر داشتند، حالا دیدن هر روزه صفحات اینستاگرامی و البته خواندن نظرات دیگر درباره خود هم به تب زیبایی‌جویی دامن زده‌اند.
شهره مهرنامی