نزدیک به دو دهه است که هرساله رییس‌جمهور ایران و جمعی از کارگزاران نظام، بارو‌بندیل می‌بندند برای سفر به نیویورک؛ مقر سازمان ملل در کشوری که در ادبیات حکومتی جمهوری اسلامی «شیطان بزرگ» نامیده می‌شود.
در بیست سال گذشته عموما به غیر از رییس‌جمهور و مقامات رسمی نظام، تعدادی از اعضای خانواده رییس‌جمهور، خبرنگاران و … نیز عازم این سفر هستند.
«مسعود پزشکیان»، رییس‌جمهور چهاردهم نیز به سیاق روسای جمهور پیشین، تنها چند روز پس از بازگشت از سفر به عراق، بار سفر به نیویورک بست تا با همراهی هیاتی چهل نفره در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کند؛ اگرچه در خبرهای رسمی تنها به نام اعضای کابینه‌ای که عازم نیویورک هستند بسنده شده و هیات همراه او، دوازده نفره اعلام شده است.
با یک تخمین ساده، هزینه چارتر یک هواپیما به مقصد نیویورک، هزینه اقامت یک هفته‌ای رییس‌جمهور و هیات همراه او در هتلی در نیویورک، هزینه امنیت و پشتیبانی و هزینه‌های دیگر ازجمله غذا، رفت‌و‌آمد، جلسات و …، می‌تواند چیزی بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ هزار دلار باشد. هزینه‌ای که از جیب ملت برای سفر کارگزاران جمهوری اسلامی و خانواده آن‌ها به نیویورک پرداخته می‌شود؛ سفری عموما بدون ستاورد.
پای برهنه رجایی روی میز کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک
«محمدعلی رجایی»، نخست‌وزیر وقت، اولین مقام رسمی جمهوری اسلامی بود که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شد.
رجایی را در آن سفر هیاتی متشکل از «بهزاد نبوی»، وزیر مشاور در امور اجرایی، «گودرز افتخار»، عضو شورای نگهبان، یک تن از وزارت امور خارجه، سه تن از دفتر نخست‌وزیر و چهار تن خبرنگار و فیلم‌بردار از صداوسیما جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری «پارس» همراهی کردند.
در کتاب «فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی» که مجموعه مستندات زندگی محمدعلی رجایی است، محور اصلی سخنرانی رجایی، مقایسه حمله صدام به ایران با جنگ جهانی دوم و رویکرد هیتلر بود. او همچنین به اشغال فلسطین، تجاوز ارتش سرخ شوروی به افغانستان و… نیز اشاره کرد. او از جایگاه هیات ایرانی و نه از تریبون تعیین شده برای سخنرانان صحبت کرد.
نخست‌وزیر وقت ایران به‌صورت نمادین پیش از عزیمت به نیویورک در جبهه جنگ ایران و عراق حاضر شده بود، از مناطق جنگی با هواپیما وارد فرودگاه مهرآباد شد و پس از انجام مصاحبه مطبوعاتی در فرودگاه، به نیویورک رفت. پررنگ‌ترین بخش سفر او اما زمانی بود که در کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک، پای برهنه خود را روی میز قرار داد و به شکنجه‌هایی که در زندان‌های پهلوی تحمل کرده بود اشاره کرد.
دفاع علی خامنه‌ای از نقض حقوق زنان در جمهوری اسلامی
«علی خامنه‌ای» در سال ۱۳۶۶ و در مقام رییس‌جمهور، دومین مقام ارشد جمهوری اسلامی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت و سخنرانی کرد.
در این سفر «مصطفی میرسلیم»، مشاور عالی رییس‌جمهور، «علیرضا معیری»، معاون نخست‌وزیر، چند تن از نمایندگان مجلس، «محمد جواد لاریجانی»، معاون وزیر خارجه و «بیژن زنگنه»، معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رییس‌جمهور وقت ایران را همراهی کردند.
سفر خامنه‌ای به نیویورک هم‌زمان شده بود با پایان جنگ ایران و عراق. او اما بخشی از سخنرانی خود را به اعتراض به «شورای عالی امنیت سازمان ملل» اختصاص داد: «چرا شورای امنیت سازمان ملل، ارگانی که اساسا برای مقابله با تجاوز و تامین امنیت بین‌المللی به وجود آمده، در قبال این تجاوز به کلی وظیفه خود را از یاد برد و حتی ضد آن عمل کرد؟»
رییس‌جمهور وقت ایران همچنین در پاسخ به انتشار گزارش‌های متعدد از نقض حقوق زنان در ایران در آن زمان مدعی شد: «باید حراست از حقوق و ارزش‌های زن را مورد تاکید قرار داده، در معیارهای کنونی آن -که ساخته دست و پندار همین نظام سلطه است- تجدید نظر کنیم؛ و زن را جدا از وسیله‌ای برای التذاذ -که فرهنگ سلطه‌ی غرب عملا بر او تحمیل کرده- رها سازیم.»
پس‌از آن برای یازده سال جمهوری اسلامی مسافری به مجمع عمومی سازمان ملل نفرستاد. «اکبر هاشمی رفسنجانی» در دوران ریاست‌جمهوری خود ترجیح داد به نیویورک نرود.
خاتمی و تاکید بر گفت‌وگو تمدن‌ها
«محمد خاتمی» در سال ۱۳۷۷ در راس هیاتی دوازده نفره به نیویورک رفت. روزنامه «جمهوری اسلامی» بدون اشاره به نام همراهان محمد خاتمی در آن سفر، تنها به گزارش این موضوع بسنده کرد که رییس‌جمهور وقت و هیات همراه او در فرودگاه «جان اف کندی» نیویورک از سوی چند تن از مقامات وقت ازجمله «کمال خرازی»، وزیر امور خارجه، «محمد هادی نژادحسینیان»، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و «ایگور نویی چنکو»، نماینده دبیرکل سازمان ملل و چند تن دیگر از شخصیت‌های ایرانی فعال نیویورک مورد استقبال قرار گرفت. برخلاف انتظارات، رییس‌جمهور وقت ایران در جلسه افتتاحیه که کلینتون نیز در آن سخنرانی می‌کرد، شرکت نکرد، اما در این اجلاس بود که موضوع «گفت‌وگو تمدن‌ها» را مطرح کرد.
سال ۲۰۰۱ به‌عنوان سال جهانی گفت‌وگو تمدن‌ها توسط سازمان ملل تصویب شد. خاتمی دو سال بعد نیز مجددا به نیویورک سفر کرد. از همراهان او در آن سفر نیز اطلاعات دقیقی در دست نیست. خاتمی در این سفر نیز بر گفت‌وگو تمدن‌ها و تلاش برای ترویج صلح و تفاهم بین‌المللی تاکید کرد.
دوران رونق سفرهای روسای جمهوری اسلامی به نیویورک اما در دوران ریاست‌جمهوری «محمود احمدی‌نژاد» آغاز شد.
از مادر عروس، تا پسران احمدی‌نژاد در نیویورک
محمود احمدی‌نژاد را در نخستین سفر خود در سال ۱۳۸۴ برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، «علی لاریجانی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی، «منوچهر متکی»، وزیر امور خارجه، «سعید جلیلی»، معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه، «مسعود زریبافان»، دبیر و سخنگو دولت، «هاشمی ثمره»، مشاور ارشد رییس‌جمهور، «حمیدرضا رازقی»، مشاور عمرانی رییس‌جمهور، «علی‌اکبر جوانفکر»، مشاور رسانهای رییس‌جمهور، «احمد خادم المله»، مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی و فردی با نام خانوادگی «مظفری» را، به‌عنوان مدیرکل تشریفات ریاست‌جمهوری همراهی کردند.
سخنان احمدی نژاد در آن سفر درباره هولوکاست، واکنش‌های زیادی را به‌همراه داشت. او هولوکاست را زیر سوال برد و خواستار تحقیق مستقل در مورد آن واقعه شد. احمدی‌نژاد همچنین ادعا کرد که از هولوکاست به‌عنوان یک بهانه برای سرکوب فلسطینیان و مشروعیت بخشیدن به تاسیس اسراییل استفاده شده است. او پس از برگشت از این سفر بود که در دیداری با «عبدالله جوادی آملی»، از مراجع تقلید شیعیان، ادعا کرد که هنگام سخنرانی در صحن سازمان ملل «هاله نوری» او را در برگرفته است.
این اظهارات احمدی‌نژاد با واکنش‌های شدیدی از سوی کشورهای غربی و گروه‌های حقوق‌بشری مواجه شد. بسیاری از نمایندگان در زمان سخنرانی او، به نشانه اعتراض جلسه را ترک کردند.
پس‌از آن احمدی‌نژاد هرساله به نیویورک سفر کرد، اگرچه سخنان او در تمامی آن سال‌ها حواشی بسیار زیادی بر می‌انگیخت، اما جنجال واقعی در سال ۱۳۹۰ به‌دلیل تعداد همراهان او برپا شد.
او برای شرکت در شصت و ششمین اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به‌همراه هیاتی ۱۰۰ نفره عازم نیویورک شد. «علی اکبر صالحی»، وزیر وقت امور خارجه، «حمید بقایی»، معاون اجرایی رییس‌جمهور، «مهدی غضنفری»، وزیر صنعت، معدن و تجارت، «مجید نامجو»، وزیر نیرو، «علی سعیدلو»، معاون امور بین الملل رییس‌جمهوری، «مریم مجتهدزاده»، مشاور رییس‌جمهور و رییس مرکز امور زنان و خانواده، «عبدالرضا شیخ الاسلامی»، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و «اسفندیار رحیم مشایی»، رییس‌دفتر رییس‌جمهور، ازجمله همراهان احمدی‌نزاد بودند.
همچنین در هیات همراه رییس‌جمهور، اسامی افراد دیگری همچون «محمد جعفر بهداد»، فردی با نام خانوادگی «جلالی» که مسوول وقت حراست نهاد ریاست‌جمهوری بود و تعدادی خبرنگار، عکاس و فیلم‌بردار از وبسایت ریاست‌جمهوری، واحد مرکزی خبر، «ایرنا»، شبکه «خبر» و … به چشم می‌خورد.
هیات همراه احمدی‌نژاد در آن سفر محدود به این افراد نشد و انتشار عکسی، خبر از حضور فرزند، عروس و مادر عروس رییس‌جمهور وقت در نیویورک داد.
احمدی‌نژاد که سفر به نیویورک به مذاق خودش و همراهانش خوش آمده بود، برای آخرین سفر خود به نیویورک در مهر۱۳۹۱ درخواست ۱۶۰ ویزا برای هیات همراه خود داد. البته تنها ۸۰ تن از آن‌ها توانستند ویزا دریافت کنند. ازجمله «اعظم‌السادات فراحی»، همسر و «علیرضا» پسرش، اسفندیار رحیم‌مشایی، رییس‌دفتر رییس‌جمهور و همسرش،، «سید مجتبی ثمره‌هاشمی»، دستیار ویژه رییس‌جمهوری، «غلامحسین الهام»، مشاور حقوقی رییس‌جمهور و حمید بقایی، معاون اجرایی و رییس نهاد ریاست‌جمهوری.
در آن سفر مادر عروس رییس‌جمهوری و همسر «محمدشریف ملک‌زاده»، مشاور رییس‌جمهور نیز حضور داشتند.
استقبال از روحانی با لنگه کفش
«حسن روحانی» در شهریور سال ۱۳۹۲ برای اولین بار عازم نیویورک شد. خبرآنلاین در رابطه با آن سفر نوشت که ۷۰ تن از دیپلمات‌ها، همراهان و خبرنگاران ایرانی همراه رییس‌جمهور در این سفر بودند. افرادی مانند «محمد نهاوندیان»، معاون اقتصادی رییس‌جمهور، «حسام‌الدین آشنا»، رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک، «محمدرضا صادق»، مشاور رسانهای رییس‌جمهور، «محمدعلی نجفی»، دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، «سیامک مره صدق»، نماینده کلیمیان مجلس، «احمدرضا دستغیب»، نماینده مجلس و «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه، در این سفر رییس‌جمهور وقت ایران را همراهی کردند.
حسن روحانی پس از بازگشت از نیویورک و در محوطه فرودگاه مهرآباد، مورد هجمه و اعتراض حدود ۱۰۰ از مخالفانش و هدف پرتاب لنگه کفش قرار گرفت.
او برخلاف احمدی‌نژاد، مسافر هرساله نیویورک نبود. دومین سفر روحانی در سال ۱۳۹۶ به گفته معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر حسن روحانی، به‌همراه هیاتی ۴۳ نفره بود. سفر او در سال ۱۳۹۷ نیز به گفته معاون تشریفات ریاست‌جمهوری، با همراهی هیاتی ۶ نفره بود.
روحانی در تمامی این سفرها، مهم‌ترین سیاست دولت‌های یازدهم و دوازدهم، یعنی به سرانجام رساندن «مذاکرات هسته‌ای» و پاسداری از دستاوردهای آن را مدنظر قرار داده بود.
رییس‌جمهوری وقت ایران در هیچ‌کدام از این سفرها اعضای خانواده خود یا هیات همراهش را با خود به نیویورک نبرد.
ابراهیم رئیسی و بازگشت به سفرهای هیاتی
«ابراهیم رئیسی»، رییس‌جمهور پیشین ایران هم دو بار برای سخنرانی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شد، اما در رابطه با اعضای هیات همراه او، هیچ‌وقت خبری رسمی منتشر نشد.
اولین سفر او در مهر۱۴۰۱ زیر سایه جان‌باختن «مهسا (ژینا) امینی» در بازداشت گشت ارشاد و آغاز اعتراضات «زن٬زندگی٬آزادی» صورت گرفت. رئیسی اما در سخنرانی خود به ترور «قاسم سلیمانی»، فرمانده وقت سپاه قدس پرداخت.
همان زمان اما فیلمی از هیات ایرانی در نیویورک منتشر شد که در آن یک کامیونت در حال بارگیری وسایلی مانند پوشک بچه، مکمل غذایی و وسایل آشپزخانه بود. اگرچه «مهدی خانعلی‌زاده»، از همراهان رییس‌جمهور در آن سفر با رد ادعای «خرید و گشت‌و‌گذار» هیات ایران در نیویورک ادعا کرد: «آنقدر برنامه رییس‌جمهور فشرده بود که فرصتی برای خرید و گشت‌و‌گذار وجود نداشت. بسیاری از این وسایل، همان اجناسی است که تیم تشریفات از ایران آورده بود. برخی دیگر هدایایی بود که در حاشیه دیدار‌ها به مقامات کشورمان هدیه می‌دادند.»
در جریان سفر دوم او به نیویورک اما حضور همسرش جمیله علم الهدی و دخترشان، حاشیه‌ساز شد.
سایت وزارت خارجه ایران، در ۳۰شهریور۱۴۰۲ با انتشار خبری نوشت: «هیات همراه رییس‌جمهور در این سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور، غلامحسین اسماعیلی، رییس‌دفتر رییس‌جمهور و همسرش دکتر جمیله علم الهدی بودند.»
اما اشاره‌ای به حضور دختر رییس‌جمهور وقت ایران در آن سفر نشد. جمیله علم‌الهدی، همسر ابراهیم رئیسی، در آن سفر طی گفت‌وگویی با یک نشریه آمریکایی، جنبش‌های فمینیستی غرب را که برای برابری حقوق زنان با مردان مبارزه می‌کنند، «خشن» توصیف کرده و به «نیوزویک» گفته که این «خشونت فمینیستی غرب در ایران جواب نمی‌دهد.»
مسعود پزشکیان، دختر و دامادش در نیویورک
مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری چهاردهم هم در نخستین سفر خود به نیویورک، به روش ابراهیم رئیسی و احمدی‌نژاد، دختر و دامادش را نیز همراه خود به آمریکا برده است.
البته هیچ‌کدام از پسران آقای پزشکیان او را در این سفر همراهی نمی‌کنند و «حسن مجیدی»، داماد آقای پزشکیان، اخیرا به سمت دستیار اجرایی رییس‌دفتر رییس‌جمهور منصوب شده است. همچنین براساس اخبار رسمی، تنها دوازده نفر در قالب هیات همراه مسعود پزشکیان او را در این سفر همراهی می‌کنند. ازجمله «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه، محمدجواد ظریف، معاون امور راهبردی، «علی طیب‌نیا»، مشاورعالی رییس‌جمهور، «مهدی سنایی»، معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور، «محسن حاجی‌میرزایی»، رییس‌دفتر رییس‌جمهور، «مجید تخت روانچی»، معاون سیاسی وزارت خارجه و «مهدی طباطبایی»، معاون ارتباطات دفتر رییس‌جمهور در این سفر حضور دارند.
این افراد اما مقامات رسمی و اعضای کابینه هستند. به‌همراه پزشکیان، تیمی رسانهای متشکل از خبرنگاران صداوسیما و مجموعه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری و نیز برخی مسوولان نهاد ریاست‌جمهوری عازم سفر بودند که در نهایت مجموع هیات همراه رییس‌جمهوری را به حدود ۴۰ تن رسانده است.
پزشکیان گذشته از به‌همراه بردن دخترش در یک سفر رسمی، در رابطه با تعداد اعضای هیات همراهش نیز صادقانه رفتار نکرده است. با‌این‌حال و با‌توجه به هزینه‌های سنگین سفر او و همراهانش به نیویورک، باید منتظر ماند و دید که آیا این سفر دستاوردی برای مردم ایران دارد یا خیر.
ایران وایر
سولماز ایکدر