اقتصاد24؛این طرح اولین بار در سال ۱۳۹۲ کلید خورد سالی که بانک مرکزی به منظور کنترل بازار سکه و کاهش حباب آن و همچنین تأمین نقدینگی دست به اجرای طرح پیش فروش سکه زد. از این رو برخی از کارشناسان معتقدند که این سیاست یک روش منسوخ شده است و تجربه گذشته نشان داده که طلاپاشی دیگر راهگشا نخواهد بود.
مخالفان می‌گویند که در شرایطی که کشور زیر فشار تحریم‌ها قرار دارد، پیش فروش سکه در واقع حراج ذخایر بانک مرکزی است. ضمن اینکه به باور مخالفان، آنچه حباب سکه را تعیین می‌کند، تقاضاست و بانک مرکزی در صورتی که بتواند تقاضا را پوشش دهد و اضافه بر آن تقاضا عرضه داشته باشد، می‌توان انتظار کاهش حباب سکه را داشت. از سوی دیگر فعالان بازار سهام نیز نگران اثر منفی این سیاست بر بورس هستند چراکه این طرح نقدینگی را جمع و روانه پیش فروش سکه می‌کند.
نکته دیگری که در طرح پیش فروش سکه وجود دارد این است که با هر کارت ملی امکان خرید ۵ سکه وجود دارد. این بدین معناست که باز هم بازار اجاره کارت ملی برای خرید سکه داغ می‌شود؛ دقیقا همان روشی که سلطان سکه انجام داد و اعدام شد حال بانک مرکزی همان شرایط را فراهم کرده است تا افراد دیگری به این سمت بروند.
احمد جانجان، کارشناس مسائل اقتصادی ضمن غلط دانستن طرح پیش فروش سکه گفت: «این طرح تکرار یک تجربه ناموفق ۲۰ و چند ساله است که از زمان آقای بهمنی ادامه داشته است. تنها تفاوتی که در دوره آقای بهمنی وجود داشته این است که ایشان شانس آورد و قیمت طلای جهانی به شدت ریزش کرد ولی بعد از ایشان هر رئیسی که اقدام کرده، صرفا ذخایر کشور را به فنا داده است.»
وی درباره کاهش ذخایر بانک مرکزی با پیش‌فروش سکه، بیان کرد: «نکته‌ای که وجود دارد این است که در بورس کالا مردم دارند معادل ۲ میلیارد دلار طلا‌های خود را با یکدیگر معامله می‌کنند. بانک مرکزی به جای اینکه بگذارد مردم سرمایه‌های خودشان را با یکدیگر معامله کنند، آمده و از ذخایر خود می‌فروشد. در حالی که ذخایر بانک مرکزی پشتوانه اعتباری پولشان است و کشور‌ها سعی می‌کنند روز به روز آن را افزایش دهند و از ذخایر خود حفاظت و صیانت کنند. ولی متاسفانه ما در تنگنای ارزی و تحریمی شاهد این هستیم که آقای فرزین رفتار غلط گذشته را تکرار می‌کند. این رفتار چه تفاوتی با پیش فروش سکه در دوران آقای سیف در انتهای سال ۹۶ به سررسید سال ۹۷ دارد؟ اگر ایشان را در مقطعی بازداشت و محاکمه کردند، پس جلوی آقای فرزین را پیش از اینکه کاری انجام دهند، بگیرند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: «نکته حائز اهمیت این است که یکی از دلایل افزایش نرخ ارز این است که به جای اینکه اجازه دهند در بازار توافقی نرخ ارز افزایش پیدا کند، نیما را سرکوب کردند و در مقابل گفتند رفع تعهد ارزی با طلا. درصورتی که من از شما می‌پرسم کشور الان به طلا نیاز دارد یا ارز؟ وقتی با دلار ۶۶ هزار تومانی می‌خواهید رفع تعهد ارزی کنید، فرد با خودش می‌گوید با طلا که دلارش ۸۸ هزار تومان است این کار را انجام می‌دهم. در نتیجه ارز داخل کشور کم می‌شود و قیمتش بالا می‌رود. بعد آقایان مجلس به دنبال بهانه‌های واهی برای استیضاح وزیر اقتصاد می‌گردند.
درصورتی که اینها ریشه در سیاست‌های غلط بانک مرکزی دارد و آقای فرزین باید پاسخگو باشد.»
جانجان درباره فراهم شدن شرایط برای اجاره کارت ملی و شرکت در پیش فروش سکه، بیان کرد: «دقیقا همین تجربه تکرار می‌شود. سلطان سکه را به دلیل همان کار‌ها اعدام کردند و حال آقای فرزین دارد شرایطی را به وجود می‌آورد که سلطان‌های دیگر کارت‌های ملی دیگران را اجاره کنند و با هرکدام سکه ۵ سکه بگیرند. یک فرد اگر ۶۰۰ کارت فراهم کند می‌تواند ۳ هزار سکه بخرد. من متاسف می‌شوم از اینکه این اتفاقات برای ۵۰ سال پیش نیست بلکه برای همین ۵، ۶ سال پیش است و تمام تبعات آن هنوز در حافظه‌ها مانده است. ما بابت این اقدامات با خیلی‌ها برخورد کردیم؛ چطور رئیس بانک مرکزی به خود اجازه می‌دهد چنین کاری انجام دهد؟»
این کارشناس بازار‌های مالی در پاسخ به اینکه پیش فروش سکه می‌تواند حباب را کاهش دهد؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «اگر می‌خواهید حباب سکه را کاهش دهید چرا حراج هلندی نمی‌کنید؟ چرا دارید زیرفروشی می‌کنید؟ وقتی حباب را می‌خواهید تخلیه کنید باید عرضه را در سقف قیمت افزایش دهید. در یک تعادل قیمتی دیگر خریدار وجود ندارد و در این حالت عرضه دوباره ادامه پیدا می‌کند و قیمت‌ها رو به کاهش می‌رود. با این روش حباب کاهش پیدا می‌کند نه اینکه سکه ۷۰ و خورده‌ای را ۶۰ میلیون بفروشید. چراکه افراد با این نیت برای ۶، ۷ ماه دیگر می‌خرند. مثل تمام کسانی که در ۱۳ صفر، طلا خریدند و الان سود کردند. مانند همه کسانی که در پیش فروش قبلی سکه خریدند و سود کردند. مثل همه کسانی که در طول تاریخ ایران سکه ۲۰، ۳۰ هزار تومانی خریدند و سود کردند. ببینید اینها توجیه کودکانه و غیرکارشناسانه است. این روش‌ها شاید در یک مقاطعی به عنوان توجیه اعمال سیاست‌های غلط جواب دهد، اما الان که در تنگنا هستیم دیگر پاسخگو نیست.»
وی در پاسخ به اینکه چرا بانک مرکزی یک تجربه شکست خورده را تکرار کرده است؟ بیان کرد: «اینها سیاست‌های پوپولیستی برای لاپوشانی اقدامات غلط رئیس فعلی بانک مرکزی است. ایشان در بهمن و اسفند سال گذشته یک اقدام غلط کرد و آن فروش ۳۰۰ همت اوراق سپرده ویژه ۳۰ درصدی بود. الان اگر بخواهند سود آن پول را بدهند، به بازار ارز و طلا روانه می‌شود. بانک مرکزی می‌خواهد ۸ تُن طلای کشور را به ثمن بخس با تخفیفی بفروشد تا پول یک عده‌ای در بانک حفظ شود. بانک مرکزی می‌خواهد در سررسید اقدامی که باعث جهش نرخ ارز و تورم می‌شود، خداحافظی کند و برود.»
وی ادامه داد: «من سوال می‌پرسم که اگر شما یک خانه‌ای را پیش خرید کنید، آن را مفت می‌فروشند یا تورم را لحاظ می‌کنند؟ چه کسی برای سه و شش ماه دیگر زیرفروشی می‌کند؟ در دوره‌ای که با افزایش افسارگسیخته ارز و آمدن ترامپ مواجه هستیم، نمی‌توانیم نامی جز حماقت و خیانت رویش بگذاریم. همین‌ها کافی است برای اینکه کاری را انجام ندهیم.»
جانجان در پاسخ به اینکه انجام این سیاست در بلند مدت چه اثری بر بازار‌ها خواهد گذاشت؟ گفت: «تمامی کسانی که در طرح پیش فروش، سکه نخریده‌اند بعدا احساس پشیمانی دارند و در آینده با نقدینگی بیشتری ورود پیدا می‌کنند. همچنین کسانی که با ترس در این طرح سکه خریدند، می‌گویند که اگر بیشتر خریده بودیم، بیشتر سود می‌کردیم پس برای بار دیگر بیشتر بخریم. از این رو تقاضا افزایش بیشتری پیدا می‌کند و ذخایر بانک مرکزی کفاف این میزان تقاضا را نخواهد داد. از این رو بانک مرکزی مانند دوره‌های تاریخی متفاوت زیر میز می‌زند و حتی از تعهد تحویل در سررسید سکه، فرار می‌کند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به یکی از بند‌های مهم شروط پیش خرید سکه، عنوان کرد: «این نکته را تاکید می‌کنم که در آخرین اطلاعیه بانک مرکزی برای پیش‌فروش سکه، حق شکایت مردم از بانک مرکزی برای عدم تحویل سکه در سررسید سلب شده است. این یعنی امکان دارد بانک مرکزی در موعد سررسید سکه‌ای به خریداران تحویل ندهد و به ۶ ماه دیگر موکول کند.»
جانجان ادامه داد: «بر چه اساس بانک مرکزی امکان شکایت را از خریداران سلب کرده و این بند چه آینده‌ای خواهد داشت؟ در دوره‌های قبلی ما این تجربه را داشتیم که گفته‌اند در موعد سررسید سکه‌هایتان را می‌دهیم، اما یک سال بعد از آن زمان مشخص پرداخت شده است یا حتی سکه‌ها را نداده‌اند و به جایش ریال داده‌اند. این امر بی‌اعتبار کردن نهاد پولی و بانک مرکزی ماست. در مقابل ما بورس کالا را داریم که در آن با حجم‌های سنگین معامله طلا و نقره می‌کنند. آقای فرزین آمده و یک بازار مبادله به شکل موازی با این بازار راه انداخته که کاملا غیرقانونی است و رای دیوان علیه آن صادر شده است. اما با همان تخلفات به سیاست‌های غلطشان ادامه می‌دهند که در آینده یک رسوایی بزرگ به وجود خواهد آورد.»