دست‌کم ۱۰ ساعت دیگر زمان لازم است تا تیم ۱۰ نفره امداد در معدن بتواند به کارگاه حادثه‌دیده در تونل حادثه‌دیده در معدن زغال‌سنگ طبس برسد و به همین دلیل، تعداد نهایی قربانیان شرکت «معدنجو» براثر انفجار گاز متان اعلام نشده‌است.
حادثه انفجار در تونل شماره C از سه تونلی رخ داده که شرکت معدنجو در آن فعالیت می‌کرده‌است.
با اینکه خبرگزاری «تسنیم» در گزارشی از جان باختن ۵۰ کارگر و مصدومیت ۲۲ تن خبر داده، اما «محمدعلی آخوندی»، مدیرکل مدیریت بحران استان خراسان رضوی، تعداد کارگرانی که در این حادثه جان‌باخته‌اند را ۳۲ تن و تعداد مصدومان را ۱۷ تن اعلام کرده است. دست‌کم ۱۸ کارگر در تونل C که انفجار در آن رخ داده محبوس هستند که از سرنوشت آن‌ها اطلاعی در دست نیست. عملیات امداد به‌دلیل غلظت گاز متان در تونل‌ها به کندی پیش می‌رود و آنچه تاکنون در بروز این حادثه بر آن تاکید شده، زمان گازسنجی و چرایی تصاعد یک باره گاز متان در تونل C بوده است.
ویدیوهای منتشر شده از محل حادثه گویای آن است که دو تیم «امداد در معدن»، بالغ بر ۱۰ تن در حال تهویه تونل حادثه‌دیده هستند و هزار متر از مسیر منتهی به کارگاه محل وقوع انفجار را پاکسازی کرده‌اند و دست‌کم ۴۰۰ متر دیگر تا رسیدن به این محل فاصله داشته‌اند که این کار بیش از ۵ ساعت زمان می‌طلبد. 
براساس گزارش مدیرعامل شرکت معدنجو که در معدن زغال‌سنگ طبس مشغول فعالیت بوده، سه تونل در اختیار داشته‌اند که به تونل‌های B، A و C نام‌گذاری شده‌اند. حادثه حدود ساعت ۹ شب ۳۱شهریور۱۴۰۳ در تونل C رخ داده است.
براساس همین گزارشی که «محمد مجتهدزاده»، مدیرعامل شرکت معدنجو به وزیر صنعت، معدن و تجارت در محل حادثه داده، انفجار در ابتدای شیفت سوم در تونل C رخ داده و از آنجایی که تونل‌های B و C از طریق کانال‌های تهویه به همدیگر ارتباط داشته‌اند، گاز CO حاصل از انفجار هر دو تونل را فرا گرفته‌است و ۶۹ کارگری که در این دو تونل حضور داشته‌اند، گرفتار این گاز شده‌اند.
به گفته مجتهدزاده، تونل B حدود سه هزار متر عمق دارد که در ۲۰۰ متری از سطح زمین حفر شده‌اند. آنچه تاکنون امدادگران در این محل انجام داده‌اند، خارج کردن ۱۷ مصدوم و ۳۰ کشته از تونل B بوده‌است.
براساس آنچه آخوندی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی به روزنامه «پیام‌ما» گفته، در تونل C دست‌کم ۲۰ تن حضور داشته‌اند که تاکنون فقط جسد دو کارگر فوت شده براثر این حادثه از آن خارج شده‌است و از ۱۸ کارگر محبوس در این تونل، اطلاع بیشتری در دست نیست.
امدادرسانی و جست‌وجو به‌دلیل پیمایش میزان غلظت گاز در تونل‌های معدن کند شده و تیم‌های امدادی منتظرند تا تهویه هوا که به شیوه خاصی انجام می‌گیرد، موقعیت مناسبی برای دسترسی به تونل C ایجاد کند.
چرا گازسنجی در شیفت سوم انجام نشد؟
براساس ویدیویی از گزارش مدیرعامل شرکت معدنجو به وزیر صنعت معدن و تجارت منتشر شده، او زمان گازسنجی را ابتدای شیفت دوم اعلام کرده است. همچنین زمان تصاعد آنی گاز در ابتدای شیفت سوم اعلام شده‌است.
آنچه هنوز درباره آن گزارشی اعلام نشده این است که شیفت‌های کاری در این معدن هرکدام چند ساعت است و مدیرعامل شرکت معدنجو در توضیحات خود نگفته چرا در ابتدای شیفت سوم گازسنجی نشده‌است. به همین دلیل، فاصله میان گازسنجی در شیفت دوم تا شروع شیفت کاری سوم مشخص نیست.
در پی انتشار گزارش‌هایی درباره وقوع حادثه در محل فعالیت شرکت معدنجو، انجمن زغال‌سنگ ایران نیز با اعلام گزارشی معدن حادثه‌دیده را به‌لحاظ استفاده از ماشین‌آلات و اصول ایمنی در رده ۵ معدن اول کشور توصیف کرده‌است، اما این در‌حالی‌ست که «احمد میدری»، وزیر کار، تعاون و امور اجتماعی که در محل حادثه حضور پیدا کرده گفته معدن حادثه‌دیده ازجمله معادنی است که به‌صورت سنتی فعالیت می‌کرده‌است.
منظور از فعالیت سنتی در معادن، عدم استفاده از ماشین‌آلات پیشرفته و حضور حداکثر نیروی انسانی در عملیات حفاری است.
به گفته میدری، از سال ۱۳۷۶ که این معدن آغاز‌به‌کار کرده، این نخستین حادثه گازگرفتی در آن بوده‌است. با‌این‌حال در منطقه طبس انفجار ناشی از گاز متان در معادن زغال‌سنگ تازگی ندارد و در سال ۱۳۹۱ نیز در حادثه‌ای مشابه، ۸ کارگر جان باخته بودند.
دستوراتی که معمولا صادر می‌شود، ولی قبلا نتیجه نداده‌است
براساس گزارش خبرگزاری «میزان»، «غلامحسین محسنی‌اژه‌ای»، رییس قوه‌قضاییه، از رییس‌کل دادگستری خراسان جنوبی خواسته تا به‌سرعت ابعاد مختلف حادثه را مورد بررسی و رسیدگی قرار داده و با مقصران و خاطیان احتمالی برخورد مقتضی و قانونی صورت گیرد. همچنین دادستان کل کشور نیز طی نامه‌ای به دادستان استان خراسان جنوبی، خواستار رسیدگی و تعیین بازپرس ویژه برای این موضوع شده‌است.
در همین حال، رییس سازمان بازرسی کشور نیز طی دستوری به بازرس کل استان خراسان جنوبی تاکید کرده که بر نحوه خدمات‌رسانی به مصدومین نظارت کرده و با ترک‌فعل‌های احتمالی، برخورد کند.
همه این دستورات یادآور دستورات مشابهی است که پس از وقوع حوادثی از این دست، ازجمله حادثه معدن زمستان یورت در استان گلستان که در ۱۳اردیبهشت۱۳۹۶ منجر به کشته‌شدن ۴۳ کارگر معدن شد و نیمه آبان همان سال دادگستری استان گلستان شرکت صنعتی و معدنی شمالشرق را به‌عنوان کارفرمای کارگاه مقصر شناخت.
در رای دادگستری، کارفرما به علت نبود سیستم تهویه مناسب و کافی در تونل، نبود مسیرهای کمکی برای کمک به تهویه تونل، ارائه ندادن آموزش‌های لازم و کافی نبودن نظارت بر کارگران به‌منظور جلوگیری از ایجاد هرگونه شعله یا جرقه داخل تونل، مجهز نبودن لوکوموتیوها به تجهیزات رادیاتور اگزوز و نبود تشکیلات امداد و نجات و مدیریت بحران در معدن، صد‌در‌صد مقصر شناخته شد.
در دو حادثه معدن «رزمجاه طزره» استان سمنان نیز، دستور رسیدگی و بررسی صادر شد. در‌حالی‌که در حادثه۱۱اردیبهشت۱۴۰۰ که در این معدن روی داده بود، ۲ کارگر جان باخته بوده بودند حادثه دیگری در ۱۲اردیبهشت۱۴۰۲ در همین معدن روی داد و این بار ۶ کارگر دیگر جان باختند و هیچ‌گاه مشخص نشد حاصل رسیدگی‌های قضایی چرا تاثیری بر تکرار حادثه و مرگ کارگران نداشته است.
معدن‌های ایران چه خاطره‌های تلخی دیده است؟
حادثه ۳۱شهریور۱۴۰۳ در حالی نگاه‌ها را به سوی پایتخت معدن ایران، طبس جلب کرده که معادن زغال‌سنگ طبس، ۷۶ درصد ذخایر زغال سنگ ایران را تشکیل می‌دهد و این منطقه، ۲۰۰ نوع ماده معدنی را در خود جای داده است.
با‌این‌حال از ابتدای سال ۱۴۰۳ اخبار وقوع حادثه در معادن ایران تکرار شده است، تا آنجا که در روزهای تبلیغات انتخابات غیرمترقبه ریاست‌جمهوری در خرداد امسال نیز حادثه در معدن شماره ۵ شازند اراک، خاطره حادثه منجر به کشته شدن ۴۳ کارگر معدن زمستان یورت گلستان در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوازدهم در سال ۱۳۹۶ را در خاطره تداعی کرد. در این حادثه ۴ کارگر معدن شماره ۵ شازند اراک جان باختند.
براساس گزارشی که روزنامه «اعتماد» منتشر کرده، حادثه معدن شازند هشتمین حادثه امسال در معادن کشور بوده است. از ابتدای فروردین تا ۲۶خرداد امسال، پنج حادثه در معادن زغال‌سنگ استان‌های خراسان جنوبی و کرمان، یک حادثه در معدن شن‌وماسه استان مرکزی و یک حادثه در معدن سنگ گیلان رخ داده است. در هفت حادثه پیش از شازند، هشت کارگر معدن کشته شدند که پنج کارگر به‌دلیل ریزش معدن، یک کارگر به دلیل برق‌گرفتگی، یک کارگر به دلیل گیر افتادن در نوار نقاله معدن و یک کارگر به‌دلیل واژگونی لودر در هنگام خاک و لاشه‌برداری جان خود را از دست داده‌اند.
حادثه امروز معدن طبس و آنچه در معدن زمستان‌یورت گلستان با مرگ ۴۳ کارگر گذشت، تلخ‌ترین حوادث از این دست به شمار می‌رود. معادن دیگری نیز پیش‌تر زنگ خطر درباره ایمنی در فعالیت‌های معدنی غیر استاندارد را به صدا درآورده بودند.
برای نمونه در آذر۱۳۹۱ نیز در معدن زغال‌سنگ یال شمالی در ۲۵ کیلومتری طبس، با‌وجود هشدار کارگران مبنی‌بر نبود تهویه مناسب انتشار گاز متان منجر به انفجار شد و جان هشت کارگر را گرفت.
همچنین در حادثه‌ای دیگر که ۲۳آذر۱۳۸۹ روی داد، طولانی‌ترین عملیات برای یافتن اجساد قربانیان در معدن «اشکلی هجدک کرمان» روی داد و در آن ۵ کارگر در عمق ۶۰۰ متری از سطح زمین مدفون شدند. امدادگران ابتدا جسد یکی از آن‌ها و پس از ۱۳ روز از وقوع حادثه، پیکر ۲ تن دیگر را یافتند، اما پیدا کردن جسد ۲ کارگر دیگر ۱۱۴ روز پس از وقوع حادثه ممکن شد.
در فروردین۱۳۸۸ در معدن «باب‌نیروز» در زرند کرمان، ۱۲ کارگر در پی انفجار و آتش‌سوزی گاز جان باختند. این در‌حالی‌ست که به‌تازگی رسانه‌های ایران گزارش دادند سالانه در کشور ۶۵۰ کارگر براثر حوادث کار جان خود را از دست داده‌اند.
ایران وایر
سینا قنبرپور