والدین دانش‌آموزان مدارس دولتی می‌گویند مسوولان مدرسه با روش‌های متفاوتی آن‌ها را برای دریافت پول تحت فشار می‌گذارند.
بر اساس اصل ۳۰ «قانون اساسی»، دولت موظف است تمهیدات آموزش و پرورش رایگان را برای همه آحاد ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم کند. اما والدین دانش‌آموزانی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند، می‌گویند تحصیل رایگان در مدارس دولتی در عمل واقعیت ندارد.
ایران‌وایر: ماهرخ غلامحسین‌پور
«آزاده ضیغم»، ساکن کوی «فردوس» در منطقه پنج تهران برای ثبت‌نام دخترش در یک مدرسه راهنمایی نمونه دولتی، مبلغ دو میلیون تومان رشوه داده است. او می گوید: «یا نام فامیلم را بنویسید یا اسم مدرسه را. چون نمی‌خواهم وضعیت تحصیل دخترم مختل شود.»
آزاده توضیح می‌دهد: «دخترم هنوز در حال دادن امتحانات کلاس پنجم بود که برای ثبت‌نام در مدرسه راهنمایی مورد نظرمان برای سال بعد تحصیلی اقدام کردم. نمی‌خواستم بعد بگویند دیر اقدام کرده‌ای. او تمام دوره دبستانش را با نمره‌های عالی و معدل ۱۹ یا ۲۰ سپری کرده بود. اما آن‌ها می‌گفتند لیست‌شان پر است و نمی‌توانند دانش‌آموز جدید ثبت‌نام کنند. طبیعی بود که این ادعا واقعیت نداشت. چون حتی زمان ثبت‌نام هم نرسیده بود.»
در نهایت، همسر آزاده راه‌حلی پیش پای او می‌گذارد: «شب که به خانه برگشتم، همسرم گفت پیشنهاد پول به آن‌ها ندادی؟ من گفتم یعنی رشوه بدهم؟ همسرم گفت بهتر است وقتی با مسوولان مدرسه حرف می زنی، اسمش را نگذاری رشوه و بگویی کمک به مدرسه. سری بعد به مدرسه مورد نظر مراجعه کردم و به شکلی منظورم را رساندم. حالا دخترم آن‌جا دارد درس می‌خواند و ماجرای این کمک‌های اجباری که با دو میلیون تومان زمان ثبت نام شروع شد، هنوز هم ادامه دارد.»
با وجود صدور بخش‌نامه‌های هر ساله در مورد ممنوعیت دریافت پول در مدارس دولتی، مدیران این مدارس در زمان ثبت‌نام، وقت تحویل کارنامه‌ها و اعلام نتایج و در انتهای سال به بهانه‌های متفاوتی هم‌چون تعمیرات، بالا بردن کیفیت آموزشی، برگزاری کلاس‌های تقویتی، تعمیر سیستم گرمایش و سرمایش مدرسه و بهینه‌سازی ساختمان مدارس از والدین به زور و اجبار پول دریافت می‌کنند. این روزها، هم‌زمان با اعلام نتایج ترم میانی دانش‌آموزان، بحران گرفتن پول‌های اجباری مدارس هم بالا گرفته است و والدین طبقه متوسط و فقیر جامعه را رنج می‌دهد.
آزاده ضیغم می‌گوید آن‌چه مایه تعجبش شده، این است که روند دریافت پول در این مدرسه‌ها کاملا آشکار و واضح و در مقابل چشم صدها نفر از والدین و به شکل رسمی انجام می‌شود:«پس چرا آموزش و پرورش اصرار و ابرام دارد که تحصیل در مدارس دولتی رایگان است؟ مگر ممکن است یک اتفاق روشن که روزانه در مقابل چشم صدها نفر از والدین انجام می‌شود را نادیده گرفت؟»
مادر «نیکا» که دخترش در مدرسه دخترانه «شهید حسن کشاورزی» در منطقه «جهانشهر» کرج در حال تحصیل است، برای دریافت کارنامه نوبت اول دخترش ناچار بوده با دستگاه کارت‌خوان به حساب مدرسه پول واریز کند وگرنه مسوولان مدرسه از دادن لیست نمرات اجتناب می کرده‌اند: «گفتند از ۵۰ هزار تومان به بالا، هر چه‌قدر که توان دارید. این قابل درک است که مدرسه دولتی هم نیاز به کمک دارد اما یا نباید این کمک‌ها را اجباری کنند یا اگر اجباری می‌کنند، می‌بایست رسما اعلام کنند. بارها شده که والدین در اعتراض به این موضوع، به آموزش و پرورش مراجعه و آن‌ها هم جوری برخورد کرده‌اند که به نظر می رسیده، بی اطلاع نیستند. هر بار توجیه می‌کنند که مدرسه خرج دارد و این کمک‌ها برای بهبود حال فرزندان خود شما است. باشد، درست است اما چرا بخش‌نامه می‌کنید که مدارس دولتی حق ندارند پول بگیرند؟ این سیاست یک بام و دو هوا، والدین را گیج می‌کند.»
مدرسه «یادگار امام» در منطقه جهانشهر کرج، از مدارس دولتی و با سابقه استان البرز است و در دو شیفت صبح و عصر در همه مقاطع دخترانه فعالیت می‌کند. این مدرسه برای دادن کارنامه نوبت اول دانش آموزان، از والدین خواسته است که ابتدا کمک هزینه‌های خود را به صورت نقدی یا با دستگاه‌های کارت‌خوان موجود در مدرسه پرداخت کنند.
«امین راهوری» از اعتراض والدین در صف طولانی پرداخت می‌گوید: «والدینی که وسط راهروی مدرسه به انتظار نشسته بودند، زیر لبی اعتراض می‌کردند اما به هر حال، فرزندان ما در این مدرسه درس می‌خوانند و راه چاره‌ای نداریم. اگر اعتراض کنیم، شاید عاقبت خوشی نداشته باشد. همان اول که وارد شدیم، کنار در ورودی مدرسه یک میزی گذاشته بودند و یکی از کارکنان مدرسه به هر والدی یک شماره می‌داد. ما هم سر صف ایستادیم و بر اساس برگه‌های شماره‌دار، صدای‌مان می‌زدند. وقتی به دفتر مدرسه رسیدیم، اولش یک کارت‌خوان گذاشتند جلوی روی ما. البته در میزان و مبلغ فشار نیاوردند، گفتند حداقل ۵۰ هزار تومان. پول را دادیم و کارنامه را گرفتیم.»
خانم «شبنم محسنی» که فرزندش در مدرسه پسرانه «شهید دستغیب» در منطقه «تهرانسر» درس می‌خواند، می‌گوید:«با این که یک صندوق گذاشته بودند و خبری از دستگاه کارت‌خوان نبود اما محل نصب صندوق و صف والدین برای دریافت کارنامه به شکلی بود که نوعی اجبار و رودربایستی برای پرداخت ایجاد می‌کرد.صندوق گذاشته بودند و می‌گفتند هر کس دلش خواست. اما واقعیت این بود که شرایط به شکل عملی، جایی برای حق انتخاب نمی‌گذاشت. من مردی را جلوتر از خودم دیدم که سه بار چک پولش را گذاشت توی کیفش و هر بار به جلویی و به من که پشت سرش بودم، نگاه کرد و بعد هم با اکراه پول را انداخت توی صندوق. همان لحظه من فکر کردم لابد این خرج خورد و خوراک چند هفته بچه‌هایش بوده است. دلم می‌خواست بروم زیر زمین.»
او معتقد است این روش مدیران مدارس اخلاقی نیست: «در گذشته واقعا درخواست کمک هزینه از والدین کاملا اختیاری انجام می‌شد اما این وضعیت برای والدین تحقیرآمیز و برخورنده است. شاید کسی در این شرایط، پولی برای پرداخت نداشته باشد که به طبع آن، نمی‌تواند کارنامه فرزندش را بگیرد و این هم برای والدین و هم برای کودک حس ناخوشایندی ایجاد می‌کند.»
امین راهوری هم از این اجبار و احساس تحقیر می‌گوید: «لیستی که جلوی روی من گذاشتند، شامل اسم و فامیل پدر و مادر بود و مبالغی که داده بودند، روبه‌روی اسم هرکس نوشته شده و شماره و مهر خورده بود. این طبیعی است که تو احساس خوبی نداشته باشی و اگر مبلغت کم‌تر از نفر قبلی باشد، خجالت بکشی. حداقل می‌توانستند با تمهیداتی که به کار می‌برند، فشار روانی به والدین وارد نکنند.»
از او می‌پرسیم اگر کسی واریزی نداشته باشد، چه برخوردی با او می‌شود؟
می گوید:«از یک هفته قبل اعلام می‌کردند حتما والدین باید برای دریافت کارنامه مراجعه کنند و کارنامه‌ها را به دانش‌آموزان تحویل نمی‌دهند! اگر کسی واریز نمی‌کرد، نماینده مربوطه او را دوباره راهی دفتر می‌کرد و کارنامه را به او نمی‌داد. خانمی آن‌جا بود که دوبار کارت کشید اما فقط ۳۰ هزار تومان توی حسابش داشت. گفتند بعد بیا کارنامه بچه را بگیر!»
آزاده ضیغم، یکی از والدینی که مجبور به کمک اجباری به مدرسه دولتی شده است، می‌گوید تمام مدت می‌خواسته با موبایلش از این جریان فیلم بگیرد و در شبکه‌های مجازی که مدعی رایگان بودن مدارس دولتی هستند، به اشتراک بگذارد. اما مدیر مدرسه با لحنی مهربان توضیح داده دریافت این کمک‌ها علی‌رغم میل او است و چون آموزش و پرورش بودجه کافی در اختیار مدرسه قرار نمی دهد، آن‌ها واقعا نیازمند کمک مالی والدین هستند.
با وجود این کمک‌های اجباری، باز هم مدرسه فرزند آزاده ضیغم از امکانات استاندارد برخوردار نیست: «در و دیوار و هیبت کلاس‌ها قدیمی و کهنه هستند، پرده‌ها رنگ و رو رفته‌اند و در طول نیم سال اول، هیچ اردوی علمی برای بچه‌ها تدارک دیده نشد. البته در سال‌های گذشته هم اگر اردویی جریان داشت، هزینه آن را از والدین دریافت می‌کردند. امکانات ورزشی در این مدرسه و سایر مدارس دخترانه به شکل معناداری کم و متفاوت از مدارس پسرانه است و چیزی که آدم را رنج می‌دهد، این است که این روزها در کنار گوشت و برنج و مرغ که صفی شده، کارنامه بچه‌ات را هم توی صف به تو می‌فروشند!»
نزدیک به ۱۴ میلیون نفر از جمعیت ایران دانش‌آموز هستند و مطابق اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظف است زمینه آموزش و پرورش رایگان را برای همه آحاد ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم کند.
با وجود بخش‌نامه‌های هرساله وزارت آموزش و پرورش در تایید این اصل از اصول قانون اساسی، اما مدارس مختلف دولتی، غیرانتقاعی، نیمه دولتی، هیات امنایی، نمونه و تیزهوشان هر کدام به بهانه‌های متفاوتی از والدین دانش‌آموزان هزینه تحصیل دریافت می‌کنند.