سالروز جنگ چالدران و درسی که باید از آن گرفت ـ علل این جنگ ـ نتایج بَد آن برای مشرق زمین

By | ۱۳۹۷-۰۶-۰۱

نوشیروان کیهانی زاده, مهمترین رویدادهای ایران و جهان

23 آگوست سال 1514 میلادی، دشت چالدران در نزدیکی خوی صحنه نخستین و در عین حال معروفترین جنگ عثمانی (ترکیه امروز) و ایران بود. هدف های سلیم اول سلطان عثمانی از لشکر کشی به ایران عبارت بود از:

سلطان سلیم در برابر شاه اسماعیل

1 ـ جلوگیری از گسترش شیعه اثنی عشری که مذهب رسمی ایرانیان اعلام شده بود به متصرفات عثمانی و پیوستن شیعیان قلمرو عثمانی (معروف به علویان) به قلمرو دولت تازه تاسیس صفوی ایران.

2 ـ ضمیمه کردن مناطق کُردنشین شمال غربی و محل سکونت ترکمانان (در شرق ترکیه امروز و شمال شرقی عراق که از آق قویونلوها و قره قویونلوها و بقایای سلجوقیان بوده اند) به قلمرو خود.

3 ـ مانع شدن از گسترش و رشد «ایرانیسم» که با روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی و اقتدار دولت مرکزی دوباره سربلند کرده بود و بوی احیاء امپراتوری ایران باستان از آن بلند بود و بیم تجزیه قلمرو عثمانی می رفت.

4 ـ دوری جستن شاه اسماعیل که از خانواده درویش ها بود از تجهیز نیروهای نظامی خود به اسلحه آتشین که سلطان عثمانی آن را زودگذر می پنداشت. شاه اسماعیل داشتن و بکاربردن سلاح آتشین و کشتن حریف از فاصله دور را شرط جوانمردی نمی دانست و با این پندار، شمشیرهای نظامیان او نیز کوتاه بود.

در جنگ چالدران که در آن شاه اسماعیل به دلیل نداشتن اسلحه آتشین (توپ و تفنگ) و یک ارتش ملّی (غیر عشایری) شکست خورد، سلطان سلیم بخش بزرگی از مناطق کُردنشین و نیز مناطق ترکمان نشین را به قلمرو عثمانی ضمیمه کرد که اینک دولت ترکیه گرفتار مشکل ناشی از همین عمل است و با استقلال خواهی کُردها دست و پنجه نرم می کند.

سلطان سلیم یکم پس از پیروزی در نبرد چالدران به سوی تبریز پیش راند و چهارم سپتامبر (14 شهریور) وارد این شهر شد، اما بر اثر مقاومت مردم و جنگ و گریز نیروهای محلی وفادار به شاه اسماعیل مجبور به بازگشت شد. بخشی از غرب ایران تا همدان نیز موقتا در کنترل عثمانی قرار گرفت.

جنگ چالدران بزرگترین جنگ شمشیر با تفنگ در طول تاریخ بشمار می رود. دیدار مارکو پولو ونیزی (ایتالیایی، متولد 1254 و متوفی در 1324) از چین در اواخر قرن سیزدهم میلادی و مشاهده باروت و فراگرفتن چگونگی باروت سازی و انتشار راه تهیه آن پس از بازگشت به اروپا (در کتاب سفرنامه مارکو پولو)، سبب ساخت توپ و تفنگ در این قاره و برتری دولت های صاحب تفنگ شد.

پیدایش امپراتوری عثمانی در سال 1453 و بستن راههای زمینی اروپا به آسیا باعث یافتن راههای دریایی از سوی اروپاییان و استعمار سرزمین های دیگر شد. شکست شاه اسماعیل از سلطان سلیم، سبب شد که اروپاییان متوجه ایران و جلب دوستی دولت ایران و قراردادن آن در برابر عثمانی شوند. به علاوه، شکست چالدران اختلافات مذهبی مسلمانان را تشدید کرد و اروییان از آن سوء استفاده کردند و ….

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *