«مسعود پزشکیان» با ۱۶ میلیون رای از ۱۶ تیر به عنوان رییس‌جمهوری جدید ایران انتخاب شد. با این حال، حتی برخی از حامیانش انتظار دارند که او تنها تغییرات محدودی ایجاد کند، چرا که با وعده‌هایی مبنی بر پیروی از برنامه‌های گذشته و «منویات رهبری» وارد این عرصه شده است.
نگاهی به کارنامه «مسعود پزشکیان» در مجلس شورای اسلامی، جایی که او چهار دوره نماینده بود، نشان می‌دهد که در سالیان گذشته دغدغه‌های ثابتی داشته و مسایلی که در ایام انتخابات ۱۴۰۳ مطرح کرده را سال‌ها در ذهن پرورانده است. تاکید بر اجرای برنامه‌ها و حرکت در مسیر خواسته‌های رهبر جمهوری اسلامی از جمله آن‌ها است.
با این حال، برخی از رای‌دهندگان در انتخابات اخیر با نگرانی به اظهارات پیشین پزشکیان نگریستند و او را به خاطر گفته‌های جدیدش، فردی تغییر یافته دانستند. یکی از نگرانی‌های اصلی، حمایتش از «انقلاب فرهنگی» بود.
در آغاز دوره کرونا، پزشکیان در یک مصاحبه از اقدامات سرکوب‌گرانه علیه دگراندیشان و اخراج دانشجویان و اساتید مخالف حمایت کرد. او گفت: «من وقتی دانشجو بودم، مسوول انجمن اسلامی بودم؛ مسوول گزینش بودم؛ مسوول پاک‌سازی.»
پزشکیان در عین حال در دوره‌ای که وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود (۱۳۸۴-۱۳۸۰)، زمینه ممنوعیت پذیرش دانشجوی مرد برای رشته‌های پزشکی زنان را نیز فراهم کرد. برخی این رویکردش را در راستای نگاهش به مقوله زنان و حجاب می‌دانند که از باورهای سنتی‌مذهبی او برخواسته است؛ رویکردی که در مناظرات نیز به نوعی حفظ کرد، به ویژه زمانی که گفت: «ریشه مسایلی که درباره زنان مطرح می‌شود، در مدرسه است و چنانچه در مدارس آموزش‌های لازم ارایه شود، دیگر این تنش‌ها و مشکلات اجتماعی به وجود نمی‌آید.»
اما با این حال، بسیاری از طرف‌دارانش معتقدند که او مخالف برخوردهای «گشت ارشاد» است. در ایام تبلیغات انتخابات زودهنگام، در شبکه «ایکس» نوشت: «تضمین می‌دهم تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلتر شکن بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات تمام قد بایستد.»
نطق‌های جنجالی؛ به دنبال عدالت و انصاف
در سال ۱۴۰۰، پزشکیان به رد صلاحیتش در صحن مجلس اعتراض کرد: «از شورای نگهبان می‌خواهم علنا بگوید چرا رد صلاحیت شده‌ام.»
او تاکید کرد: «من دنبال دنیا نبوده‌ام و بر سر همین هم هست که می‌توانم حرف بزنم و در مقابل ظالم می‌توانم حرفم را بزنم.»
گفت: «من نه مطب زدم، نه سهمی دارم و هیچ وقت هم دنبال پول و قدرت و مقام نبودم و نخواهم بود.»
او در این نطق بر اصلاح‌طلب بودن و در عین اصول‌گرا بودن خود تاکید کرد. حالا همانند دوره انتخاباتی ۱۴۰۳ می‌گوید اصولی دارد و در راستای رسیدن به اصول باید اصلاح کرد.
تاکید می‌کند: «مردم پشت سر ما حرف‌های خوبی نمی‌زنند.»
او می‌گوید این ایرانی که «مال همه» است، در خطر قرار دارد.
این نماینده پیشین مجلس در نطق خود گفته بود رییس‌جمهوری باید الگو و تبلور ملت ایران باشد. باید مواظب هوای نفس باشد و در قبال دوستان و دشمنان، «انصاف» را رعایت کند.
او می‌گوید در حوزه‌هایی نظیر، سیاست، اقتصاد و قومیت در جامعه ایران بی‌عدالتی وجود دارد و برای رسیدن به آن‌ها باید اصلاحات کرد.
در سال ۱۳۸۸ نیز پزشکیان در یک نطق در مورد حوادث این سال با نقل و قول از «محمد بهشتی» که گفته بود «من برخورد تلخ صادقانه را بر شیرینی برخورد منافقانه ترجیح می‌دهم»، تاکید کرد: «در نظام اسلامی باید علی هم به دادگاه برود.»
اما گفت: «در جامعه ما همه به راحتی به دیگری، بدون این که به دادگاه رفته باشیم، تهمت می‌زنیم، افترا می‌بندیم و آبرو می‌ریزیم.»
او با یادآوری فرازهایی از «نهج‌البلاغه» تاکید داشت که با مردم، سهوا یا عمدا اگر اشتباه کرده باشند، باید با گذشت برخورد کرد: «اگر با انصاف برخورد بکنیم با مردم، بسیاری از مشکلات کشور برطرف خواهد شد.»
پزشکیان در حالی که برخی به سخنان او در مجلس اعتراض می‌کردند، به صداوسیما و سیستم‌های امنیتی گفت باید با انصاف رفتار کنند.
یکی از نطق‌های دیگرش در زمینه شغل دخترش بود. او در سال ۱۳۹۷، در پاسخ به انتقادات و اتهامات درباره حقوق دخترش در «پتروشیمی جم»، از خود و خانواده‌اش دفاع کرد و گفت: «دختر من به صورت قانونی و بر اساس شایستگی‌های خود در پتروشیمی جم مشغول به کار بوده است. هیچ نوع رانت و ویژه‌خواری در این موضوع دخالت نداشته است. این نوع اتهامات بدون مدرک و صرفاً با هدف تخریب شخصیت من و خانواده‌ام مطرح شده‌اند.»
او بر اهمیت شفافیت و رعایت عدالت تاکید کرد و افزود: «اگر تخلفی در این زمینه وجود داشته باشد، باید با آن به صورت قانونی برخورد شود. من همیشه به شفافیت و عدالت اعتقاد داشته‌ام و در تمامی امور خود و خانواده‌ام نیز همین اصول را رعایت کرده‌ایم.»
استیضاح را مفید نمی‌دانم!
در ماه‌های ابتدایی مجلس هشتم، پزشکیان به دفاع از اعتبارنامه «سلمان خدادادی»، نماینده ملکان پرداخت. اعتبارنامه خدادادی به اتهام «تجاوز» و «آزار جنسی» در «کمیسیون تحقیق» رد شده بود اما پزشکیان در جلسه غیرعلنی گفت: «واعظان کین جلوه در محراب و منبر می‌کنند، چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند.»
این سخن به شدت «محمد ابراهیم نکونام» و «روح‌الله حسینیان» را که مخالف اعتبارنامه بودند، رنجاند و سبب‌ساز بحث‌های شدیدی در مجلس شد. برخی او را به حمایت از فرد «بی‌اخلاق» متهم کردند اما پزشکیان خواهان شواهد بود.
او در برخی از استیضاح‌های جنجالی مجلس نیز حضور داشت اما به عنوان مدافع وزیر. گفته بود: «هرگز استیضاح هیچ وزیری را در طی سال‌هایی که در مجلس بودم، امضا نکردم چرا که این شیوه استیضاح وزرا را مفید نمی‌دانم.»
در استیضاح «علی ربیعی»، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که به دلیل مسایل مدیریتی و اتهامات فساد تحت فشار قرار گرفته بود، پزشکیان مدیریت جلسه را برعهده داشت.
در نهایت ربیعی با یک رای ناپلئونی دوباره رای اعتماد گرفت. اما نمایندگانی همچون «محمدرضا پورابراهیمی» با وجود «تخلفات محرز» فرزندان ربیعی، از دفاع پزشکیان از این وزیر بسیار ناخرسند بودند.
در استیضاح «عباس آخوندی»، وزیر راه و شهرسازی، گفته شد: «در پنج سال گذشته حتی یک واحد مسکن اجتماعی تحویل متقاضیان نشده است»، «از ۲۰۰ فروند هواپیمای خریداری شده تنها هفت فروند به دست ما رسیده است»، «جاده‌های کشور به جاده مرگ تبدیل شده‌اند» و «چه‌قدر سانحه باید رخ دهد که بفهمید صلاحیت وزارت را ندارید».
در مقابل این ایرادات، پزشکیان به دفاع از آخوندی برخاست و گفت: «ناوگان و هواپیما و راه‌آهن ما کهنه است. آخوندی برود و وزیر دیگری با این ناوگان کهنه و این اعتباراتی که در اختیار وزارتخانه است، بیاید، معجزه رخ نمی‌دهد.»
عباس آخوندی در آن دوره توانست از مجلس رای اعتماد بگیرد.
پزشکیان در زمان استیضاح «محمود حجتی»، وزیر جهاد کشاورزی و «مسعود کرباسیان»، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در هیات رییسه مجلس شود بود و با استیضاح‌ها مخالفت و بر لزوم بررسی عمیق‌تر مشکلات اقتصادی تاکید داشت. او بیان کرد: «با احساسات و شعار دادن مشکل حل نمی‌شود، باید مشکلات را ریشه‌یابی کرد.»
سیاست خارجی عرصه چانه‌زنی و معامله است!
پزشکیان معتقد است که مسایل خارجی، عرصه چانه‌زنی و معامله است و نمی‌توان به صورت قطعی گفت باید به یک شکل خاص باشد.
او در سال ۱۴۰۰ گفته بود: «سیاست خارجی، معامله است. در عین حال موضع من در سیاست خارجی، موضع رهبری است.»
همچنین بر اهمیت صلح و مذاکره تاکید کرده و گفته بود: «هم‌زمان به حرف حضرت علی اعتقاد دارم که صلحی که دشمنت تو را به آن دعوت کند را باید پذیرفت. در عین حال در دوران پساصلح، باید مواظب دشمن باشیم. اگر رهبری بگوید مذاکره نمی‌کنیم، من حرف ایشان را اجرا می‌کنم.»
این جمله آخر را به این صراحت در برنامه‌های انتخاباتی سال ۱۴۰۳ خود اما بر زبان نیاورد.
در خصوص سند همکاری ایران و چین، پزشکیان سیاست معامله با شرق را سیاستی درست دانسته و گفته است: «سیاست معامله با شرق، سیاستی درست است. امریکا و اسرائیل هم از این موضوع ناراحت هستند. من نمی‌دانم چرا این سند، غیر شفاف است اما به نظرم می‌رسد که مصلحت این بوده است. اعتقاد دارم در شرایطی که افشای بعضی مسایل باعث سوء استفاده دشمنان شود، می‌توانیم شفاف نباشیم.»
پزشکیان همچنین به انتقاد از اسرائیل پرداخته و در فروردین سال ۱۴۰۳ اظهار داشته است: «رژیم صهیونیستی جز کودک‌کشی، کار دیگری از دستش بر نمی‌آید. پاسخ‌گویی جمهوری اسلامی ایران به اقدامات رژیم صهیونیستی باید از تدبیر و اندیشه پیروی کند تا به نقش بر آب کردن نقشه‌ها و توطئه‌های این رژیم منجر شود.»
او سال ۱۳۹۷ در رابطه با تحریم‌های اعمال شده توسط کشورهای غربی نیز موضع‌گیری کرده و گفته بود: «اگر شما با سیاست‌مداران دعوا دارید، چرا با آدم‌های بی‌گناه معامله می‌کنید؟ این‌ها ظاهرا چهره آن‌چنانی به خود می‌گیرند و می‌گویند چرا فلان جا بمباران شیمیایی شده، در حالی که باید از خودشان سوال کرد چه کسی این مواد را در اختیار آن‌ها قرار داده است. قطعا هر کس نسبت به درد مردم بی‌تفاوت باشد، از انسانیت به دور است.»
پول‌شویی در کشور وجود دارد؛ FATF داخلی راه‌اندازی شود!
پزشکیان معتقد است که اجرا نشدن صحیح اصل ۴۴ «قانون اساسی» و دستور رهبر جمهوری اسلامی در رابطه با تقویت بخش خصوصی و تعاونی‌ها از مهم‌ترین دلایل بروز مشکلات اقتصادی در کشور است.
او در اسفند ۱۴۰۲ بیان کرده بود: «میدان ندادن به بخش خصوصی و پشتیبانی نکردن از آن‌ها از یک طرف و ضعف در ارتباطات بین‌المللی و داد و ستد با دنیا و ضعف در اجرای قوانین اف‌ای‌تی‌اف (FATF) از جمله مهم‌ترین دلایل بروز مشکلات و چالش‌های اقتصادی در کشور به‌شمار می‌آیند.»
این روزها بسیاری از احتمال حضور «علی طیب‌نیا» در راس تیم اقتصادی پزشکیان سخن می‌گویند و او نیز اعلام کرده که به دنبال حذف ارز دو نرخی است. اما این موضوع باور پزشکیان نیز هست.
او سال گذشته از دو نرخی بودن ارز انتقاد کرده و گفته بود: «این کار به هیچ عنوان با شیوه‌های اقتصادی مطابقت ندارد.»
در دوره تبلیغات انتخاباتی، پزشکیان یکی از کسانی بود که موضوع فقر را چندین بار بر زبان آورد. در دوره نمایندگی نیز به مساله فقر و گرسنگی ناشی از سیاست‌های غلط اشاره کرده و در سال ۱۳۹۷ گفته بود: «عامل فقر و گرسنگی و بدبختی، سیاست غلط ما است که باید اصلاح شود.»
اما حداقل در پنج سال گذشته هیچ جزییات بیشتری درباره فقر در سخنرانی‌های مختلفش نداده و جز إشارات سطحی به آن، موضوع عمیق‌تری را مطرح نکرده است.
این نماینده پیشین مجلس یکی از طرف‌داران پیوست به پروتکل اف‌ای‌تی‌اف است. او تاکید دارد: «اف‌ای‌تی‌اف خارجی به ما گفت در کشور پول‌شویی داریم و راست هم می‌گفت.»
اما قدرتش به کسانی که با این پروتکل‌ها موافق نیستند، هرگز نچربیده است. از این رو پزشکیان برای مبارزه با فساد و رانت می‌گوید باید اف‌ای‌تی‌اف داخلی راه‌اندازی شود.
او اظهار کرده است: «اگر سازوکار اف‌ای‌تی‌اف را اجرا می‌کردیم، هزاران میلیارد اختلاس صورت نمی‌گرفت.»
همچنین گفته است: «اگر اف‌ای‌تی‌اف را امضا نکنیم، نمی‌توانیم با چینی‌ها مبادله بانکی داشته باشیم.»
حال باید دید که در دوره ریاست جمهوریش، می‌تواند ایران را به عضویت «گروه ویژه اقدام مالی» در آورد یا نه.
عدم اجرای قوانین، ریشه مشکلات اجتماعی و اقتصادی است
پزشکیان در سالیان حضورش در مجلس، به موضوع عدالت اجتماعی و حقوق ملت نیز پرداخته و تاکید داشته است که باید به حقوق مردم، از جمله مسکن، اشتغال و تامین اجتماعی توجه شود.
او معتقد است که بسیاری از قوانین موجود اجرا نمی‌شوند و این عدم اجرای قوانین باعث بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی شده‌اند.
در سال ۱۴۰۲ هم بیان کرد: «قرار بود در سال ۱۴۰۴ در منطقه اول باشیم. قرار بود مسکن مردم را درست کنیم و مسوولان قانون برنامه و بودجه را ۲۵ درصد هم اجرا نکرده‌اند و قرار است قانونی دیگری بنویسیم. اما اگر قرار است قانون را اجرا نکنیم، چرا باید قانون بنویسیم؟»
در مورد مسایل خانواده و جمعیت، پزشکیان به چالش‌های مربوط به سیاست‌های حمایت از خانواده‌ها و زنان خانه‌دار پرداخته است. او معتقد است که ارایه تسهیلات به تنهایی کافی نیست و باید بسترهای اشتغال و مسکن برای جوانان فراهم شود تا مشکلات جمعیت و خانواده حل شوند. در این باره گفته است: «با ارایه تسهیلات و بدون فراهم کردن بستر اشتغال و مسکن برای جوانان، چنین اتفاقی نمی‌افتد. بالاخره این جوان باید این پول را برگرداند یا نه؟»
پزشکیان معتقد است که باید فضایی برای بیان اعتراضات مردم فراهم و به حقوق آن‌ها احترام گذاشته شود.
او گفته است که عدم صدور اجازه برای بروز اعتراضات قانونی، منجر به ظهور مشکلات بیشتری در جامعه خواهد شد. در سال ۱۴۰۱ گفته بود: «بر اساس قانون، هر کسی می‌تواند اعتراض کند و باید به این اعتراضات مجوز داده شود تا معترضان بتوانند اعتراضات خود را به صورت قانونی برگزار کنند که متاسفانه در جمهوری اسلامی تاکنون چنین اجازه‌ای به چنین اعتراضاتی که خلاف نظر سیاست‌گذاران بوده، داده نشده است.»
در مورد نقش دانشگاه‌ها و دانشجویان، پزشکیان بر حفظ فضای آزاد و علمی در دانشگاه‌ها تاکید دارد و معتقد است که ورود نظامیان به محیط دانشگاه قابل توجیه نیست.
او بیان کرده است: «دانشگاه را باید با دانشجو، هیات علمی و اساتید کنترل کرد و اتفاقا با همین افراد نیز قابل کنترل است.»
همچنین گفته است شعارهای توهین‌آمیز در دانشگاه‌ها باعث ایجاد تنش و درگیری می‌شوند و باید از این‌گونه رفتارها پرهیز شود.
با این حال، به نوعی حضور نیروهای امنیتی را توجیه نیز کرده و می‌گوید: «شعارهایی که بعضی از برادران و خواهران می‌دهند، توهین به باورها و اعتقادات گروهی دیگر است. وقتی شما توهین می‌کنید، انتظار دارید چه اتفاقی بیفتد؟»
او در واکنش به اعتراضات و حرکات تند پس از کشته شدن «مهسا امینی»، می‌گوید: «تاکید ما این است که باید موضوع خانم امینی پی‌گیری شده و با قاطعیت هم پی‌گیری می‌کنیم تا در صورت رخ دادن اتفاقی، طبق قانون و شرع با آن برخورد شود؛ منتها این که عده‌ای در خیابان ریخته و نیروی انتظامی را کتک زده، توهین به رهبری کرده، حجاب از سر کسی پایین کشیده و پرچم ایران را سوزانده و پاره کردند، یعنی افرادی هستند که از آن طرف آب درس گرفته و از این غلط‌ها می‌کنند.»
او تاکید می‌کند که حرکات این‌چنینی هدفمند هستند و می‌گوید: «معتقدم مردم و آن‌هایی که دنبال احقاق حق خود هستند، صف خود را از این آدم‌ها جدا کنند، وگرنه بین حق و باطل به هم خورده و نظام با چالش مواجه می‌شود. همچنین خوراکی به دست آن طرف آبی‌ها می‌دهیم که علیه مملکت ما هر غلطی که خواستند، انجام دهند.»