اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس بامداد چهارشنبه ۳۱ ژوئیه (۱۹ مرداد ۱۴۰۳) در تهران، پایتخت ایران کشته شد، حملهای که شعارها و پیامهای انتقامجویی از اسرائیل را برانگیخت و نگرانیهای بیشتری را مبنی بر تبدیل درگیری در غزه به جنگ گستردهتری در خاورمیانه ایجاد کرد.
اسرائیل معمولاً در مورد عملیات خود در داخل یا خارج از مرزهای ایران اظهار نظر نمیکند و مسئولیت مستقیم آنها را بر عهده نمیگیرد. علت آن هم این است که میخواهد به نوعی از تاکتیک «انکار موجه» استفاده کند و کمترین واکنشهای متقابل را دریافت کند و خود را تا حدی از انتقادهای جامعه جهانی دور نگه دارد.
در طرف مقابل هم، نیروهای نیابتی ایران در منطقه، درجهای از انفصال و انکار موجه را برای ایران به ارمغان میآورند و به ایران اجازه میدهد تا جنگ نیابتی بدون هزینه را به راه بیندازد.
در یکی از این موارد، نفتالی بنت، نخستوزیر اسبق اسرائیل در دسامبر گذشته به دلیل اعتراف به اینکه تلآویو در فوریه ۲۰۲۲ مستقیما به «یک پایگاه پهپادی در خاک ایران» حمله کرده است، از سوی بنیامین نتانیاهو به «بیمسئولیتی فاحش» متهم شد. نتانیاهو توضیح داد که تنها یک نخست وزیر مستقر وظیفه دارد چنین مطالبی را مطرح کند و «[نفتالی بنت] هیچ اختیاری برای طرح این ادعاها ندارد.»
اما این مرحله از نبرد ایران و اسرائیل در منطقه به اصطلاح «خاکستری» از زمان حمله به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق و پاسخ تلافیجویانه ایران، دو کشور را وارد مرحله جدیدی از «لشگرکشیهای بیناجنگی / campaign between wars» کرد.
اگرچه که این بار هم تصور عمومی بر این است که کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران نیز توسط اسرائیل انجام شده است، اما دولت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هیچ مسئولیتی را بر عهده نگرفته و اعلام کرد که در مورد این عملیات ترور اظهار نظری نخواهد کرد.
فرضیه ساقط کردن بالگرد ابراهیم رئیسی توسط اسرائیل
در این بین، ایدی کوهن، روزنامهنگار اسرائیلی در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس در واکنش به کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران تلویحا کشته شدن ابراهیم رئیسی و همراهانش را هم عملیاتی مشابه ترور هنیه خواند. او در پستی به زبان عربی نوشت: «شما ایرانیها حالا فهمیدید که چه کسی بالگرد را هدف قرار داد؟ همین که بفهمید کفایت میکند.»
نکته عجیبتر آنکه ساعاتی پس از انتشار این پست، وزیر ارشاد دولت ابراهیم رئیسی هم تصویر رئیسی و حسین امیرعبداللهیان را در کنار تصویر قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و اسماعیل هنیه قرار داد و از انتقام سخن گفت. حال آنکه قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در عملیات آمریکا در فرودگاه بغداد کشته شده بودند و اسماعیل هنیه هم در حمله هوایی در تهران کشته شد.
در مورد سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهان نیز تا کنون روایت تهران این بوده است که مشکل فنی و شرایط بد آب و هوایی احتمالا باعث این رویداد شده است.
محمد مهدی اسماعیلی در متن این تصویر بخشی از آیه ۲۲ سوره سجده با وعده انتقام را ذکر کرده است. وی در توئیتهای بعدی، ضمن اصلاح اشتباه خود در نحوه نگارش آیه «إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ مُنْتَقِمُونَ» نوشت: «سیدالشهدای خدمت و وزیر امورخارجه جبهه مقاومت، حاج قاسم و ابومهدی المهندس و حاج رضوان، همه به استقبال شهید اسماعیل هنیه آمدند.»
این توئیت در شبکههای اجتماعی و برخی از رسانهها اینگونه تعبیر شد که سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهان او نیز به عملیات اسرائیل مرتبط است. سقوطی که افزون بر آقای رئیسی موجب کشته شدن حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه پیشین ایران شد که در جریان جنگ غزه و در زمینه رایزنی با گروههای شبهنظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی در منطقه که جملگی در تخاصم با اسرائیل هستند، ایفای نقش پررنگی داشت.
مقامهای جمهوری اسلامی مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش را ناشی از سقوط هلیکوپتر به دلیل نقص فنی ذکر کردهاند و دلیل آن را به بررسیهای بیشتر نسبت دادند.
اما بلافاصله پیش از رخداد این سانحه نیز، فواد ایزدی، دانشیار گروه مطالعات آمریکا در دانشگاه تهران و از منتقدان سرسخت توافق برجام در روز ۳۱ اردیبهشت با حضور در شبکه خبر این فرضیه را مطرح کرد که «زمانی که یک هلیکوپتر دچار سانحه میشود غیر از مشکلات فنی و مشکل آب و هوا، ممکن است گزینههای دیگری هم پیش آمده باشد.»
این کارشناس در ادامه گفت: «یک مسالهای در جمهوری آذربایجان داریم و آن حضور موساد و صهیونیستیها در آن کشور است که باید توسط نهادهای مربوطه بررسی شود و همسایگان نباید به محیطی تبدیل شوند که ضربهای به ایران وارد شود.»
با این حال، نبود اطلاعات کافی و سکوت اسرائیل در مورد عملیاتش در ایران، نتیجهگیری قطعی در مورد صحت فرضیه ساقط کردن بالگرد حامل ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه پیشین ایران، توسط اسرائیل را فعلا غیرممکن کرده ولی اجرای موفق عملیات کشتن آقای هنیه در تهران بار دیگر آن را مطرح کرده است.