درگیری‌های فزاینده میان اسرائیل و ایران که با تبادل موشک و پهپاد میان دو طرف همراه شده، بازارهای جهانی انرژی را به شدت بی‌ثبات و متزلزل کرده است.
اسرائیل روز شنبه ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) زیرساخت‌های حیاتی انرژی در ایران از جمله مخازن ذخیره‌سازی نفت، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌های برق را هدف قرار داد.
از جمله اهداف مهم این حملات، میدان گازی عظیم پارس جنوبی بوده است. این میدان گازی که در سواحل استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس واقع شده، بخشی از بزرگ‌ترین ذخیره گاز طبیعی جهان محسوب می‌شود و منبع اصلی تولید گاز در ایران به‌شمار می‌رود.
ایران کنترل میدان پارس جنوبی را با کشور همسایه، قطر، برعهده دارد. بخشی از این میدان که در حوزه قطری‌ها قرار دارد “گنبد شمالی” نامیده می‌شود. حمله به این میدان باعث شد جمهوری اسلامی بخشی از تولید خود را در این مجموعه متوقف کند و این نگرانی را افزایش داد که گسترش جنگ ممکن است تولید و عرضه انرژی ایران را در معرض خطر جدی قرار دهد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در دیدار با دیپلمات‌های خارجی در تهران حمله اسرائیل به پارس جنوبی را محکوم کرد و آن را تلاشی برای “گسترش جنگ به فراتر از مرزهای ایران” دانست.
عراقچی افزود: «کشاندن درگیری به منطقه خلیج فارس اشتباهی راهبردی و احتمالاً عامدانه است که با هدف گسترش جنگ فراتر از خاک ایران انجام می‌شود.»
وابستگی شدید ایران به نفت و گاز
ایران یکی از بازیگران کلیدی در بخش انرژی جهان است و طبق داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، دومین ذخایر اثبات‌شده گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد.
بر اساس آمار “مجمع کشورهای صادرکننده گاز” ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۶۶.۲۵ میلیارد مترمکعب گاز تولید کرده که ۲۵۵.۵ میلیارد مترمکعب آن صرف مصرف داخلی و تنها حدود ۱۵.۸ میلیارد مترمکعب به خارج صادر شده است.
ایران همچنین سومین ذخایر بزرگ نفت خام دنیا را در اختیار دارد که حدود ۹ درصد از ذخایر اثبات‌شده جهانی را شامل می‌شود.
طبق داده‌های شرکت “کپلر” که ردیابی نفتکش‌ها را برعهده دارد، تولید روزانه ایران حدود ۳.۳ میلیون بشکه نفت خام و ۱.۳ میلیون بشکه میعانات گازی و سایر مایعات نفتی است که حدود ۱.۸ میلیون بشکه آن صادر می‌شود.
ایران سومین تولیدکننده بزرگ نفت در میان اعضای اوپک است و درآمد حاصل از صادرات انرژی سهم قابل توجهی از بودجه دولت و ذخایر ارزی کشور را تشکیل می‌دهد.
بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) ایران طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ حدود ۱۴۴ میلیارد دلار از محل صادرات نفت درآمد داشته است.
با این حال، جمهوری اسلامی برای مخفی کردن صادرات خود به سازوکارهایی مانند خاموش کردن سیستم شناسایی کشتی‌ها، انتقال محموله از کشتی به کشتی در دریا و تغییر مبدا ظاهری محموله‌ها متوسل می‌شود.
خبرگزاری رویترز گزارش داده که چین در ماه مارس ۱.۷۱ میلیون بشکه در روز نفت از ایران وارد کرده که نسبت به ۱.۴۳ میلیون بشکه در روز در فوریه، ۲۰ درصد افزایش داشته است.
نوسان قیمت نفت بعد از درگیری ایران و اسرائیل
با آغاز درگیری‌ها میان ایران و اسرائیل، قیمت نفت خام در اواخر هفته گذشته جهش پیدا کرد، اما تا روز دوشنبه ۲۶ خرداد (۱۶ ژوئن) قیمت شاخص‌های اصلی نفت بیش از یک درصد کاهش یافت.
با این حال، در صورتی که حملات اسرائیل به تاسیسات انرژی ایران شدت یابد، احتمال افزایش شدید قیمت جهانی نفت و گاز نیز وجود دارد.
ایران با وجود منابع عظیم خود به دلیل نیاز به فناوری پیشرفته و سرمایه‌گذاری میلیاردی، نتوانسته اهداف خود در حوزه نفت و گاز را محقق کند. تحریم‌های اقتصادی شدید آمریکا علیه این کشور تجارت، صادرات و جذب سرمایه را به شدت محدود کرده است.
این تحریم‌ها که با هدف مهار برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران اعمال شده‌اند، صادرات نفت و گاز، سیستم بانکی و حمل‌ونقل دریایی را نیز در بر گرفته‌اند و عملا اقتصاد ایران را فلج کرده‌اند. تورم فزاینده و سقوط ارزش پول ملی از جمله تبعات آن هستند.
خاموشی‌ها در کشوری غنی از انرژی
ایران با وجود برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز در سال‌های اخیر با بحران ناترازی انرژی مواجه بوده است. تجهیزات فرسوده، تولید رو به کاهش انرژی و فقدان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها باعث شده دولت جمهوری اسلامی مجبور به قطع دوره‌ای برق در مناطق مسکونی و صنعتی شود.
ایران به شدت به گاز طبیعی برای تولید برق وابسته است. بیش از ۹۵ درصد خانوارها به شبکه گاز متصل‌اند و یارانه‌های انرژی نیز موجب مصرف بیش از حد آن شده است.
دویچه وله