خبرگزاری آناتولی: چند نفر از کارشناسان اقتصادی و رابط بین‌الملل در ایران طی یک گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار آناتولی در تهران ایجاد کانالی به‌نام «اینستکس» (INSTEX) یا همان «ابزار پشتیبان فعالیت‌های تجاری» توسط آلمان، انگلیس و فرانسه برای تبادل مالی با کشورشان را کارآمد و مفید ندانستند.
دکتر محمدقلی یوسفی استاد دانشگاه «علامه طباطبایی» تهران درباره کانال مالی اروپا ویژه ایران اظهار داشت:
«اروپا نمی‌تواند جایگزین آمریکا باشد، چون وابستگی سیاسی و اقتصادی زیادی به این کشور دارد. این سازوکار مالی که در نظر گرفته شده است نیز قادر به حل مشکلات ایران نیست. آنچه که مد نظر قرار می‌دهد با منافع شرکت‌های خصوصی همسو نیست. منافع آنها در تجارت با آمریکاست و به سادگی حاضر نیستند نظر دولتمردان را بپذیرند و تجارت‌شان با این کشور دچار مشکل شود.
چرا ایران باید تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد بگذارد! ایران به‌عنوان کشوری قدرتمند و بزرگ، چرا باید خودش از امکانات بین المللی محروم می‌کند. برای مردم ما اروپا و آمریکا تفاوتی ندارند. اگر با اروپا رابطه داریم، چرا با آمریکا نداشته باشیم و مستقیم با این کشور مذاکره نکنیم؟ بشر می‌تواند با مذاکره مشکلات را حل کند. مسئولین باید تجدیدنظر و با آمریکا مذاکره کنند.
-تاکید بر ضرورت رابطه و مذاکره با آمریکا
نمی‌توانیم تا ابد اختلاف داشته باشیم. موضع سیاستمداران برای مردم مهم نیست. فشار اقتصادی باید کم و تکنولوژی بیشتر شود. نباید فرصت را از دست بدهیم و از توسعه جهانی عقب بمانیم. زمان مذاکره با آمریکا فرارسیده است. مردم خواهان ارتقای سطح رفاه هستند و می‌خواهند مشکلات نداشته باشند. قطع رابطه با آمریکا به ضرر ملت است. آنها خواهان رابطه سالم و منطقی با همه کشورها هستند.
از مسئولین ایران می‌خواهم به خواست ملت بی‌توجهی نکنند. مردم ما بارها اعتراضات خود را نشان داده‌اند و خواهان پیشرفت هستند. علی‌رغم چهل سال تلاش برای بازدارنگی، نتوانستند مردم را به عقب برگردانند. مردم ایران در حال حاضر آگاه‌تر از آن هستند که تحت تاثیر گروه‌های مختلف قرار بگیرند. پیشرفت ایران منوط به رابطه با تمام کشورهای توسعه‌یافته، از جمله ایالات متحده آمریکاست.»
-گام های لرزان اروپا
رضا حجت، تحلیلگر ایرانی روابط بین‌الملل نیز درباره کانال مالی اروپا به خبرنگار آناتولی گفت:
“باید خیلی خوش‌بینانه به این سازوکار مالی حمایت نگاه کنیم که بتواند کار خاصی انجام دهد. خود اروپایی‌ها معتقدند آنچه که فکر می‌کردند و می‌خواستند انجام نشده است. اگر به داخل ایران هم بنگریم، در زمان برجام یک طیف کلا با آن مخالف بودند. در حال حاضر هم بهترین ابزار را دارند که به مخالفت با FATF بپردازند.
موافقان برجام و دیپلمات‌ها هم به این ابزار جدید با تردید و شک نگاه می‌کنند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند یک رل اقتصادی و سازوکار را تعریف کنند. اینتکس طوری تعریف شده که سطح مبادلات بسیار پایین خواهد بود. اروپا گام‌های لرزان و محتاطی برداشته تا بتواند ایران را برای ماندن در برجام متقاعد و از طرف دیگر آمریکا را هم حفظ کند.
با “اینستکس” ممکن است شرکت‌های کوچک متقاعد شوند با ایران کار کنند. شاید تنها یک عامل انگیزشی برای آنها جهت مبادله تجاری با ایران وجود داشته باشد و آن اینکه رقابت شرکت‌های بزرگ را ندارند. البته باز مشکلاتی؛ مانند چگونگی پرداخت و دریافت پول وجود دارد و اگر تحت فشار آمریکا قرار بگیرند، انگیزه را از دست می‌دهند و عقب‌نشینی می‌کنند.
-عدم تاثیر اینستکس بر روند فروش نفت ایران
مهم‌ترین مساله ایران در سال 1398، فروش نفت و دریافت پول آن است. اینستکس می‌تواند کاری کند؟ مساله این است که هر کشوری که خودش را تک‌محصولی کند و متکی به آن باشد، روی همان دست گذاشته می‌شود. این نشانه ضعف ماست که نتوانستیم در حوزه های دیگر خودمان را تقویت کنیم. آیا ابزاری که اروپا مطرح کرده است می تواند برای فروش نفت ما کاری کند؟
خروج از برجام، یکی از گزینه های احتمالی ایران است و ممکن است مطرح شود. راه حلی جز دورزدن تحریم‌ها نداریم، اما ما می توانیم از جایگاه ژئوپلیتیکی ایران استفاده کنیم. همانطور که قطر تحریم شد و از همسایگانش استفاده کرد و تنها شرایطش بدتر نشد بلکه بستری ایجاد کرد که مخالفان برای عقب‌نشینی متقاعد شدند. تحریم های ایران البته قابل مقایسه با قطر نیست.
ایران هر زمان در تنگنا قرار می‌گیرد به سمت روسیه و چین می رود و هرگاه گشایشی در کارمان هست از این دو کشور دور می‌شویم. هر کشوری که بتواند تاثیرگذار باشد و روابط ایران را متنوع کند برای ما خوب است. باید قدرت هایی ارتباط داشته باشیم که مخالف ایالات متحده آمریکا هستند. البته می شد راهی باز کرد که امروز به اینجا نرسیم. باید سال ها پیش گام موثر برمی داشتیم».
-«اینستکس» ایران را محدود می‌کند
دکتر اردشیر سنایی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی تصریح کرد:
“بعد از 9 ماه مذاکرات فشرده بین اعضای برجام نهایتا سازوکاری اعلام شده تا بتواند منافع ایران برای ماندن در آن را تامین کند. این کانال با SPV تفاوت دارد. شروط موجود در اینستکس محدودیت هایی برای ایران ایجاد می کند. اینستکس توسط آلمان، انگلیس و فرانسه اجرایی خواهد شد اما این امکان دارد که کشورهای دیگری به آن بپیوندند.
یکی از شرایط خوب اینستکس، امکان مبادله تجاری بدون استفاده از دلار است. در کانال مالی اروپا شرایطی فراتر از تحریم‌های آمریکا فراهم نشده است. امکان فروش کالا به یک شرکت اروپایی وجود دارد اما پول آن در این سازوکار می ماند و اگر ایران از فروشنده دیگری خریداری کرد، مبلغ بین آن دو مبادله می‌شود.
-اینستکس تنها شامل کالاهای غیرتحریمی مانند غذا و دارو می‌شود
در نهایت شرایطی را ایجاد کردند که بشود غذا و دارو خریداری کرد. این دو مورد اساسا شامل تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه نیستند. حال باید دید با این محدودیت ها چقدر مسئولین ایران راضی می‌شوند. شاید برای شروع کار مناسب باشد و بعد امکان مبادله بیشتر به وجود آید. فعلا امکان برداشت پول را فراهم نکرده است.
مساله دیگر آن است که مبادلات باید با FATF همخوانی داشته باشد. اروپا منتظر تصویب لوایح چهارگانه در ایران است. به اضافه اینکه ایران باید فعالیت‌هایی را که از نظر اروپا تروریستی محسوب می‌شود متوقف کند. شاید بتوان گفت حداقل انتظارهایی که از اروپا بود برآورده شده است.
حال تا چه میزان اجرایی شود، تا چه حدی خواسته ایران را تامین کند، واکنش آمریکا چه خواهد بود، باید صبر کرد. ایران به لحاظ سیاسی از این سازوکار استقبال کرده است. از منظر اقتصادی نیز باید بگوییم با اینکه دارو و غذا تحریم نیست، اما باز هم شرکت‌های بزرگ و معتبر این ریسک را نمی‌کنند که با ایران وارد تبادلات تجاری شوند.»